بخشی از مقاله
چکیده
شفاف نبودن بودجه ها یکی از اشکالات اساسی نظام بودجه ریزی می باشد که هزینه های گزافی را به اقتصاد کشورها تحمیل می کند.نظام بودجه ریزی عملیاتی یکی از راهکارهای کاهش این خسارات می باشد که به نظر میرسد اجرای کامل آن با موانعی از جمله افزایش اختیارات مدیران اجرایی رده های پایین، تغییر رویکرد حسابداری دولتی به حسابداری تعهدی و اصلاح قانون محاسبات عمومی کشور روبه رو است، اما تغییر نظام بودجه ریزی به بودجه ریزی عملیاتی امری ضروری و اجتناب ناپذیر برای اقتصاد کشور به شمار می رود. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی الزامات استقرار نظام بودجه ریزی عملیاتی بر اساس بعد توانمندی ارزیابی عملکرد، توانمندی نیروی انسانی و توانمندی فنی در سازمان بیمه خدمات درمانی رفسنجان می باشد.
مطالعه حاضر، یک پژوهش کاربردی و از نوع پژوهش های تحلیلی است که در آن برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از هر دو روش کتابخانهای و میدانی استفاده شده است که در بعد میدانی از پرسشنامه استفاده گردید. جامعه آماری پژوهش، 30 نفر شامل رئیس و معاونین، مدیران مالی و برنامه و بودجه، کارشناسان بودجه ، رؤسا و معاونین مالی بیمه خدمات درمانی رفسنجان می باشند که با استفاده از سرشماری نظرات آنها با نرم افزار spss20مورد تحلیل قرار گرفت. یافته های این پژوهش نشان دهنده این واقعیت است که در حال حاضر بیمه خدمات درمانی رفسنجان توانایی - ارزیابی عملکرد، نیروی انسانی، فنی - لازم برای اجرای بودجه ریزی عملیاتی را دارد و از طرفی عوامل جنسیت، تحصیلات و سابقه کار در این توانایی تأثیرگذار نیستند.
کلمات کلیدی: بودجه ریزی عملیاتی ، توانمندی ارزیابی عملکرد، بهره وری، توانمندی فنی، بیمه خدمات درمانی رفسنجان
. مقدمه :
دنیای امروز، دنیای کوچک و پیچیده ایست که هر روز به واسطه سرعت و گستره تغییر و تحول کوچکتر و پیچیده تر می شود. بشر اکنون شاهد تحولات سریع، گسترده و انفجاری در تمامی ابعاد زندگی اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، تکنولوژیکی، روابط بین الملل و زیست محیطی است. به طوریکه برخی از تحولات به واسطه سرعت بیش از حد خود منجر به بحران شده و مدیران را خیره کنان جا می گذارد. یکی از این بحران های ناشی از تحولات اقتصادی، بحران 2008 آمریکا که به شکل سونامی به سرعت همه کشورها و جهان را در نوردید و مدیران عاجز از پیش بینی آن انگشت تعجب در دهان گرفتند.
تردیدی نیست ظهور یا بروز یا سقوط و انحطاط تمدن های بشری در خلال این گونه تحولات و پیچیدگی ها اتفاق می افتد - الماسی،1387، - 162 اکنون ابزار و شیوه های مدیریتی جدیدی لازم است تا بتوان این تغییرات و تحولات را اداره کرد. یکی از آن ابزارهای مهم نظام و شیوههای بودجه ریزی است که نه تنها خود ابزاری است برای اداره تغییر و تحول در جامعه بلکه تغییر، تحول و اصلاح نظام بودجه ریزی دولتی متناسب و همگام با تحولات اجتماعی، اقتصادی،سیاسی، فرهنگی و تکنولوژیکی امری اجتناب ناپذیر است. . - همان - بودجه به عنوان یکی از مهمترین ابزار برنامه های اجرایی است که اهداف کمی و کیفی ، سیاست ها و خط مشی های اساسی برنامه را پی گرفته و شرایط اجرای آن را تعیین و محقق می سازد .
