بخشی از مقاله
چکیده
وابستگی انسان به طبیعت و محیط اطراف موجب استفاده بی رویه این موهبت خدایی گردیده که بی مرور زمان تخریب این منابع طبیعی صورت گردیده است. با توجه به اینکه حس مکان از جمله عوامل مهم در حفظ و نگهداری محیط اطراف توسط افراد میباشد، هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر حس مکان و رابطه این حس با تخریب محیط اطراف است که در شهرستان سیدان که از مراتع زیادی برخوردار میباشد انجام شده، جامعهی آماری پژوهش شامل تمامی دامداران دهستان رحمت میباشد که در مجموع تعداد آنها 200 نفر میباشد که بر اساس روش نمونهگیری ساده 120 دامدار به عنوان نمونه برآورد شده است.
ابزار گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر، پرسشنامه محقق ساخته است که روایی پرسشنامه توسط متخصصان مورد تایید قرار گرفت. و جهت سنجش پایایی پرسشنامه حاضر از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید، که این میزان برای سنجههای مورد مطالعه بین 0/52 تا 0/63 نشان از پایایی ابزار سنجش داشت. تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار آماری SPSS22 انجام پذیرفت. یافتههای پژوهش نشان داد، که وضعیت تخریب در این بخش در حد متوسط رو به بالای است. همچنین بررسی ضرایب همبستگی پیرسون نشان داد که، بین حس مکان و میزان درآمد در سطح پنج درصد رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین بین ارزشهای معنوی و نگرش زیست محیطی با حس مکان رابطه مثبت و معنی داری در سطح یک درصد وجود دارد.
واژههای کلیدی: تخریب مراتع، حس مکان، سیدان. دامداران
مقدمه
محیط کالبدی و تاثیرات آن بر زندگی روزمره از مسائلی است که در سالهای اخیر مورد توجه بسیاری از متخصصین قرار گرفته است 1974 - ، . - cooper با توسعه جوامع انسانی و تغییر شیوه زندگی و سکونت مردم، توجه طراحان و برنامه ریزان به کیفیت فضاها و محیطهای ساخته شده افزایش یافته و نقش طراحی به عنوان ابزاری برای شکل دادن به محیط زندگی و پاسخ گویی به توقعات و نیازهای انسان اهمیت بیشتری یافته است و پژوهشهای زیادی درباره چگونگی تأثیر متقابل محیط یا فضای ساخته شده بر ذهنیات و رفتارهای انسان، انجام شده است. محیط علاوه بر عناصر کالبدی شامل پیام ها، معانی و رمزهایی است که مردم بر اساس نقشها، توقعات، انگیزهها و دیگر عوامل آن را رمزگشایی و درک میکنند و در مورد آن به قضاوت میپردازند - 1990، . - Rapaport
این حس کلی که پس از ادراک و قضاوت نسبت به محیط خاص در فرد به وجود می آید حس مکان نامیده میشود که عاملی مهم در هماهنگی فرد و محیط، باعث بهره برداری بهتر از محیط، رضایت استفاده کنندگان و در نهایت احساس تعلق آنها با محیط و تداوم حضور درآن میشود. طبق مطالعات و پژوهش - هایی که از سوی رفتارشناسان محیطی و نظریه پردازان از اواخر دهه هفتاد میلادی صورت گرفته است، هویت مکان بر کیفیت رابطه انسان - مکان و شکلگیری هویت مکانی و در پی آن هویت فرد موثر است - کاشی و بنیادی، . - 1392حس مکان دارای سطوح مختلفی است که هیومن - 1992 - پنج گونه حس مکان را معرفی کرده است که عبارت از ریشهداری عقیدتی، ریشهداری ناخود آگاه، مکان نسبی، بیگانگی با مکان و بی مکانی است.
جنیفر کراس نیز به تبعیت از هیومن حس مکان را ترکیبی از رابطه با مکان و حس حضور در اجتماع تعریف میکند. او رابطه با مکان را به صورت زندگی نامهای، معنوی، اعتقادی، روایتی، مادی و وابستگی دسته بندی میکند. که با عواملی مانند هویت، درونیت و رضایت مندی پنج سطح مختلف از حس مکان یعنی ریشه داری منسجم، ریشه داری نامنسجم، بیگانگی با مکان، بی مکانی نسبی و بی مکانی مطلق را ایجاد میکند. کراس - 2001 - برای حس مکان سه مرحله اصلی تعلق به مکان، دلبستگی به مکان و تعهد به مکان را با هفت سطح تعیین میکنند. این سطوح از مکان، کاربرد فرآیند حس مکان را نشان میدهند که از بی تفاوتی تا حس فداکاری نسبت به مکان را شامل می شود. جدول یک سطوح مختلف حس مکان را نشان میدهد - ضرابیان و منعام، . - 1389
مکان حس سطوح
مراتع که امروزه در محافل علمی و معتبر دانشگاهی از آن به عنوان بستر حیات انسانها نام برده میشود. سرمایهای است که فقط نه به نسل حاضر بلکه به تمامی نسلهای آینده کشور تعلق دارد. به طوری که این منبع با ارزش الهی در هر کشور، تکیهگاهی مطمئن برای ذخیره سازی آب، پشتوانهای برای تولید پایدار، زیستگاهی برای گونههای گیاهی و جانوری و حیات وحش، منبعی برای تولید اکسیژن، محلی مناسب برای گذرندن اوقات فراغت و تفریح، وسیلهای برای ایجاد اشتغال، وسیلهای برای تثبیت خاک، شنهای روان و عنصری برای پالایش آلودگی هوا به شمار میآید 2005 - ، - Azariمرتع. زمینی است با پوشش نباتات طبیعی خودرو که پوشش گیاهی آن غالباً علفی چندساله، بوتهای، بعضاً درختچهای و به ندرت دارای درختان پراکنده بودهودر فصل چرا عرفاً مورد تعلیف دام قرار میگیرد و همچنین دارای کارکردهای متعددی از قبیل حفظ آب و خاک، ارزشهای زیستمحیطی و در صورت فراهم بودن شرایط یکی از منابع تأمین غذای دام اهلی و وحوش میباشد - پایگاه اطلاع رسانی سازمان، جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، . - 1393
دو سوم مساحت کشور ما در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار گرفته است. بنابراین به لحاظ شرایط اقلیمی و طبیعی مراتع ما از نظر پوشش گیاهی و تولید علوغه در سطح پایینی قرار دارد. ولی با توجه به مساحت کشورمان که حدود 164 میلیون هکتار است. مساحت مراتع کشور 86 میلیون هکتار بیان شده است که حدود 45 درصد سطح کشور را مراتع تشکیل دادهاند. اهمیت مراتع کشور هنگامی مشخص میشود که حدود 90 درصد از احشام و دامها در ایران برای تأمین علوفه به این بخش وابستگی تام دارند. و بخشی از کشور که روستائیان و دامدار و عشایر میباشند جهت تامین معیشت خود به مرتع کشور وابستهاند - طهماسبیان و همکاران . - 1391 افزایش سیل، فرسایش خاک، تجمع رسوبها در پشت سدها و
