بخشی از مقاله
چکیده
محدودیت منابع آبی از عوامل تاثیرگذار بر زراعت چغندرقند در کشور محسوب میشود و استفاده از ارقام متحمل به خشکی سهم بهسزائی در صرفهجوئی آب دارد. بهمنظور دستیابی به گردهافشانهاي متحمل به خشکی، در سال 1394 تعداد 40 فامیل تمام خواهري چغندرقند به همراه سه جمعیت والدینی، یک شاهد متحمل - رقم پایا - و یک شاهد حساس - 191 - در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با چهار تکرار در شرایط تنش رطوبتی مورد ارزیابی قرار گرفتند.
آبیاري تا مرحله تنک و وجین بهطور معمول انجام گردید و پس از استقرار بوتهها تنش رطوبتی اعمال شده و آبیاري براساس حدود 200 میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر صورت گرفت. در زمان برداشت، ریشههاي هر کرت شمارش و توزین شد و جهت تعیین خصوصیات کیفی از آنها نمونه خمیر تهیه گردید.
نتایج نشان داد که تنش خشکی سبب تفاوت ژنتیکی معنیدار از نظر میانگین عملکرد شکر در بین ژنوتیپهاي مورد مطالعه گردید. متوسط عملکرد شکر شاهد مقاوم و حساس به ترتیب 4/05 و 1/27 تن در هکتار بدست آمد. از تعداد 40 فامیل مورد بررسی تعداد 20 فامیل از نظر میانگین عملکرد شکر اختلاف آماري معنیدار با شاهد مقاوم نداشتند، و تنها ژنوتیپ 930708 اختلاف معنی داري با شاهد مقاوم نشان داد.
مقدمه
جریان آب در گیاه نقش بسیار مهمی در تبادل مواد مغذي و انتقال پیام ها بین اندام هاي مختلف گیاه ایفا می کند. در حدود نیمی از مقاومت گیاه از ریشه هاي آن سرچشمه می گیرد و نیمی دیگر از برگ ها . - 1 - تنش آبی یکی از مهمترین عوامل محیطی محدود کننده رشد و بهره وري در گیاهان است. در حال حاضر حدود یک سوم از زمین هاي زراعی دنیا با کاهش عملکرد به دلیل وقوع دوره اي یا غیرقابل پیش بینی خشکسالی مواجه است که یک تهدید بزرگ براي محصولات کشاورزي است
چغندرقند یکی از دو محصول عمده تأمینتواند در محدوده وسیعی از شرایط محیطی کننده ساکارز است و می شامل تنش خشکی رشد کند اما کل ماده خشک، وزن ریشه و عملکرد قند تا حد زیادي تحت تأثیر درجه تنش آب یا گیرد.سطوح مختلف آبیاري قرار می در برخی مناطق چغندرکاري کشور از جمله استانهاي خراسان، فارس و اصفهانهای پرآب کمبود آب در زراعت چغندرقند باعث ایجاد محدودیت در تولید این محصول شده است . - 3 - اگرچه در سالهایی که محدودیت آب وجود دارد گیاه تحت تنش خشکی توان از طریق آبیاري محصول مناسبی تولید کرد، اما در سالمی شوند. بدیهی است که گیرد. این عوامل معمولاً باعث کاهش تولید ماده خشک و درنتیجه، عملکرد نهایی محصول میقرار می میزان کاهش عملکرد بستگی به عواملی نظیر مقدار آب ذخیره شده در خاك در زمان قطع آبیاري و نوع خاك دارد
بنابراین، وجود رقم - هاي - متحمل به خشکی در چنین سالهایی ضروري است. هدف از این تحقیق، غربال ژنوتیپهاي متحمل به خشکی چغندرقند در شرایط تنش رطوبتی بود.