همچنین بودجه آیینه تمام نمای برنامه ها و فعالیت های دولت است و نقش بسیار مهم و حیاتی در توسعه اقتصاد ملی ایفا می نماید - کیومرثی،1387،ص. - 1در نظام بودجه ریزی عملیاتی استقرار نظام بودجه ریزی ستانده محور و ارزیابی آن به جای نظام کنترل و نظارت بر مبنای داده محور صورت میگیرد. بودجه ریزی عملیاتی دو بعد صرفه جویی واثربخشی را به ابعاد سنتی بودجه ریزیاضافه می کند .در این نظام بودجه ریزی عملیاتی بین کارایی واثربخشی تمایزایجاد میشود. در کارایی استفاده مفید از منابع مورد نظر است، در حالی که اثربخشی با عملکرد مرتبط است - ابراهیم نژاد و فرجوند،1380، . - 228
بودجه ریزی عملیاتی در واقع همان بودجه برنامه ای است که به نحو دقیقتر و روشنتر اجرای برنامه ها را از دیدگاه - فایده - هزینه - تجزیه و تحلیل می نماید .با روش تعیین واحد حجم کار، اندازه گیری حجم کار، قیمت تمام شده تولید یا خدمت را به دست می آورد و با نورمها و استانداردها مقایسه تطبیقی و تحلیلی می نماید و به علل افزایش قیمت تمام شده واقف میگردد و در نهایت به اصلاح مدیریت سازمان کمک می کند و مدیر همواره مورد پاسخگویی و ارزشیابی قرار میگیرد - فرزیب،1386، .. - 226 بهبود مدیریت در سازمانها و ارتقاء بهره وری در آن هدف اصلی تمام سازمانها و مدیران در جهان می باشد .
بودجه ریزی عملیاتی یکی از راه هایی است که بیشتر از آنکه سطوح تخصیص را تحت تاثیر قرار دهد بهبود مدیریت در سازمان را تحت تاثیر قرار می دهد .یکی از دلایل ناکامی اصلاحات بودجه ریزی گستردگی محدوده اطلاعات و هزینه هایی است که برای اتخاذ اینگونه تصمیمات ضروری است؛ در نتیجه بودجه ریزی عملیاتی رویکرد بهتری است که مشکل فوق را حل می نماید. به دلیل وجود عوامل ذیل استفاده از بودجه ریزی عملیاتی در زمان فعلی یکی از راه هاای ارتقاء بهره وری در سازمان می باشد.
-2سوالات تحقیق
سؤالات پژوهش در قالب 1 سؤال اصلی و 3 سؤال فرعی، به شرح زیر ارائه شده اند:
سؤال اصلی :آیا بیمه خدمات درمانی رفسنجان، توانایی لازم برای اجرای بودجه ریزی عملیاتی را دارد؟
سؤال فرعی1 :آیا بیمه خدمات درمانی رفسنجان ، توانایی ارزیابی عملکرد لازم برای اجرای بودجه ریزی عملیاتی را دارد؟
سؤال فرعی :2 آیا اجرای بودجه ریزی عملیاتی تاثیری در بهره وری نیروی انسانی داشته است؟
سؤال فرعی :3 آیا بیمه خدمات درمانی رفسنجان ، توانایی فنی لازم برای اجرای بودجه ریزی عملیاتی را دارد؟
پیشینه تحقیق
طاهرپور کلانتری و همکاران - - 1390، در تحقیقی با عنوان" شناسایی عوامل مؤثر بر استقرار قانون بودجه عملیاتی در سازمانهای دولتی " به این نتیجه دست یافته اند که عوامل مؤثر بر عدم استقرار قانون بودجه عملیاتی به ترتیب اولویت در دستگاه های دولتی عبارتند از :توجه به فرهنگ و رهبری؛ تعهد به اجرا؛ شرایط گروه هدف؛ توجه به دانش و ساختار؛ شرایط تدوین قانون؛ توجه به گرایش مجریان و جوسازمان؛ توجه به سادگی اجرای قانون و فناوری.سرمست و همکاران - - 1390،در تحقیقی با عنوان بودجه بندی عملیاتی را بر اساس الزامات استقرار سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در بودجه بندی عملیاتی دستگاه های دولتی استان آذربایجان شرقی نظریه شه، در سه بعد توانمندی ارزیابی عملکرد، توانمندی کارکنان وتوانمندی فنی تعریف کرده و به این نتیجه دست یافته اند که دستگاه های دولتی استان، توانمندی لازم برای استقرار روش هزینه یابی برمبنای فعالیت را در بودجه بندی عملیاتی دارند.
