بخشی از مقاله
چکیده
در قرن حاضر فشارهای روانی بخش عمده ای از زندگی افراد را در محیط کاری و سازمانها تحت تأثیر قرار داده است. در دهه اخیر، موضوع فشار روانی و آثار آن مورد توجه زیادی واقع گردیده، و از جمله مباحث اساسی رفتا ر سازمانی را به خود اختصاص داده است . در واقع میتوان قرن بیست ویکم را به جرأت قرن استرس ها نامید. فشار روانی مهمترین تأثیر را بر عملکرد و ارتباطات فرد می گذارد، چنانچه فشارهای روانی مدت زیادی ادامه یابد، بتدریج فرد خسته خواهد شد و ادامه این وضعیت باعث میشود که انرژی جسمی و احساسی فرد کاهش و توانایی او در مقولات مختلف تضعیف گردد . بررسی فشارهای سازمانی به دو دلیل ضروری است : نخست آنکه کوتاهی در رسیدگی به فشارهای سازمانی می تواند بر توان منابع انسانی یک سازمان زیانهای فراوانی وارد سازد و پیامدهای منفی اق تصادی مانند کاهش تولید را به بار آورد.
دوم آنکه هر گاه فشارهای سازمانی بدرستی باز شناخته شود و با تدابیر و دوراندیشی هدایت و سرپرستی گردد، میتواند در بهبود روابط کارمند و خشنودی او و در نتیجه افزایش بازده سازمان مؤثر باشد . این مقاله که به روش مروری گرد آ وری شده در بخش نخست با تعریف مفاهیم فشار روانی - استرس - ، ارتباط ، ارتباط سازمانی سعی در تبیین مفاهیم مذکور دارد . .سپس با بررسیًٌ مانع ارتباط موثر ، شناخت لازم در این خصوص را مد نظر قرار می دهد.همچنین با ارائه مطالبی در خصوص شناخت عوامل ایجادکننده فشارهای روانی ، دلایل استرس شغلی در جهت پیشگیری از تنش ،تا ثیرات استرس بر سلامت جسم وروان ، استراتژی سازمان درمقابله فشارهای روانی ، پیشنهاد هایی برای پیشگیری یا کنترل فشار های روانی به روش مهارتهای فردی ارائه میدهد.
کلید واژه ها: فشار روانی - استرس - ، ارتباط ، ارتباطات سازمانی
مقدمه :
وجود ارتباط بین افراد و گروهها در همه سازمانها امری حیاتی است .یک سازمان بدون وجود ارتباطات تبدیل به مجموعه ای از افراد میشود که وظایف مجزایی را انجام می دهند، اقدامات سازمانی فاقد هماهنگی شده و از اهداف سازمانی به طرف اهداف فردی گرایش پیدا می کند.دلیل دیگر، ضرورت وجود ارتباطات مشارکت در اطلاعات است .مهمترین اطلاعات موجود مربوط به اهداف سازمان که منظور و جهت مورد نظر سازمان را به افراد القا می کند می باشد . وظیفه دیگر ارتباطات از نقطه نظر مشارکت در اطلاعات و هدایت افراد برای انجام وظایف است .ارتباطات از ضرورتهای فرآیند تصمیم گیری می باشد .
اطلاعات و همچنین مبادله آن برای ارزیابی راه حلها، اجرای تصمیم ها و کنترل و ارزیابی نتایج مورد نیاز است . اشخاص در سازمان مانند اشخاص در هر جای دیگر بیشتر نیازمند مبادله ی عاطفی مانند شادی،ناراحتی،ناخشنودی،اعتماد و ترس می باشند.آن دسته از عوامل سازمانی که می توانند موجب از هم گسیختگی ارتباطات شدهو یا باعث ایجاد موانع در سرراه ارتباط شوند،شامل صداهای مزاحم،تفاوتهای منزلتی،کمبود وقت،فشارهای عصبی، بار اضافی اطلاعاتهستند - گریفین، الوانی و معمارزاده، ٌَُْ - .حتی با یک نگاه اجمالی در دنیای کار امروز با مشغله و سردرگمی های روزمره،رواج مخاطرات و فشارهای عصبی بر انسانها روشن است.
