بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر فراتحلیل پژوهشهای انجام شده در زمینه تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر مدیریت دانش، جهت برآورد اندازه اثر واقعی فناوری اطلاعات و ارتباطات بر مدیریت دانش بود. جامعه آماری پژوهش را کلیه پژوهشهای انجام شده، تا پایان دی ماه سال 1394 در زمینه تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر مدیریت دانش در ایران تشکیل دادند. از طریق نمونهگیری هدفمند تعداد 9 پژوهش که دارای ویژگیهای مناسب برای ورود به فراتحلیل بودند، انتخاب شدند.
ابزار پژوهش، چک لیست گزینش پژوهشها از نظر فنی و روششناختی بودضمناً. برای تفسیر نتایج از رویکرد کوهن استفاده شد. یافتههای پژوهش نشان دادند که فناوری اطلاعات و ارتباطات بر روی مدیریت دانش تأثیر دارد. همچنین اندازه اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر مدیریت دانش 0.528 بدست آمد که برمبنای شاخصهای تفسیری، نشان دهنده تاثیر بالای این عوامل بر مدیریت دانش میباشد.
.1 مقدمه
تغییرات پرشتاب، جابهجاییهای شدید در قدرت، پیچیدگیهای فزاینده، رقابتهای روزافزون و پیشرفتهای سریع علمی و تکنولوژیکی از ویژگیهای بارز جهان امروزی است. اما شاید آنچه بیش از همه در موج چهارم زندگی بشر یعنی عصر دانایی نمود پیدا کرده، اهمیت دانش1 است که به عنوان عامل تعیینکننده موفقیت در سطوح مختلف فردی، سازمانی، اجتماعی، ملی و بینالمللی مطرح شده است. در عصری که دانش عامل تعیینکننده قدرت و ثروت جوامع است، مدیریت دانش به مهمترین وظیفه جوامع و سازمانهای درون آنها تبدیل شده است. سازمانهایی که به طور موثر اقدام به کسب، خلق، انتقال و استفاده از دانش برای اصلاح و بهبود فعالیتها و عملکردهای خود میکنند.
در سالهای اخیر، سازمانها و شرکتهای مختلف، پیوستن به روند دانش را آغاز کردهاند و مفاهیم جدیدی، مانند: کار دانشی2 دانش کار3 - دانشگر - ، مدیریت دانش، و سازمانهای دانشی 4، خبر از شدت یافتن این روند میدهند. پیتر دراکر، با بکارگیری این واژگان، خبر خبر از ایجاد نوع جدیدی از سازمانها میدهد که در آنجا به جای قدرت بازو، قدرت ذهن حاکمیت دارد. بر اساس این نظریه، در آینده جوامعی میتوانند انتظار توسعه و پیشرفت را داشته باشند که از دانش بیشتری برخوردار باشند. به این ترتیب برخورداری از منابع طبیعی نمیتواند به اندازه دانش، مهم باشد. سازمان دانشی به توانمندیهایی دست مییابد که قادر است از نیروی اندک، قدرتی عظیم بسازد
مدیریت دانش فرایندی است که به سازمان کمک میکند تا اطلاعات و دانشهای مهمی را که در سازمان بهطور معمول بصورت سازماندهی نشده وجود دارند، شناسایی، انتخاب، سازماندهی و منتشر نمایند. این امر سازمان را برای حل مسائل یادگیری، برنامهریزی راهبردی و تصمیمگیری پویا بصورت کارا و اثربخش قادر میسازد
مدیریت دانش طراحی سنجیده و آگاهانه فرایندها، ابزارها و ساختارها بوسیله اینترنت است با هدف افزایش نوسازی، سهیمسازی، بهبود و کاربرد دانش در سه عنصر ساختاری، اجتماعی و انسانی سرمایه هوشی است. مدیرت دانش ترکیب فرایندهای اداره، کنترل، خلاقیت، کدگذاری، اشاعه و اعمال قدرت دانش در سازمان است و هدف اصلی آن اطمینان از این است که شخص نیازمند به دانش مورد نیاز خود در زمان مقتضی دسترسی مییابد؛ به گونهای که توانایی تصمیمگیری به موقع و درست برای او ممکن میشود.
بر این اساس مدیریت دانش عبارت است از مدیریت سیستماتیک و آشکار دانش که با فرایندهای خلق، جمعآوری، سازماندهی، اشاعه و کاربرد دانش پیوند دارد.
