بخشی از مقاله
چکیده:
مظفر النواب شاعر شیعه چپگرای معاصر عراقی، علاوه بر اینکه اشعار خود را که وقف امور سیاسی جهان عرب کرد، سالها عمر خود را در راه مبارزات سیاسی، در زندان و تبعید و تحمل شکنجهها گذراند. او در اشعارش، هیچگاه هیچ پادشاه، حاکم، اشراف یا ثروتمندی را مورد مدح و ثنا قرار نداد، بلکهقهرمانان فراخوانی شده در اشعار او عمدتاً افرادی مردمیو غالباً انسانهای فقیری هستند که مورد ستم قرارگرفتهاند، یا فرماندهان شهیدی هستند که مظفر از مدح آنان مال، مقام یا غرضی دنیوی و یا حتی شفاعت اخروی مطالبه نکرده است.
این مقاله درصدد آن است با تکیه بر شیوه وصفی تحلیلی، مهمترین شخصیتهای مقاوم فراخوانی شده را که در اشعار مظفرالنواب مورد تکریم و ستایش قرارگرفتهاند، بیان و موضع نواب را در قبال آنها، چگونگی فراخوانی آنها و دلالتهای معنایی این فراخوانی را بیان نماید. نتایج این پژوهش نشان میدهد که بیشتر این شخصیتها مهمترین سرمایهشان یعنی جان خود را در راه اهداف والایشان در طبق اخلاص گذاشتهاند و با عزم و اراده خودشان شهید یا کشته شدهاند. اینان در نظر نواب همگی مردانی خارقالعادهاند که یک نوع مبارزهطلبی و جرأت خارقالعادهای در دفاع از حق و درگیری با باطل دارند.
موضع نواب در قبال این شخصیتهای مبارز مسلح، تکریم علنی و ستایش اقدامات، شجاعتها و فداکاریهای آنان است. نواب به این شخصیتها، نگاه حزبی و جناحی ندارد، بلکه نگاه وی، فراجناحی است. بنابراین با اینکه آنها تمایلات، گرایشها و افکار متفاوتی دارند وحتی بعضاً منابع فکری و روشهای سیاسی و شیوههای مبارزاتی آنان، با اندیشه نواب و عقیده سیاسی او متفاوت و گاه متناقض است، ولی نواب آنها را در شعر خود فراخوانی کرده و منش انقلابی و مقاوم آنها را در شعر خود ستوده است.
-1 مقدمه
.1-1 بیان مسأله
مظفرالنواب شاعر شیعه و چپگرای معاصر عراقی، شاعری است که اشعار سیاسی، هجو حاکمان عرب و دفاع از مبارزان ملی پربسامدترین درونمایه اشعار او به خصوص اشعار سیاسی وی را در برمیگیرد. او به خاطر نوع مضامین موجود در اشعارش، سالیان درازی را در غربت و تبعید و به دور از میهن خود عراق گذرانده و بارها مورد شکنجه روحی و بدنی قرار گرفت. این مقاله درصدد آن است که به بررسی فراخوانی مهمترین شخصیتها و قهرمانان مقاوم و انقلابی ستوده شده در اشعار مظفر النواب بپردازد.
