بخشی از مقاله
چکیده
امروزه، با پیشرفت جوامع کیفیت زندگی اهمیت قابل توجهی یافته است و از اهداف توسعه محسوب میشود. کیفیت زندگی مفهومی چند بعدی بوده که بیانگر شادی و بهزیستی افراد است، از اینرو، بررسی و شناخت عوامل موثر بر آن امری ضروری به نظر میرسد. بر این اساس، هدف این پژوهش که با روش فراتحلیل انجام شده، جمعبندی و ترکیب یافتههای جدای منتشر شده در خصوص عوامل موثر بر کیفیت زندگی زنان روستایی بود.
جامعه آماری این تحقیق 80 پژوهش میدانی انجام گرفته تا سال 1394 بود که مقالات آنها منتشر شده است. نتایج نشان داد که تحصیلات، سن، وضعیت تأهل، اشتغال، درآمد، بیماری، تعداد فرزند، ورزش، احساس امنیت با بیشترین فراوانی از مهمترین عوامل موثر بر کیفیت زندگی زنان روستایی بودند. از اینرو پیشنهاد میگردد، زمینههای لازم برای آموزش زنان از طریق برگزاری کلاسهای آموزشی در زمینههای مورد نیاز آنان فراهم شود تا موجبات تغییر در دانش و ارتقاء سطح زندگی آنان فراهم گردد. همچنین، فرصتها و امکانات ضروری برای اشتغال و توانمندسازی زنان به ویژه از طریق اعطای وامها و اعتبارات فراهم شود.
مقدمه
امروزه، با پیشرفت جوامع و بهبود سطح زندگی، موضوع کیفیت زندگی اهمیت قابل توجهی پیدا کرده است، زیرا هدف توسعه رسیدن به سطح مطلوبی از کیفیت زندگی برای همه افراد جامعه است . بنابراین، مطالعه کیفیت زندگی تمامی اقشار جامعه، امری ضروری به نظر میرسد
کیفیت زندگی مفهومی چند بعدی بوده که بیانگر شادی و بهزیستی افراد است
کیفیت زندگی، بهعنوان برداشتی از چگونگی گذران زندگی فرد است و در یک بعد کلیتر دربرگیرنده موقعیتهای زندگی، شامل محیط اطراف و یا فرهنگ هر جامعه در مکانهای مشخص است. همچنین، کیفیت زندگی، به منزله معیاری برای سنجش میزان برآورده شدن نیازهای روحی- روانی تعریف شده است
کیفیت زندگی، مشابه مفهوم رفاه و بهزیستی تابع شرایط محیطی است که افراد در آن زندگی میکنند و دارای یک بعد اقتصادی است که شامل شبکههای اجتماعی، سلامتی و پایداری محیط است. برخی از اندیشمندان، کیفیت زندگی را بخشی از بهزیستی ذهنی میدانند. برخی تصور میکنند که کیفیت زندگی توانایی دنبال کردن اهدافی است که برای افراد ارزش تلقی میشوند
در واقع، کیفیت زندگی تفاوت یا شکاف بین سطح انتظارات انسان با سطح واقعیتها و تجربههای او در یک دوره خاص را عنوان میکند، زمانی که اختلاف بین اهداف اهداف بهدست آمده و اهداف مدنظر کم باشد، کیفیت زندگی افزایش مییابد
بر اساس مطالب اشاره شده، میتوان بیان داشت که مفهوم کیفیت زندگی یک اصطلاح کلی است که نشان میدهد، چگونه به خوبی نیازهای انسان برآورده شده یا تا چه حد افراد یا گروهها، رضایت یا عدم رضایت از زندگی خود را در حوزههای مختلف درک میکنند
اهمیت موضوع کیفیت زندگی سبب شده تا پژوهشگران از دیدگاههای گوناگون به آن بپردازند، از اینرو پژوهشگران بخش سلامت، مفهوم کیفیت زندگی مرتبط با سلامت زنان بهویژه زنان روستایی را مطرح میکنند
کیفیت زندگی مرتبط با سلامت به عنوان رضایت کامل افراد از تمام ابعاد زندگیشان تعریف شده است
کیفیت زندگی مرتبط با سلامت درجه احساس اشخاص از تواناییهایشان در مورد کارکردهای جسمی، عاطفی و اجتماعی است در واقع، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت به ارزیابی ذهنی فرد از وضعیت سلامت کنونیاش، مراقبتهای بهداشتی و فعالیتهای ارتقاء دهنده سلامتی که موجب سطحی از فعالیت کلی میشود و به فرد اجازه میدهد که اهداف ارزشمند زندگیاش را دنبال کند، بر میگردد