میتوان گفت که از صدها سال پیش که صاحبان شرکت های خانوادگی، تجار، کشاورزان، پیشهوران و سایر حرف، مهارتهای مورد نیاز را به فرزندان و شاگردان خود انتقال میدادهاند، مدیریت دانش وجود داشته است
ظهور وب جهانی8 در اواسط دهه 1990 تحرک تازه ای به حوزه مدیریت دانش بخشید. شبکه بینالمللی مدیریت دانش در اروپا، مجمع مدیریت دانش ایالات متحده فعالیتهای خود را در اینترنت گسترش دادند. در سال 1995، اتحادیه اروپا طی برنامهای به نام اسپریت9 بودجه قابل ملاحظهای را برای اجرای طرحهای مدیریت دانش اختصاص داد. به تدریج شرکتهای بزرگی مانند ارنست و یانگ10 بوزآلن و همیلتون11 و دهها شرکت دیگر به شکل تجاری وارد و برای بسیاری از کشورهای پیشرفته به عنوان نماد رقابت و عامل دستیابی به قدرت و توسعه درآمدند و شرکتهای بزرگ اروپا از سال 2000 به بعد حدود %55 درآمد خود را به مدیریت دانش اختصاص دادند.
جدول:1 گاه شمار مدیریت دانش
امروزه اطلاعات نقش کلیدی در توسعه و پیشرفت جوامع ایفا میکند. بهگونه ای که در شرایط کنونی دستیابی به دانش نوین مدیریت آن امکان توسعه و پیشرفت را برای اکثر جوامع فراهم نموده است. به همین دلیل زندگی در دنیای کنونی نیازمند آموزش و پرورش مبتنی بر دانایی، تحقیق و نوآوری و استفاده از فناوری جدید ارتباطی است که میتواند زمینهساز ارتقای کیفیت فرآیند یاددهی یادگیری، ایجاد فرصتهای یادگیری برابر، توجه به تفاوتهای فردی و کمال بخشیدن به خود و محیط پیرامون گردد
امروزه با وجود حجم وسیع اطلاعات سازمانی، سازمانها از فقدان دانش رنج میبرند. در واقع این زیرساخت توان دسترسی، سریع و به موقع را به اطلاعات میسر میسازد. دو کارکرد اصلی آن نیز یکی در هنگام تشکیل حافظه سازمانی و مستندسازی تجارب و مهارت هاست و دیگری به هنگام به اشتراک گذاری دانش که با از بین بردن فواصل جغرافیایی، بر روی وب و اینترنت امکان تبادلاتی دانشی را برای اعضای دور و نزدیک سازمان فراهم میکند.
از زیرساختهای اصلی مدیریت دانش، فناوری اطلاعات میباشد. امروزه با وجود حجم وسیع اطلاعات سازمانی، سازمانها از فقدان دانش رنج میبرند. در واقع این زیرساخت توان دسترسی، سریع و به موقع را به اطلاعات میسر میسازد. دو کارکرد اصلی آن نیز یکی در هنگام تشکیل حافظه سازمانی و مستندسازی تجارب و مهارتهاست و دیگری به هنگام به اشتراک گذاری دانش که با از بین بردن فواصل جغرافیایی، بر روی وب و اینترنت امکان تبادلاتی دانشی را برای اعضای دور و نزدیک سازمان فراهم میکند
فناوری اطلاعات یکی از مهمترین عوامل ایجاد تسهیل ارتباطات در بین بخش های مختلف سازمان میباشد و اینکه در تمامی مراحل فرآیند مدیریت دانش، اعم از کسب و تولید، جذب، ذخیره سازی، سازماندهی، انتشار و به کارگیری دانش میتواند مفید واقع شود، که بدین گونه به نوبه خود عامل توانمندسازی برای مدیریت دانش محسوب می شود. ارتباطات بهینه و جریان دانش بین اعضای سازمان میتواند به وسیله فناوریهای اطلاعات حمایت شود اما تضمین نمیشود؛ بنابراین فناوریاطلاعات برای موفقیت مدیریت دانش لازم هست اما کافی نیست - بالتازارد و کوک12، 2004، ص. - 8 در ضمن فناوری اطلاعات میتواند به ایجاد شبکهها، تسهیل تعاملات بین فردی و کدگذاری دانش بپردازد که برای انتقال و تسهیم دانش کاربرد مناسبی دارد
در سالهای اخیر در سراسر دنیا هزینههای فناوریاطلاعات در سازمانها، اعم از کوچک یا بزرگ، خدماتی یا تولیدی، انتفاعی یا غیرانتفاعی، افزایش یافته است. هزینههای خودکارسازی دفتری و خودکارسازی تولید که شامل یارانهها، بستههای کاربردی، توسعه نرمافزارها مطابق با نیاز، ارتباطات، شبکههای رایانهای و اینترنت است، سرمایه گذاری محسوب میشود و معمولاً به منظور توسعه اثربخشی، افزایش بازدهی، نگهداری و ارتقای جایگاه رقابتی سازمان صورت میگیرند. متاسفانه سرمایهگذاریها و فناوری اطلاعات همواره نتایج مورد انتظار را به بار نمیآورند.
