بخشی از مقاله
چکیده
توسعه گردشگری تغییرات قابل توجهی بر ابعاد و ساختار شهرها ایفا می کند. با توجه به اثراتی که این صنعت دارد، چنانچه با برنامه ریزی مناسب و هدفمند در راستای توسعه آن تلاش شود، می تواند پایداری شهری را به ارمغان آورد. در این میان، مکان های تاریخی به دلیل نمایش هویت و بعضا فرهنگ شهرها، از ارزش بسیار زیادی جهت جذب گردشگر برخوردارند، مکان های تاریخی ایران به دلیل توأم شدن با کاربری تجاری و تفریحی اهمیتی دوچندان برای گردشگران پیدا کرده اند.
اشکفت سلمان شهر ایذه یکی از مکان های گردشگری با ثبت ملی است، که با قابلیت های فراوانی که دارد می تواند نه تنها مکانی برای گردشگری بین المللی شود بلکه می تواند اثرات مثبت در زندگی جوامع محلی این منطقه داشته باشد، در این مقاله، ضمن معرفی غار اشکفت سلمان شهر ایذه، سعی شده است با استفاده از مدلSWOT ، عوامل موثر بر جذب گردشگران داخلی و خارجی بررسی شود. اصول کار مبتنی بر شناخت قوت ها و ضعف های داخلی اشکفت سلمان ایذه در جذب گردشگر و نیز شناسایی فرصت ها و تهدیدهای خارج از محیط این مکان تاریخی و باستانی است.
در نهایت، با ارائه راهبردهایی برای تقویت نقاط قوت و فرصت های آن و کاهش یا حذف ضعف ها و تهدیدهای اشکفت سلمان ایذه به منظور جذب گردشگر پیشنهادهایی سازنده ارائه شده است. بررسی ها بیانگر وضعیت متوسط این مکان تاریخی و باستانی به لحاظ گردشگری است؛ به طوری که با مرتفع کردن ضعف ها و از بین بردن تهدیدهای موجود از طریق برنامه ریزی توسعه گردشگری می توان کارکرد گردشگری اشکفت سلمان ایذه را به سطوح عالی ارتقا داد.
مقدمه
گردشگری به عنوان یکی از صنایع بزرگ جهان، پدیده ای جغرافیایی است - - Boavida-Portugal etal,2016:88 که در مکان های مختلف رواج و رونق می یابد. گردشگری شهری، یکی از الگوهای مهم گردشگری به منظور توسعه شهری به شمار می آید - Carlisle etal, 2016:81 - و به عنوان یکی از کارکردهای شهر، اهمیت و ارزش آن در حال رشد است . - Iapco,2014:207 - همچنین گردشگری یکی از ویژگی های جوامع شهری به شمار می آید که در کنار ویژگی هایی مانند شلوغی، آلودگی و.... شهر را قابل تحمل می کند - . - Low,1996:42
براین اساس در سال های اخیر، توسعه گردشگری به عنوان اهرمی برای توسعه پایدار شهری مورد توجه است. توسعه پایدار شهری توسعه ای است که به نیازهای مردم شهر در تمام ابعاد از جمله اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، درمانی و غیره پاسخ گوید، اما بقا و دوام آن نیز تضمین گردد؛ به طوری که هم نسل های کنونی و هم نسل های آینده بتوانند از آن استفاده کنند - ملکی،. - 58:1390 و هر دو هم توسعه پایدار گردشگری و هم توسعه پایدار گردشگری شهری هر دو ریشه در اصول و مبانی توسعه پایدار دارند.
گردشگری، برای اولین بار در سند نهایی کنفرانس سازمان ملل در زمینه توسعه پایدار در سال 2012 گنجانده شده و در آن آمده است که گردشگری نقش عمده ای در ابعاد مختلف توسعه پایدار داشته باشد، ارتباط نزدیکی با دیگر بخش ها دارد و می تواند مشاغل شایسته و مناسبی ایجاد کند و فرصت های کسب و کار را فراهم آورد . - un WTO,2012 :11 - در این راستا گردشگری از جمله پدیده های قرن بیستم است و نمی توان آن را نادیده گرفت. هر ساله میلیون ها نفر به سفر می روند و کسی نمی تواند آن ها را از سفر بازدارد، بنابراین می توان از آن به عنوان منبعی برای توسعه استفاده کرد . - kuban,1980 -
گردشگری شهری با دو انگیزه و هدف اصلی تجارت - اقتصاد - و فرهنگ شناخته شده است که شامل مسافرت به شهر با انگیزه های مختلف بر پایه جاذبه های گوناگون، امکانات و تسهیلات شهری که در شخص ایجاد جذابیت و انگیزه می کند، هستند. گردشگری شهری به عنوان یکی از زیر بخش های مهم فعالیت گردشگری به میزان زیادی مورد توجه قرار گرفته و در فرآیند جهانی شدن، اهمیت روز افزونی یافته است - زیاری و همکاران،. - 1396 در ایران حدود یک میلیون اثر باستانی و تاریخی وجود دارد.
مساحت ایران 1648 هزار کیلومتر مربع است؛ یعنی به طور متوسط به ازای هر 1/65 کیلومتر مربع مساحت یک اثر تاریخی وجود دارد که ظرفیت و سرمایه گردشگری منحصر به فردی است و موقعیت ایران در میان ده کشور گردشگری دنیا نیز در وهله نخست به دلیل چنین آثاری است. جاذبه های باستانی و تاریخی تنها سرمایه گردشگری ایران هستند که علاوه بر برد ملی، برد منطقه ای و جهانی دارند و مهمترین عامل تحریک و تحرک تقاضای گردشگری در بعد بین المللی هستند.
