مقاله فرصت‌ها و ظرفیت‌های اقتصادی ( با تأکید بر کسب و کار روستایی ایران )

بخشی از مقاله

چکیده:

مناطق روستایی به مثابه یکی از مهمترین قطبهای اقتصادی کشور، میتوانند در تولید ناخالص ملی، تأمین نیازهای غذایی جمعیت، مواد اولیه و در نهایت رشد و توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور نقش برجسته ایفا کنند. امروزه گسترش کسب-وکارهای خرد، کوچک و متوسط به عنوان یکی از راهکارهای مهم اشتغالزایی و افزایش درآمد مردم روستایی تلقی میگردد.

بنگاههای اقتصادی خرد، کوچک و متوسط - بنگاههای اقتصادی زودبازده - ، روشی حیاتی جهت توانمندسازی اقتصادی روستاییان شناخته شدهاند. بطوریکه ارزیابی اقتصادی کسبوکارهای کوچک نشان میدهد این مشاغل توجیه اقتصادی قابل قبولی دارند. براساس برخی مطالعات، آنها میتوانند درآمد روستاییان را تا 35 درصد افزایش دهند. هدف از پژوهش حاضر شناسایی فرصتها و ظرفیتهای اقتصادی با تأکید بر کسبوکار روستایی ایران است.

روش تحقیق به کار برده شده به صورت توصیفی و ابزار گردآوری به صورت کتابخانه ای و مطالعه اسناد و مقالات سایر نویسندگان میباشد. نتابج تحقیق حاکی از وجود عوامل بسیاری بر موفقیت کسبوکارهای کوچک و متوسط و در نهایت توسعه اقتصادی مؤثرند که در این میان نقش فضای کسبوکار و تسهیل این فضا برای کارآفرینان نوپا و صاحبان کسبوکار غیرقابل انکار است.

مقدمه

کسب و کارهای کوچک و متوسط محل رشد و توسعه کارآفرینی، نوآوری و خطرپذیری هستند که این امر مبنایی برای رشد بلندمدت و حرکت به سوی بزرگتر شدن است

ایجاد موفقیت آمیز کسب و کارهای کوچک و متوسط، موجب افزایش تولید ناخالص ملی و توسعه اقتصادی میشود. از اینرو، با عنایت به تجربههای جهانی طی سالهای گذشته در ایران به راهاندازی کسبو کارهای کوچک توجه شده و تسهیلات مالی برای حمایت از راهاندازی آنها فراهم شده است

در واقع کسب و کارهای کوچک و متوسط، به منزله موتور محرک توسعه مطرح میشود و حکومتها و دولتها باید در کنار وظایف خطیر نظارت، راهبری و حمایت از بخش خصوصی و کسبوکارهای نوپایی که در آن پدید آمدهاند، بسترهای مناسب برای رشد واحدهای فعال اقتصادی خصوصی به ویزه در بخش صنایع کوچک و متوسط را فراهم کنند. کسبوکارهای کوچک و متوسط در ایجاد اشتغال، ارزش افزوده، سهم آنها در تولید ناخالص داخلی، نیازهای فناورانه و نوآوری در تولید محصولات یا فرآیندهای جدید اهمیت دارند. به علاوه، از ابعاد سیاسی و اجتماعی هم حائز اهمیت هستند.

مبانی نظری

بی شک بزرگترین دغدغه های مسئولین و تصمیم گیرندگان کلان هر کشوری، وضعیت اقتصادی آن کشور است. رشد اقتصادی هر کشور رابطه زیادی با ایجاد و بهبود زیرساخت های اقتصادی و فضای کسب و کار آن کشور دارد. تدوین اهداف اقتصادی مناسب و انتخاب استراتژی های هوشمندانه و تبدیل آن به برنامه های عملیاتی، بخش مهمی از فرآیند است، ولی عامل دیگری که اهمیت بسزایی در دستیابی به اهداف تعیین شده دارد، توسعه و تسهیل فضای کسب و کار است که ایجاد، حفظ و بهبود آن نقش مهمی در اهداف اقتصادی تعیین شده دارد. از آنجایی که فعالیت های اقتصادی بیشتر موجب رشد سرمایه گذاری، ایجاد اشتغال، افزایش درآمد مردم، مالیات برای دولت و رفاه جامعه میگردد، کلیه کشورها برای ایجاد فضای کسب و کار توسط فعالان اقتصادی تلاش می کنند. توسعه بخش خصوصی در یک اقتصاد بر مجموعه پیچیدهای از قوانین، زیرساخت های گسترده فیزیکی و نهادی، محیط اقتصاد کلان، توسعه بازارهای مالی، جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی، توسعه صنایع کوچک و متوسط، مقررات بازار کار، سیستم ارتقاء فناوری، آموزش و یادگیری مبتنی است و درست کنار هم قرارگرفتن این مجموعه به خودی خود اتفاق نمی افتد.

