بخشی از مقاله
چکیده
ریسک، یک وضعیت یا واقعه غیر مسلم است که اگر اتفاق افتد، حداقل بر یکی از اهداف پروژه، اثرگذار است. پروژههای فضایی با بکارگیری فناوریهای پیشرفته در طراحی و ساخت، هزینههای بالا، زمان بندی توسعه و تکوین طولانی، همواره با ریسکها و عدم قطعیتها در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده مواجه میباشند، که باید با اعمال روش های مناسب مدیریت ریسک، تحت پاسخگویی وکنترل قرار گیرند. نیاز به انجام مدیریت ریسک به عنوان یکی از حوزههای اصلی مدیریت پروژه فضایی، از فازهای آغازین طراحی و توسعه محصول فضایی تا انتهای چرخه تکوین محصول، امری اجتناب ناپذیر است. در این مقاله، با بهرهگیری از استاندارد اروپایی برای پروژههای فضایی - - ECSS ، استراتژی مدیریت ریسک و روند پیاده سازی آن بصورت مرحله به مرحله تشریح شده است.
کلمات کلیدی: مدیریت پروژه، ریسک، استاندارد ECSS، پروژه فضایی
.1 مقدمه
یکی از فرایندهای مهم و حیاتی در مدیریت پروژه، فرایند مدیریت ریسک میباشد. مدیریت ریسک در پروژههای فضایی با توجه به راهبردهای ملی آن از حساسیت بالایی برخورداراند. لذا مدیران پروژه بایستی توجه ویژهای به این مقوله داشته باشند. بکارگیری فناوریهای بالا در طراحی و ساخت، و عدم دستیابی به ماهواره پس از مرحله پرتاب، موجب عدم قطعیت در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده در این پروژهها میگردد،که باید با اعمال روش های مناسب مدیریت ریسک، تحت پاسخگویی و کنترل قرار گیرند .[3] مدیریت ریسک در واقع کنشها یا اعمال طرز برخورد با ریسک محسوب میشود که میتواند شامل برنامهریزی برای ریسکها، ارزیابی - شناسایی و تحلیل - حوزههای ریسک، کنترل ریسکها، نظارت بر ریسکها، در تشخیص اینکه ریسکها چگونه تغییر مییابند و نهایتاً مستندسازی برنامه جامع مدیریت حیاتی ریسک میباشد.
این بسیار ارزشمند است که هر سازمانی بتواند تضمین نماید به اهداف از پیش تعیین شده خود، خواهد رسید. در حقیقت موفقیت یک سازمان فضایی در اجرای موفقیت پروژهها در شرایط نامطمئن، مرهون مدیریت ریسک مدیران این پروژهها است. برای رسیدن به این اهداف، پروژهها باید بر اساس مدیریت ریسک بررسی و بازنگری شوند تا بدین ترتیب اساس و مبنایی برای روند کار حاصل گردد.ریسک، یک وضعیت یا واقعه غیر مسلم است که اگر اتفاق افتد، حداقل بر یکی از اهداف پروژه، اثر گذار است. ریسکها بدلیل اثرات منفیای که بر هزینه، زمانبندی و عملکرد کیفی پروژه میگذارند، تهدیداتی در جهت موفقیت پروژه محسوب میشوند که با شیوههای کنترل مناسب، میتوان فرصتهای جدیدی با اثرات مثبت بوجود آورد .[1]
با توجه به مطالعات صورت گرفته در زمینه مدیریت پروژههای فضایی، نیاز به انجام مدیریت ریسک به دلیل افزایش پیچیدگی، حجم و مسائل اقتصادی و سیاسی، امری اجتناب ناپذیر است. لذا شناخت اولیه از فرایند مدیریت ریسک وکلیه مراحل و فعالیت ها در جهت اجرای آن و روش های پیاده سازی این فرایند در پروژه، امری ضروری است.هدف مدیریت ریسک پروژههای فضایی را میتوان شناسایی، ارزیابی، کاهش، پذیرش و کنترل ریسکهای پروژه، به شیوهای سیستماتیک، جامع و مقرون به صرفه، با توجه به محدودیتهای فنی و برنامهریزی پروژه دانست.
همچنین، مانع شدن از وقوع ریسکها و کمک به اجرای هرچه موفق تر برنامههای راهبردی، کاهش رویدادهای غیر قابل پیش بینی هزینهزا، تخصیص هر چه کاراتر و اثربخش تر منابع، دریافت نتایج بهتر، اطلاعات بهتر برای تصمیم گیری، کاستن ریسک نیروی انسانی پروژه و متعادلسازی فرصتها نیز میتواند از اهداف مدیریت ریسک پروژه به شمار آید.در این مقاله فرایند مدیریت ریسک برای پروژههای فضایی با بهرهگیری از استاندارد اروپایی [4] - ECSS - ، بیان گردیده و روند پیاده سازی آن بصورت مرحله به مرحله تشریح شده است. ابتدا در بخش بعد روند پیاده سازی مدیریت ریسک برای یک پروژه فضایی بررسی میشود. سپس روند شناسایی و ارزیابی تشریح و جداول مربوطه نمایش داده خواهد شد. در نهایت روند تصمیمگیری و کنترل ریسک تشریح خواهد شد.
.2 پیاده سازی مدیریت ریسک برای یک پروژه فضایی
مدیریت ریسک مطابق با استاندارد ECSS یکی از زیر شاخههای اصلی مدیریت پروژه محسوب میگردد - شکل. - 1
شاخه مدیریت پروژه فضایی
مدیریت ریسک یک فرایند مستمر و سیستماتیک برای بهینهسازی منابع در تطابق با سیاست مدیریت ریسک پروژه است.[2] مدیریت ریسک باعث به حداکثر رساندن منافع در حوزههای : طراحی، ساخت، آزمون، عملیات، نگهداری، کنترل اثرات ریسک و مدیریت، هزینه و زمانبندی میگردد. در فرایند مدیریت ریسک طیف کاملی از ریسکها وحوادث ناخواسته شناسایی شده، شدت اثر و احتمال وقوع آنها ارزیابی میگردد.مدیریت ریسک مطابق با استاندارد ECSS-M-ST-80 ، شامل چهارمرحلهی : - 1 تعیین نیازمندیهای ریسک در پروژه - طرح ریزی اولیه مدیریت ریسک - - 2 شناسایی و ارزیابی ریسکها - 3 تصمیمگیری و واکنش به ریسکها4 - و نظارت و کنترل ریسکها میباشد.که مطابق شکل 2در تمامی فازهای پروژه پیاده سازی و اجرا میگردد.مطابق با استاندارد ECSS-M-ST-80، هر یک از مراحل مدیریت ریسک، شامل چند وظیفه اصلی مطابق با شکل 3 میباشد، که در کل 9 وظیفهی اصلی در فرایند مدیریت ریسک، مطابق با استاندارد ECSS انجام میگیرد.