تقاضای گردشگری داخلی عموما در جستجوی نهاده های طبیعی برای تفریح و سرگرمی و گذران اوقات فراغت است، اما گردشگر خارجی با هدف تقویت دانش و بینش و معرفت شناسی درباره این سرزمین عموما بدنبال جاذبه های فرهنگی و نهاده های باستانی و تاریخی است. بنابراین جاذبه های باستانی و تاریخی عامل اصلی ورود ارز به کشور در قالب فعالیت گردشگری هستند - علی اکبری،. - 71:1392 گردشگری تاریخی از انواع بسیار مهم گردشگری در جهان امروز به شمار می رود که شامل دیدار از مناطق فرهنگی، تاریخی و باستانی و جاذبه های قدیمی مانند جاذبه های هفتگانه جهان است.
جاذبه های تاریخی شامل مکان های تاریخی و فرهنگی می شود که از نظر میراث فرهنگی اهمیت بسیاری دارند و به همین دلیل از نظر گردشگران بسیار جذاب و دیدنی اند - تیموری و همکاران به نقل از حیدری چیانه،. - 1393 در این میان، شهر ایذه از دوره های گذشته، به دلیل قرار گرفتن در شمال شرق خوزستان و داشتن موقعیت طبیعی و خوش آب و هوا و ارتباطی از مراکز مهم گردشگری به شمار می رود، اشکفت سلمان - یا سلیمان - محوطه ای بزرگ است که درون صخره طبیعی کوه به گونه سرپناهی با آثار آبرفتی و چشمه آب شیرین گوارا، که از زیر سنگ های اشکفت بیرون می آید، دیده می شود.
اشکفت یا شکف سلیمان در 3 کیلومتری جنوب باختری شهر ایذه، در انتهای دره ای قرار دارد و یادگاری از دوره ایلامیان می باشد، اهمیت اشکفت سلمان به لحاظ تاریخی در سطح کشور و استان و نیز به لحاظ تجاری و تفریحی برای مردم شهر ایذه و شهرهای اطراف دلیلی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی به این مکان تاریخی شده است.
اشکفت سلمان با توجه قدمت طولانی که دارد و همچنین پتانسیل و قابلیت هایی که در زمینه جذب گردشگران داخلی و خارجی دارا می باشد، می توان با برنامه ریزی و ایجاد زیرساخت های لازم گامی موثر در جهت ارتقا جذب گردشگر داشته باشد. بر این اساس بررسی مسائل و مشکلات داخلی و فرصت ها و تهدید های خارجی که در راستای گردشگری متوجه این مکان تاریخی است مبنای این پژوهش را تشکیل می دهد.
سوالات تحقیق
پژوهش حاضر بر آن است به اهداف خود در قالب پاسخ به سوالات زیر دست یابد:
.1عوامل موثر بر گردشگری مکان تاریخی اشکفت سلمان ایذه چیست؟
2. ضعف ها و قوت های داخلی اشکفت سلمان ایذه چیست؟
3. عوامل خارجی که باعث ایجاد فرصت ها و نیز تهدیدهایی برای گردشگری اشکفت سلمان ایذه هستند، کدامند؟
4. با استفاده از کدام راهبردها می توان در راستای کاهش یا حذف ضعف های داخلی و تهدیدهای خارجی گام برداشت؟
مبانی نظری
گردشگری
در بسیاری از منابع، گردشگری به عنوان مجموعه فعالیت هایی تعریف می شود که مردم به خاطر تفریح، استراحت و نظایر آن، از محل زندگی خود به سایر مکان ها مسافرت می کنند - حافظ نیا و رمضانی دارابی،. - 48:1382 از طرفی گردشگری از جریان های جهانی و بیانگر ترکیب امور اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی است و می تواند به کشورهای در حال توسعه در حل مشکلات بیکاری و فقر کمک کند . - holjeva,2003:132 - برا این اساس گردشگری در یک کلیت در برگیرنده جریانی از سرمایه انسان، فرهنگ و کنش متقابل میان آن هاست که در فضاهای جغرافیایی آثار مختلفی بر جای می نهد؛ ایجاد درآمد و اشتغال برای ساکنان محلی در عرصه فضا برای استفاده گردشگران یکی از این آثار است . - bredenham,2004,7 -
گردشگری شهری و بافت های تاریخی
گردشگری شهری یکی از فعالیت های فضایی و مکانی مهم و پیچیده انسان در جامعه شهری است. به نظر صاحب نظران، گردشگری شهری یک فرصت بزرگ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به وجود می آورد - اکبریان رونیزی،. - 1396 و یکی از نیروهای اجتماعی بسیار مهم شهری به حساب می آید که اهمیت بین المللی، اقتصادی و ژئوپلتیکی بسیاری دارد. رواج و رونق الگوهای مختلف گردشگری شهرها، ناشی از وجود جاذبه های گردشگری است که می تواند پایداری شهرها را به همراه داشته باشد در عصر حاضر، گردشگری شهری به صورت مسئله و فعالیتی مهم در مدیریت شهری و توسعه محلی پایدار شهرها در آمده است - همان - .
در واقع، گردشگری شهری عملکرد متقابل گردشگر- میزبان و تولید فضای گردشگری در رابطه با سفر به مناطق شهری با انگیزه های متفاوت و بازدید از جاذبه ها و استفاده از تسهیلات و خدمات مربوط به گردشگری است که آثار متفاوتی را بر فضا و اقتصاد شهری بر جای می نهد - زیاری و همکاران،. - 60:1390 گردشگری شهری، یک عامل تغییر دهنده فضا در مکان ها و زمان های شناخته شده برای هر شهر و شهری محسوب می شود.