مواد و روش ها
این تحقیق در سال 1394 در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه مهندس مطهري کرج انجام شد. تعداد 40 فامیل تمامخواهري حاصل از سه جمعیت متحمل به خشکی تحت کد 110، 111 و 7221 به همراه یک شاهد متحمل - رقم پایا - و یک شاهد حساس - 191 - در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. هر کرت آزمایشی شامل یک خط به طول پنج متر و فاصله ردیف 50 سانتیمتر بود. آزمایش در اوایل اردیبهشت کشت و آبیاري تا مرحله تنک و استقرار بوتهها بهصورت نشتی و بهطور معمول انجام گردید - سه مرحله - . سپس شرایط تنش رطوبتی اعمال و آبیاري پس از حدود 200 میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر انجام شد، درحالی که در شرایط بدون تنش آبیاري براساس 90 میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر صورت میگیرد. در هربار آبیاري میزان آب مصرفی اندازهگیري شد. در پایان دوره رشد - اواخر مهرماه - ، برداشت آزمایش با شمارش و توزین ریشههاي هر کرت و همچنین خمیرگیري از ریشههاي چغندرقند جهت تجزیه صفات کیفی انجام شد.
براساس میزان درصد قند هر نمونه و با احتساب عملکرد ریشه میزان عملکرد شکر هر ژنوتیپ در کرت محاسبه گردید.
دادههاي حاصل با استفاده از نرم افزار حAح تجزیه آماري و مقایسه ژنوتیپها براساس متوسط عملکرد شکر بر اساس آزمون مقایسه میانگین خحع در سطح 5 درصد انجام گردید.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس حاکی از وجود اختلاف معنیدار بین ژنوتیپها از نظر عملکرد شکر بود - جدول . - 1 متوسط عملکرد شکر شاهد مقاوم 4/05 تن و شاهد حساس 1/27 تن در هکتار بدست آمد. میانگین عملکرد شکر فامیلهاي تمامخواهري از 1/39 تن تا 6/31 تن در هکتار متغیر بود - جدول . - 2 از تعداد 40 فامیل مورد بررسی تعداد 20 فامیل از نظر میانگین عملکرد شکر اختلاف آماري معنیدار با شاهد مقاوم نداشتند، و تفاوت عملکرد فامیل برتر آزمایش - ژنوتیپ - 930708 با شاهد مقاوم معنیدار بود. متوسط عملکرد شکر سه جمعیت والدینی 7221، 110 و 111 بهترتیب 4/96 ، 3/55 و 3/64 تن در هکتار محاسبه گردید.
جدول .1 تجزیه واریانس عملکرد شکر فامیلهاي تمامخواهري در شرایط تنش رطوبتی، سال 1394
از 12 فامیل حاصل از جمعیت 7221 - فامیلهاي شماره 930628 لغایت - 930655 عملکرد شکر هیچیک از فامیلها بهتر از جمعیت اولیه نبود. از 11 فامیل مربوطبه جمعیت 110 - فامیلهاي شماره 930660 الی - 930708 عملکرد شکر 5 فامیل بیشتر از جمعیت اولیه خود بود که در مورد دو فامیل 930702 - و - 930708 اختلاف موجود از نظر آماري معنیدار گردید.
از جمعیت 111 نیز تعداد 17 فامیل ارزیابی شد - فامیلهاي شماره 930712 لغایت - 930766 که در مقایسه با جمعیت والدینی، تعداد سه فامیل تمامخواهري از میانگین عملکرد شکر بهتري برخوردار بودند اما تفاوت هیچیک از آنها با جمعیت 111 معنیدار نشد. از فامیلهاي این گروه، ژنوتیپ 930757 با متوسط عملکرد شکر 5/11 تن در هکتار برتر از بقیه فامیلها بود
شرایط تنش رطوبتی بهخوبی موجب تمایز فامیلها شده و امکان غربال ژنوتیپهاي متحمل را فراهم آورد. سایر محققین نیز بر تفاوت معنیدار عملکرد شکر ژنوتیپها در شرایط تنش رطوبتی اذعان داشتهاند . - 5 - علیرغم تعداد نهچندان زیاد فامیلهاي مورد بررسی، نتایج حاصل بسیار امیدوار کننده بود و عملکرد شکر قریب به پنجاه درصد از فامیلها با شاهد مقاوم اختلاف آماري نداشت. در این میان عملکرد برخی از فامیلها بسیار بهتر از شاهد مقاوم بود و میتوان انتظار داشت هیبریدهاي موفقی از آنها بدست آید.
جدول .2 مقایسه میانگین عملکرد شکر فامیلهاي تمام خواهري