لذا زیرساخت های نهادی و زیربنایی برای توسعه کسب و کار از الزامات اولیه اجرای این سیاست بشمار می رود. اصلاح فضای کسب و کار و بهبود شاخصهای سنجش آن در عرصه جهانی نه تنها گواهی اساسی در جهت تقویت جنبه مشارکت بخش خصوصی در عرصه اقتصاد، ارتقای سطح اشتغال و تولید در کشور محسوب می شود، بلکه به طور قطع شرایط را برای جذب سرمایهگذاران خارجی و تسهیل جریان فناوری به داخل کشور و فرآیندهای تجاریسازی ایده، محصول و خدمات جدید فراهم می آورد.

آشنایی با محیط کسب و کار و نیز آشنایی با عوامل پیش برنده و بازدارنده زیرساختی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در توسعه کارآفرینی و کسب و کار نیز مهم است. از اینرو، محیط مناسب به بستری برای رشد و پرورش کارآفرینان و فعالیت های کارآفرینی تبدیل خواهد شد

مدل زیر ارتباطات لازم جهت برقراری یک طرح کسب و کار ارائه شده است:

شکل:1 ارتباطات لازم جهت برقراری طرح کسب و کار - یدالهی فارسی، آقاجانی افروزی، زارع، بی تا، - 31

با این وصف در تعریف کسب و کار میتوان گفت، کسب و کارها فعالیت هایی هستند که کالا و یا خدمتی را در قبال دریافت پول یا سایر کالا و خدمت فراهم می سازند.

انواع مختلفی از کسب و کارها در اقتصاد محلی و منطقه ای نقش ایفا می کنند که عبارتند از:

✓    طراحی - ساختمان ها، باغ ها، جاده ها، پوسترها و غیره - ؛

✓    ساخت و تولید - کالاهایی مشابه لباس، مبل، یا قطعاتی از کالا که توسط دیگران جهت ساختن و تکمیل کالا استفاده
می شود - ؛

✓    عرضه و توزیع - انتقال کالاها از تولید کننده به مشتری - ؛

✓    فروش - خرده فروشی، خرید از تولیدکننده یا سایر کسب و کارهای واسطه ای و فروش آن به مشتری یا عمده فروش خرید از یک کسب و کار و فروش آن به سایر کسب وکارها یا خرده فروشان - ؛

✓    نصب - نصب و راهاندازی محصول به کسب و کار یا محل سکونت مشتریان - ؛

✓    تعمیر - اصلاح کالاهای شکسته یا دارای نقص و ایراد جهت درست کار کردن - ؛

✓    صنایع خدماتی - توریسم، خدمات ارتباطی، و اطلاعاتی، فعالیت های تفریحی - و ...

با توجه به آن چه بیان شد می توان گفت؛ طرح کسب وکار عبارتست از نقشه ی راه ایجاد کسب وکار و دستورالعملی که تمام مراحل و اقدامات ایجاد کسب وکار را پیش بینی کرده است. به عبارت دیگر، طرح کسب وکار، سازماندهی مناسب فعالیتها برای ایجاد و توسعه کسب و کار جدید و راهنمای اقدامات کارآفرین است. کیفیت تدوین طرح کسب و کار به توانایی تعریف روشن و انتقال موارد مربوط به همه ی ذینفعان بستگی دارد. ذینفعان مهم عبارتند از: خانوادهی کارآفرین، مشتریان، سرمایه گذاران، مشاوران، کارکنان آینده، تشکلهای صنفی و دولت

همچنین کسب و کار کوچک1 نیز بنا به تعریف، کسب و کاری است که اغلب متعلق به بخش خصوصی است و تعداد کارمندان آن محدود و فروش تولیدات آنتقریباً اندک است. از دیدگاه اقتصادی، کسب و کارهای کوچک ابزاری برای رشد اقتصادی و اجتماعی هستند و می توانند در کاهش نرخ بیکاری و ایجاد فرصت های جدید اشتغال مؤثر باشند.