با وجود اهمیت روزافرون کیفیت زندگی، در خصوص زنان روستایی به عنوان یکی از گروههای در معرض خطر در جامعه، توجهی به کیفیت زندگی آنها نمیشود و نتایج پژوهشهای پرشمار نشان داده که کیفیت زندگی مرتبط با سلامت زنان در مقایسه با مردان در سطح پایینی است
این در حالی است که زنان روستایی نقش اساسی در تحقق توسعه پایدار روستایی و بهبود کیفیت زندگی دیگر روستاییان دارند و بیتوجهی به نیازها و کیفیت زندگی آنها روند توسعه کشور را با مشکل مواجه میکند
فقدان آموزش و پرورش و حق مالکیت، کنترل محدود بر منابع، کار فشرده و فعالیتهای وقت-گیر - IFAD, 2011 - ، به رسمیت نشناختن آنان بهعنوان عضو فعال جامعه به وسیله نهادهای سنتی و رسمی - حاتمی، - 1388، عدم دسترسی و استفاده از خدمات بهداشتی- درمانی - ودادهیر و همکاران، - 1387، استفاده از آنها به عنوان نیروی کار خانوادگی بدون دستمزد - داورخانی، - 1385، عدم رعایت عدالت اجتماعی در خصوص زنان و بیتوجهی به رفاه و آسایش آنان - نوری و غفاری، - 1385، از جمله مسایل اساسی هستند که سبب شدهاند تا کیفیت زندگی مرتبط با سلامت زنان روستایی تا حدود زیادی کاهش یابد.
در حقیقت، وجود این مشکلات سبب شده است تا زنان از لحاظ سطح پایگاه اجتماعی و اقتصادیشان در جامعه یا به شمار نیامده یا اینکه به میزان کار آنها توجه نشد ه و در حاشیه قرار گیرند و در نتیجه، وضعیت و کیفیت زندگی آنان نسبت به دیگر روستاییان بدتر شده است - رستمی و همکاران، . - 1393 به هر حال، با توجه به اهمیت کیفیت زندگی مرتبط با سلامت و لزوم بهبود سطح آن به ویژه در میان زنان روستایی، در سالهای اخیر پژوهشهای پرشماری در راستای شناسایی عوامل تاثیرگذار بر آن صورت گرفته است که در ادامه به مرور نتایج برخی1 از مهمترین از آنها پرداخته شده است.
-1 شایان ذکر است، همانطور که در ادامه اشاره شده، جامعه آماری این تحقیق 80 مقاله منتشر شده تا سال 1394 بود که به دلیل محدودیتهای نگارشی به لحاظ حجیم شدن مقاله، امکان مرور و ارایه نتایج تمامی مطالعات انجام گرفته در زمینه موضوع مورد پژوهش وجود نداشت.
مطالعه احمدی و همکاران - 1394 - ، سن، دارایی خانواده، رضایتمندی، فاصله روستا از شهر، درآمد ماهیانه خانواده و تعداد افراد شاغل خانواده را از عوامل موثر بر کیفیت زندگی بیان کرده است.
رجبیگیلان و همکاران - 1393 - ، احساس امنیت، وضعیت بیماری و وضعیت تاهل را از عوامل موثر بر کیفیت زندگی زنان دانسته است.
قاسمی و همکاران - 1392 - ، متغیرهایی همچون سن، تحصیلات، وضعیت تأهل، عدم یا وجود بیماری، سطح توسعه روستا را از عوامل تأثیرگذار بر کیفیت زندگی مرتبط با سلامت زنان روستایی عنوان کرده است.
کرمان-ساروی و همکاران - 1390 - ، به تأثیر اشتغال در کیفیت زندگی زنان اشاره میکنند و بیان میدارند که فراهم کردن زمینههای مشارکت اجتماعی و اشتغالزایی متناسب با شأن زنان میتواند در تأمین سلامت و ارتقا کیفیت زندگی مؤثر باشد.
شمس علی زاده و همکاران - 1389 - به تأثیر ورزش، سن، سطح سواد و درآمد در کیفیت زندگی زنان اشاره میکند و معتقدند که با افزایش سن و عدم انجام فعالیت-های ورزشی کیفیت زندگی به طور مشخص کاهش مییابد.