مردم ساعات بیشتری را کار می کنند و مجبورند به طور کارآمد و موثر توازن را در زندگی خود برقرار کنند . فشارهای کاری روابط خانوادگی ،شرایط اقتصادی و دهها مورد دیگر که می تواند موجب استرس و فشارهای عصبی در افراد شود.تاثیر به سزایی در ارتباطات اجتماعی و سازمانی فرد دارد - علیزاده اقدام،ًٌََ - .در این میان رویدادهای آسیب زا منبع فشار روانی اند .منظور از رویداد آسیبی موقعیتی بسیار مخاط ره آمیز و فراتر از دایره تصور و تجربیات معمولی آدمی است که موجب برهم ریختن حالت متعادل انسان و تاثیر گذاری بر نوع عملکرد و واکنشهای وی میگردد - پیروزی،شیرین بیان، ٌََْ - .خیلی ها معتقدند که انسان برای حفظ سلامتی خود تا حدودی به استرس نیاز دارد .
واقعیت این است که وقتی استرس به شکل انگیزه ای مثبت کار کند سودمند است اما اگر از این حد مطلوب فراتر برویم استرس ضررش از فایده اش بیشتر است.ما با سه نوع استرس روبرو هستیم:اوسترس ،نوسترس و دیسترس.اوسترس،همان استرس خوب است .مثلا عاشق شدن یک اوسترس یا استرس خوب است و مع مولأ لذت بخش است و تهدید حساب نمیشود.نوسترس اشاره به محرک های حسی دارد که تاثیری برجای نمی گذارد. مثل شنیدن خبر زلزله در یک نقطه دور افتاده از جهان و نوع سوم دیسترس یا حالت پریشانی که نوع بد استرس است و از دو گونه است : استرس حاد، که بسیار شدید است و به سرعت از بین می رود.استرس مزمن ، که بسیار شدید و تا مدتی طولانی باقی می ماند و بسیار پرعوارض است - سی وارد،قراچه داغی، ٌٌََ - .دراین تحقیق سعی شده عوامل ایجاد این نوع استرس و تاثیر آن بر روابط کاری و سازمانی و روش های مقابله با آن مورد بررسی قرار گیرد.
تعریف فشار روانی - استرس -
بدواً کلمه استرس واژه مربوط به فیزیک بود و معنایش این بود که به جسمی آنقدر فشار وارد شود تا خرد شود . نخستین بار این معنا توسط هانی سلی، روانشناس ، در کتاب استرس زندگی مطرح گردید .سلی بر این باور بود که واکنشهای فیزیولوژیابی در بر خورد با استرس مزمن و رابطه آن را با بیماری بررسی کند .امروزه از استرس برای توصیف مقدار تنشی استفاده می شود که اشخاص تحت تاثیر مشاغل ،روابط و مسئولیت هایشان در زندگی نحمل می کنند.درفلسفه های شرقی استرس به معنای نبود آرامش درون است و در فرهنگ غربی به معنای از دست رفتن کنترل معنی می شود .پژوهشگر مشهور ریچارد لازاروس 1 آن را حالتی از اضطراب تعریف کرده که وقتی حوادث و مسئولیت ها افزون بر آن مقداری است که انسان بتواند با آن کنار بیاید ،تجربه می شود.
سلی به تعریف خود این عبارت را افزود که استرس پاسخ غیر مشخص بدن ب ه هر فشاری است که روی آن گذاشته می شود . خواه این فشار تولید لذت یا تالم کند. خواه موقع ترفیع شغلی خواه زمان بیکار شدن از کار ، به گفته او بدن نمی تواند میان استرس خوب و بد تمیز قائل شود - سی وارد ، قراچه داغی ، ٌٌََ - .انسان برای آنکه به کار و کوشش بپردازد ب اید کمی فشارروانی احساس کند و حتی اگر برای مدتی طولانی ، زندگی اش در سکوت و آرامش باشد احساس کسالت می کند و به دنبال مسائل هیجان انگیز می رود اما فشار روانی شدید یا طولانی دارای اثرات زیانباری بر فیزیولوژیک و روان شناختی دارد.