این واقعیت به همراه گامهای سریع تغییر در منسوخ شدن فناوری اطلاعات در ابعاد سختافزار و سکوهای نرمافزاری، مدیران سازمانها را وا میدارد تا برنامهریزی بلندمدت در مدیریت فناوری اطلاعات را مورد توجه قرار دهند در سالهای اخیر در سراسر دنیا هزینه های فناوریاطلاعات در سازمانها، اعم از کوچک یا بزرگ، خدماتی یا تولیدی، انتفاعی یا غیرانتفاعی، افزایش یافته است.
هزینه های خودکارسازی دفتری و خودکارسازی تولید که شامل یارانهها، بستههای کاربردی، توسعه نرمافزارها مطابق با نیاز، ارتباطات، شبکههای رایانهای و اینترنت است، سرمایهگذاری محسوب میشود و معمولاً به منظور توسعه اثربخشی، افزایش بازدهی، نگهداری و ارتقای جایگاه رقابتی سازمان صورت میگیرند. متاسفانه سرمایهگذاریها و فناوری اطلاعات همواره نتایج مورد انتظار را به بار نمی آورند. این واقعیت به همراه گامهای سریع تغییر در منسوخ شدن فناوری اطلاعات در ابعاد سختافزار و سکوهای نرمافزاری، مدیران سازمانها را وا میدارد تا برنامهریزی بلندمدت در مدیریت فناوری اطلاعات را مورد توجه قرار دهند
با توجه به مفهوم فناوری اطلاعات و ارتباطات در چندین پژوهش رابطه آن با مدیریت دانش بررسی شده است. فناوری اطلاعات و ارتباطات با مدیریت دانش رابطه دارد در پژوهشهای نیازآذری - 1386 - ، طبرسا - 1387 - ، یعقوبی - 1388 - ، فتحالهی - 1388 - ، عامری - 1388 - ، عبدی - 1387 - ، موسیخانی - 1388 - ، خواجوی - 1388 - ، دودمانی - 1390 - مورد تایید قرار گرفته است.
بررسی تحقیقات در زمینه عوامل سازمانی نشان از تاثیرات متفاوت این عوامل بر مدیریت دانش دارد. طبق آنچه در ادامه خواهد آمد نتایج تحقیقات متنوع بوده و گاهی با یکدیگر متناقض هست. پژوهشگران و نظریهپردازان جهت کاربست نتایج پژوهشها مواردی را مطرح نموده اند. عابدی و همکاران - 1384 - در بین 22 عامل به مواردی جون نگرش مثبت مدیران اجرایی به پژوهش، ساده سازی یافته های پژوهشی و ایجاد فرصتهای پژوهشخوانی را در کاربست یافتههای پژوهشی مهم میدانند که فراتحلیل پژوهشهای انجام شده به نوعی میتواند زمینه و بستر این کار را فراهم سازد. بر این اساس و با توجه به موارد مطرح شده، در پژوهش حاضر به سوال زیر پاسخ داده میشود:
-1میزان اندازه اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر مدیریت دانش چقدر است؟
دودمانی ملکی - 1389 - پژوهشی با عنوان بررسی تاثیر عوامل سازمانی بر عملکرد مدیریت دانش در آموزش و پرورش شهر ملکان انجام داد. روش پژوهش پیمایشی بوده و از تحلیل همبستگی و رگرسیون برای استنباط آماری استفاده شده بود.