ربانی خوراسگانی و کیانپور - 1386 - ، رابطه معنیدار و مثبتی را بین کیفیت زندگی و وضعیت تأهل پیدا کردند، به نحوی که کیفیت زندگی در افراد متأهل بالاتر از پاسخگویان مجرد ارزیابی شد. نتایج مطالعات حبیبیسولا و همکاران - 1386 - ، نشان داد که میزان کیفیت زندگی با متغیرهای سن، سطح تحصیلات، وضعیت اقتصادی و وضعیت سلامت فعلی ارتباط معنیدار داشت.
زحمتکشان و همکاران - 1391 - ، در مطالعه خود عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی را شامل سطح سواد، وضعیت اشتغال، وضعیت اقتصادی، وجود بیماری و وضعیت مسکن دانستند. ساری و همکاران - 1392 - ، متغیرهایی از قبیل تحصیلات و ترکیب زندگی را از عوامل تعیین کننده کیفیت زندگی بیان کردهاند. عبدالهی و محمدپور - 1392 - ، تأکید دارند که بین سن با بعد جسمی و روانی کیفیت زندگی ارتباط معنیدار وجود دارد.
خوشهمهری و همکاران - 1391 - ، نشان دادند که بین کیفیت زندگی با تحصیلات و وضعیت تأهل رابطه معناداری وجود دارد اما، رابطه معنیداری بین کیفیت زندگی با سن، میزان درآمد و فرزند مشاهده نشد. نتیجه مطالعات آیتالهی و همکاران - 2015 - ، نشان می دهد که وضعیت تاهل، سن و سابقه بیماری از عوامل تاثیرگذار بر کیفیت زندگی مرتبط با سلامت زنان روستایی بوده است
. بر اساس نتایج تحقیقات وانگ و همکاران - 2015 - ، مشخص شد، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت زنان روستایی که دارای سطح سواد و اطلاعات بیشتری در حوزه سلامت و بهداشت بودند، به طور معنیداری بالاتر از زنان روستایی بود که سطح سواد سلامتشان پایین بود.
یی و همکاران - 2014 - ، بالا بودن سن افراد، پایین بودن سطح تحصیلات، کم بودن سطح درآمد ماهانه، بیکاری، وضعیت بد سلامت فیزیکی، سبک منفعل همسرداری، برخورداری از حمایتهای اجتماعی کم و داشتن سطح استرس و افسردگی بالا را از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر پایین بودن سطح کیفیت زندگی مرتبط با سلامت زنان در منطقه مورد مطالعه برشمرده است.
جیانولی و همکاران - 2012 - در تحقیق خود نشان دادند که ازدواج، سطح تحصیلات، اشتغال، وضعیت مالی مناسب و ورزش از عوامل تأثیرگذار بر کیفت زندگی زنان هستند. زید و پوپولا - 2010 - ، در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که دسترسی به اطلاعات نقش مهمی در کیفیت زندگی زنان روستایی داشت.
کاساز و همکاران - 2002 - ، سن، درآمد، میزان تحصیلات و وضعیت تأهل را از عوامل اثرگذار بر کیفیت زندگی زنان در نظر گرفتهاند.
روششناسی
به منظور اجرای پژوهش حاضر روش فراتحلیل مورد استفاده قرار گرفته است. فرآیند ادغام آماری نتایج پژوهشهای مستقل، برای نیل به یک نتیجه کلی در رابطه با آنچه که پیشینه پژوهش نشان میدهد، فرا تحلیل نامیده میشود. ایگر و همکاران1 فراتحلیل را هنر ترکیب تحقیقات و تحلیل تحلیلها میدانند و در واقع، روشی کمی برای تلفیق نتایج تحقیقات مستقل و مشابه و ترکیب یافتههای آنها برای ارزیابی اثربخشی عمل آزمایشی است
393 روش فراتحلیل به پژوهشگر امکان میدهد که در مقایسه انجام پژوهش با یک روش، به شناختی بیشتر از پدیدهها برسد، زیرا با ترکیب مطالعات انجام شده نتیجهگیری کلی حاصل میشود
با توجه به مطالب اشاره شده، در اجرای این پژوهش پس از تعیین واژگان کلیدی مورد نظر، لیستی از پژوهشهای مرتبط با موضوع تهیه گردید که از طریق مطالعه منابع در دسترس هممانند سایتهای معتبر مقالات فارسی - SID, - Magiran, Civilica, Springer, Science Direct جست و جو و جمعآوری شد. نتیجه حاصل 80 پژوهش انجام شده تا سال 1394 بود.