.2-1 هدف و سؤالات پژوهش
هدف اصلی این پژوهش بررسی فراخوانی مهمترین شخصیتها و قهرمانان مقاوم و انقلابی ستوده شده در اشعار مظفر النواب شاعر معاصر عراقی است. در راستای رسیدن به این هدف، این پژوهش با این سؤالات روبروست که مهمترین شخصیتهای مقاوم و انقلابی که در اشعار مظفر النواب فراخوانی شده و مورد ستایش قرار گرفتهاند، کدامند؟ علاوه بر این، مهمترین خصوصیات مشترک این قهرمانان انقلابی و مقاوم فراخوانی شده در اشعار وی، چیست؟
.3-1 پیشینه پژوهش
تاکنون درباره مظفر النواب برخی پژوهشها در قالب کتاب، رساله و مقاله انجام شده که مهمترین آنها عبارتند از:
به صورت کتاب:
» - 1الإبداع الفنی فی شعر مظفر النواب«، د. صلاح القاضی، 1983 - م - ، طبعه اولی، بیروت، دارالجیل.مظفر النواب شاعر الثورات و الشجن، قصائد تنشر لأوّل مرّه، أوس داوود یعقوب، 2010 - م - ، دار صفحات للدراسات و النشر، ط 1، دمشق سوریا. که مختصری بسیار کوتاه درباره زندگی نواب ذکر کرده و بخش اعظم آن را متن قصاید جدید نواب به خود اختصاص میدهد.
» - 2مظفر النواب حیاته و شعره«، باقر یاسین، 2003 - م - ، قم، دار الغدیر، ط .3 که شاعر به بررسی زندگی و آثار نواب پرداخته و برخی ویژگیهای ادبی شاعر را به شکلی بسیار مختصر و گذرا مورد بررسی قرار داده است.
» - 3مظفر النواب سجین الغربه و الاغتراب«، أحلام یحیی،. 2005 - م - .. دمشق: دارنینوی. فراخوانی شخصیتهای مقاوم ستودهشده در اشعار مظفر النواب مهدی شاهرخ، ابوالحسن امین مقدسی 1795❑
» - 4مظفر النواب: شاعر المعارضه السیاسیه و الغضب القومی«، هانی الخیر، 2009 - م - ، دمشق، دار مؤسسه رسلان، ط .1 که نویسنده مختصری بسیار کوتاه درباره نواب و زندگی او بیان کرده و در ادامه برخی از مشهورترین قصائد نواب را منتشر کرده است.
در قالب رساله و پایاننامه:
» - 5الأدب السیاسی عند مظفر النواب1391 - «ش - . »ناصر تابع جابری.« استاد راهنما: »د.حسن دادخواه تهرانی.« رساله کارشناسی ارشد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شهید چمران اهواز. که محقق این اثر، به بررسی اشعار سیاسی مظفر النواب به خصوص از لحاظ محتوایی پرداخته است.
» - 6نوگرایی در شعر مظفر النواب«، 1390 - ش - »بلاسم محسنی«، استاد راهنما: »د.مرضیه آباد.« رساله دکترای تخصصی گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات دکتر علی شریعتی دانشگاه فردوسی مشهد. که پژوهنده این تحقیق، به بررسی مهمترین نوگراییهای سبکی زبانی اشعار نواب به خصوص دو فنّ ادبی بینامتنی و نقاب در اشعار وی پرداخته است.
در قالب مقاله:
» -7بررسی درونمایههای شعر مظفر النواب«، د. جهانگیر امیری و سعید اکبری، 2008 - م/ بهار و تابستان 1387 ش - ، مجله ایرانی زبان و ادبیات عربی، شماره 9،. صص .104-83 که به بررسی درونمایههای سیاسی اشعار نواب پردخته است.
» - 8التناص القرآنی فی شعر مظفر النواب«، د. مرضیه آباد و بلاسم محسنی، - خریف 1390 ش - ، فصلیه اللسان المبین پژوهش ادب عربی، السنه الثالثه، المسلسل الجدید، العدد الخامس، مقاله .3 که بینامتنی قرآنی را در اشعار نواب بررسی کرده است.
» -9التناص فی شعر مظفر النواب«، لؤی کریم عطیه، - 2005 - ، کلیه تربیه المثنی جامعه القادسیه، المجلد الثامن، العددان 4-3، صفحات .106-93 که انواع مختلف بینامتنی را در شعر نواب به شکلی بسیار گذرا و کوتاه بررسی کرده است. تعدد انواع بینامتنی و محدویت صفحات مقاله، از غنا و عمق مباحث در این مقاله کاسته است.