متغیرهای پژوهش
گرایش های اخیر به اجرای بودجه ریزی عملیاتی، عقایدی را در مورد عوامل تأثیرگذار بر اجرای موفق این نظام ایجاد کرده است . چنین مجموعهای از عقاید در مدل نهادی بخش دولتی ارائه گردیده و شامل سه بعد اثرگذار بر انجام اصلاحات یعنی توانمندی در ارزیابی عملکرد، توانمندی کارکنان و توانمندی فنی است ، که در این تحقیق به عنوان چارچوب نظری در نظر گرفته شده است - شه، 1998، . - 20
الف - توانمندی ارزیابی عملکرد :شامل نحوه تخصیص بهینه منابع، تعیین شاخصهای عملکرد مورد توافق، تعریف استانداردهای عملکرد، تعریف روشن اهداف و پیامدها، تعیین روشن خدمات و فعالیت خروجی، تعیین مقادیرکمی فعالیت های خروجی و خدمات، تعریف روشن فعالیت های داخلی سازمان، تعریف روشن محرکهای هزینه، برنامه ریزی های راهبردی و عملکرد است
.ب - توانمندی کارکنان :شامل میزان آموزش و تعلیم کارکنان، آموزش مفاهیم بودجه ریزی عملیاتی و سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت، آموزش مداوم مدیران و کارکنان، مهارت و تخصص کارکنان در استقرار ABC ،طرحهای تشویقی بر مبنای عملکرد، انگیزه مدیران و تعهد آنها، اعطای اختیار تصمیم گیری به مدیران و کارکنان، وجود اختیار عمل در تخصیص بودجه درون سازمان، ارتباط مناسب بین بخشهای ستادی و عملیاتی در سازمان، آشنایی کارکنان ستادی و مالی با سیستم های هزینه یابی و مدیریت هزینه می باشد.
ج - توانمندی فنی :شامل وجود سیستم های مکانیزه حسابداری در استقرار ABC ، وجود اطلاعات مالی مربوط به داراییهای سرمایه ای، پردازش مناسب داده ها و عملیات داخلی سازمان، استفاده از نرم افزارهای مناسب مالی، آشنایی مدیران فنی با سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت، استفاده از نیروهای متخصص حسابداری، استفاده از مشاوران مجرب خارج از سازمان، وجود بانک اطلاعاتی مناسب، وجود سیستم اطلاعات مدیریت فناوری، وجود سیستم حسابداری تعهدی، خصوصی سازی فعالیت ها و بخشهای مختلف سازمان می باشد.
روش پژوهش
با توجه به این که هدف اصلی پژوهش حاضر ، این پژوهش از نوع پژوهشهای کاربردی -تحلیلی محسوب میشود. داده های مورد نیاز در بعد نظری با مطالعه کتب و مقالات و پایان نامه های تحصیلی استخراج و در بعد میدانی برای آزمون سؤالات پژوهش، از طریق توزیع پرسشنامه محقق ساخته در واحدهای مختلف بیمه خدمات درمانی رفسنجان که روایی آن به تأیید خبرگان مالی و مدیریت رسید، جمع آوری شده است .جامعه آماری این پژوهش، تعداد 30 نفر می باشند که از روش سرشماری استفاده شده است.جامعه آماری پژوهش، شامل کلیه کارکنان بخش مالی بیمه خدمات درمانی رفسنجان شامل رئیس و معاونان و کارکنان می باشد..
همچنین، تجزیه و تحلیل یافته ها، با استفاده از نرم افزار آماریSPSS 20 انجام شده است و تحلیل استنباطی از طریق جدول توزیع فراوانی صورت گرفته است. برای بررسی پایایی پرسشنامه پژوهش حاضر از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است که نتایج حاصل از آن در جدول شماره - - 1 ارائه شده است. همان طور که ملاحظه میشود آلفای کرونباخ کل پرسشنامه 85 مشاهده شده است. با توجه به اینکه ضریب آلفای کرونباخ کل بیش از % 70 است، بنابراین پایایی پرسشنامه تأیید می شود.
