بخشی از مقاله
چکیده
سند تحول آموزش و پرورش که مجموعه ای دربردارنده از مؤلفه های مبانی نظری، اهداف و اصول، مأموریت ها و راهبردهای اجرایی و راهکارها می باشد، به منزله ی راهنمای تصمیم گیری اساسی در خصوص نظام آموزشی است.
در ایجاد این تحول عظیم و بنیادین، نقش پررنگ خانواده ها را نمی توان نادیده انگاشت چرا که خانواده به عنوان مهم ترین نهاد اجتماعی و نخستین مدرسه ی سازندگی و پرورش به شمار می آید که فرد در آن به عضویت در می آید و حساس ترین مراحل جامعه پذیری و فرهنگ پذیری را در آن طی می کند زیرا فرهنگ هر خانواده نقش مهمی را در تربیت فردی و اجتماعی فرزندان ایفا می کند. بنابراین پرسش اساسی این پژوهش بررسی جایگاه و نقش تصویر شده از خانواده در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.
روش گردآوری داده ها توصیفی و استفاده از تکنیک تحلیل محتوا بود. آنچه از تحلیل داده ها به دست آمد در دو مضمون همسو سازی خانواده ها و هویت بخشی دانش آموزان دسته بندی شد. نتایج به دست آمده نشان دهنده آن است که به خانواده به عنوان بنیادی ترین مرکز تربیت نسل در سند تحول بنیادین توجه کافی و همه جانبه نشده است، در حالی که در هر خانواده آرمان ها و باورها یا به طور کلی فرهنگ خاصی در کسب علم و دانش وجود دارد که در تحصیل فرزندان و نحوه مشارکت آنها با مدارس تأثیر می گذارد. همچنین کمبود راهکارهای عملیاتی در خصوص نقش خانواده و بیاناتی کلی با چارچوب بندی های خاص در سند لزوم افزایش باور مشترک بین خانواده و مدرسه را طلب می کند تا از ناهنجاری های احتمالی در زمینه تربیتی و فرهنگی و اجتماعی بکاهد.
مقدمه
خانواده مهمترین کانون تربیت نسل ها و اصلی ترین عامل انتقال ارزشهای فرهنگی، سنت ها و مهد پرورش تفکر، اندیشه، اخلاق و تعالی روح انسان - ساروخانی، - 1375، و به منزله نخستین جایگاهی است که شکل گیری هویت فرد در آن رخ می دهد، چرا که اولین تأثیرات محیطی که فرد دریافت می کند از خانواده است.
هر خانواده شیوه های خاصی را در تربیت فردی و اجتماعی فرزندان خویش به کار می گیرد
از آنجا که تعریف خانواده در فرهنگ های گوناگون متفاوت است و عوامل گوناگون فرهنگی بر خانواده تأثیر می گذارند در نتیجه نظریه های موجود در زمینه نظام خانواده نیز، به طور گسترده متنوع هستند و همین تنوع، شناسایی و تعیین عملکرد خانواده را دشوار می سازد
درباره نظام خانواده چنین اظهار می دارد که روابط میان کودک و والدین و سایر اعضای خانواده، چون شبکه و نظامی درهم پیچیده است که افراد آن در کنش متقابل با یکدیگرند و این امر سبب می شود که اعمال و رفتار مطلوب و نامطلوب بر اعضای دیگر تأثیر گذارد، زیرا بنیان خانواده ساختاری زاینده داشته و با قدرت نفوذ خود می تواند سازنده رفتار فرد در جهت زندگی اجتماعی باشد.
خانواده جهت تربیت نیروی انسانی توانمند و مؤثر با ویژگی ها، بافت خاص فرهنگی، اجتماعی، هنجارها و ارزشهای حاکم بر هر جامعه ای نقش تأثیرگذاری را داراست، که در این زمینه نظام آموزشی نیز به عنوان نقش مکمل به کمک آن می شتابد . ولیکن این نظام برای هماهنگی با تفاوت های فرهنگی و اجتماعی و مواجهه با چالشهای برآمده از آنها نیازمند ، تغییر و تحولی همه جانبه است، چرا که نهاد آموزش و پرورشی که در عصر مدرنیسم و در پاسخ به نیازهای جامعه صنعتی غرب متولد شده بود با کمترین تغییرات وارد کشور شد، از همان ابتدای ورود با فرهنگ های بومی ناسازگار، پیامدها و برون دادهای آن، در پاسخگویی به نیازهای جامعه با چالش هایی روبه رو بوده است و افزایش اثربخشی و بهره وری آن به انجام تغییر و تحولات خرد و کلان نیاز داشته است.
یکی از اصول متمم برنامه ریزی آموزش و پرورش اصل تغییر و تحول است اگر قرار باشد آموزش و پرورش بر اساس روند موجود پیش برود، رشد کند و توسعه یابد، دیگر احتیاجی به برنامه ریزی نیست. برنامه ریزی برای آن است که در روند موجود تغییر و تحول ایجاد کند و آن را در مسیر جدیدی قرار دهد و کمبودهای کمی و معایب کیفی آن را بر طرف سازد - به همین دلیل از آغازین روزهای پیروزی انقلاب، انجام تحولات بنیادین در دستور کار مسئولان ارشد نظام آموزش و پرورش قرار گرفت.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در حقیقت برنامه راهبردی آموزش و پرورش می باشد. قلمرو سند عرصه های توسعه اعم از اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در آموزش و پرورش در بر می گیرد و برای آنها تعیین تکلیف می کند. این سند پایه، ملاک و راهنمای تصمیم گیری های اساسی برای هدایت، راهبری، نظارت و ارزشیابی نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی به منظور تحقق تحولات محتوایی و ساختاری است
از مهم ترین ویژگی های سند تحول بنیادین آموزش و پرورش می توان به موارد زیر اشاره نمود :
- 1 برخورداری از مبانی نظری مستدل و محکم در تعریف مفاهیم، حدود و دامنه فعالیت ها و تدوین گزاره های ارزشی نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی؛
- 2 روشن ساختن هدف های کلان نظام تعلیم و تربیت رسمی کشور؛