در دهه های گذشته، بسیاری از کشورها برای دستیابی به آزادی و گسترش فعالیتهای اقتصادی، علاوه بر خصوصیسازی به بهبود فضای کسب وکار روی آوردهاند؛ چرا که دریافته اند توسعه خصوصیسازی و بهبود محیط کسب وکار میتواند اقداماتی فرصتساز برای فعالان اقتصادی و کارآفرینان باشد

با توجه به آنچه گقته شد، به منظور دستیابی به یک طرح کسبوکار موفق نیازمند داشتن الگوی مناسب کسبوکار خواهیم بود. درواقع، الگوی کسب و کار بازنمایی و یا نمایشی از چگونگی خرید و فروش و کسب درآمد است.

روستاها و کسب و کار

نقش و اهمیت روستاها در فرآیند توسعهی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در مقیاس محلی، ملی و بینالمللی و پیامدهای توسعه نیافتگی مناطق روستایی همچون فقر گسترده، نابرابری فزاینده، بیکاری، مهاجرت، حاشیهنشینی و... موجب میشود تا توجه به مسائل روستایی مهمتر از پیش گردد

بی توجهی به تنوع و پتانسیلهای روستایی و همچنین غفلت از تحول مستمر تقاضای بازار، جوامع روستایی ایران را بیش از پیش با مسائل و چالشهای اقتصادی و اجتماعی رو به رو ساخته و باعث شکلگیری وضعیتی نامطلوب و ناپایدار شده است. رقابتپذیری به عنوان رویکردی که به موجب آن تواناییهای اقتصادی جامعه در بازارهای منطقهای، ملی و بینالمللی افزایش یافته و به دنبال آن استانداردهای زندگی در جامعه نیز بالا میرود، سعی در حل معضلات اقتصادی مناطق دارد.

با ایجاد محیط جذاب اقتصادی و اجتماعی تمایل به ایجاد سرمایهگذاری در مناطق بیشتر شده و کسب و کارهای بیشتری در منطقه شروع به فعالیت میکنند. رونق کسب و کارهای روستایی علاوه بر بالا بردن نرخ اشتغال و رفاه عمومی، میزان بهرهوری را نیز در منطقه بالا میبرد. به همراه ورود کسب و کارهای جدید در روستاها علاوه بر افزایش توانایی نیروی انسانی این مناطق به منظور ورود در بازار اقتصادی؛ میزان رقابت نیز افزایش مییابد

با وجود فاکتورهای نوآوری، تحقیق و توسعه در منطقه - یکی از شاخصهای اصلی رقابتپذیری - رقابت بین کسب و کارها همچنان پویا خواهد بود و به پایداری هرچه بیشت اقتصاد منطقه خواهد انجامید.

میهائیل تودور در سال 2016 طی بررسیهایی که در مناطق روستایی رومانی انجام داد عنوان میکند: عمدتا در مناطق رقابتی یک محیط کسب و کار بسیار در دسترس و جذاب برای عوامل تولید - کارگر ماهر، کارآفرین، نوآور و... - دارد که با وجود فاکتورهای تشکیلدهندهی یک محیط رقابتی، نتیجهی آن تولید، بهرهوری و رشد اقتصادی است

در واقع با نگاهی به ویژگیهای طبیعی و انسانی خاص مناطق روستایی به عنوان مزیتی رقابتی و هدایت آن در مسیر رقابت-پذیری منطقهای میتوان به توسعهی اقتصادی این مناطق دست یافت. رقابتپذیری منطقهای به عنوان رویکردی خلاقانه و نوآورانه توانایی اقتصادی مناطق روستایی را با ایجاد بازاری فرامحلی، جذب سرمایه، تربیت نیروی انسانی ماهر، تقویت زیرساختها و سیستمهای ارتباطی؛ بالا برده و محیط روستایی را محیطی امن و جذاب برای ایجاد کسب و کارهای کوچک سازگار با محیط روستا مبدل خواهد نمود.

به عنوان مثال شهرستان رودبار به عنوان بزرگترین شهرستان استان گیلان 8229 هکتار از اراضی کشاورزی خود را به کشت محصول زیتون اختصاص داده است 0/55 - از کل اراضی کشاورزی - این شهرستان با تولید 16500تن زیتون سبز در سال، جایگاه سوم کشوری را به خود اختصاص داده است. شهرستان رودبار جمعیتی 36365 نفری را در مناطق روستایی خودجای داده است.

با توجه به اینکه مناطق تولید زیتون رودبار عمدتا مناطق روستایی شهرستان است. با نگاهی گذارا میتوان دریافت که این شهرستان با داشتن مزیت رقابتی تولید زیتون در کشور، این قابلیت را دارد تا با در نظر گرفتن چهارچوبهای اصلی رقابتپذیری، منطقهی موفق اقتصادی در تهیهی محصولات فرآوری شده زیتون در کشور و حتی بازارهای بینالمللی باشد.