کوفر و اپلی 1 در تعریف فشار ر وانی چنین می گویند : » فشارروانی بر موجود جاندار عارض می شود که او احساس کند سلامتی و یا وحدت درونی اش به خطر افتاده و باید تمام انرژی موجود خود را برای دفاع از خود بکار گیرد.« افراد هنگام رو به رو شدن با فشارروانی به آن دسته از الگوهای رفتاری رو می آورند ک ه قبلآ بر ایشان کارایی داشته است ، مثلأ فردپرخاشگر ممکن است تسلط به خود را از دست بدهد و همه چیز را بر هم زند ، اما فرد محتاط ممکن است خود را بیشتر مهار کند - آذربایجانی ، سالاری فرد ، ٌََْ - .
تعریف ارتباط
ارتباط فرآیندی است که طی آن یک شخص - برقرار کننده ارتباط - محرکی را که معمولآ کلامی است انتقال می دهد تا رفتار دیگر افراد - مخاطب - را تغییر دهد . - علیزاده اقدام، ًٌََ - مفهوم ارتباط شامل ِ بخش اساسی است .اولین بخش که بیان می کند ارتباط مستلزم وجود ٍ یا چند نفر است ، هم - ماهیت انسانی - و هم - ماهیت اجتماعی - دارد. دوم ارتباط تحت تاثیر رویدادهای پیچیده گذشته است و رویدادهای آینده را تحت تاثیر می گذارد پس - یک فرآیند - است . سوم ارتباط - کنش اثرپذیر - است و نمی توان در یک نگاه به رویدادهای ارتباطی ، از عناوین ساده منبع - فرستنده - و - گیرنده - استفاده کنیم،بلکه باید تاثیر پیچیده دوطرفه همه عوامل دخیل در فرآیند ارتباط را در نظر داشته باشیم .چهارم ارتباط - نمادین - است.سیستم های ارتباطی کلامی و غیر کلامی ، هردو نمایانگر چیزهای دیگری هستند و نهایتأ این که ارتباط - هدفمند - است.روشن کردن این جنبه ی ارتباط توجه ما را به خصوصیات همه ی عوامل دخیل در فرآیند ارتباط جلب می کند - علیزاده اقدام، ًٌََ - .
تعاریف و مفاهیم ارتباطات سازمانی
ارتباط سازمانی فرآیندی است که مدیران به وسیله آن سیستمی را برای گرفتن اطلاعات و تبادل معانی با افراد و ارگانهای فراوان داخل و خارج سازمان برقرار می سازند .برقراری ارتباطات صحیح بین اجزاء گوناگون یک سازمان از ارکان وظایف مدیر در فرآیند مدیریت است .در واقع ارتباط موثر با افراد و درک انگیزه های آنان باعث توفیق مدیریت در انجام وظیفه رهبری می گردد .بنابراین ، ریشه بسیاری از مشکلات فردی، سازمانی و اجتماعی را می توا ن در کمبود ارتباطات موثر ، نقش سیستم ارتباطی یا به طور کلی سوء تعبیر و تفسیرهای ارتباطی جستجو کرد بنابراین باید گفت ارتباط موثر برای مدیران به دلایل ذیل مهم است:
ارتباط،فرآیندی است که وظایف برنامه ریزی ، سازماندهی ،هدایت رهبری و کنترل مدیریت توسط آن انجام می شود.ارتباط،فعالیتی است که مدیران جهت هماهنگ کردن و متناسب نمودن وقت خود از آن بهره می گیرند - رضائیان، ٌََِ - .فرآیند ارتباطات نمایانگر مبادله پیامهاست ، ولی نتیجه کار مقصود و منظوری است که امکان دارد تقریبأ همانند همان چیزی شود که مورد نظر پیام دهنده است و چه بسا که تحریف گردد .انتظارات پیام دهنده هر چه باشد نمی توان این واقعیت را نادیده گرفت که آنچه در مغز گیرنده پیام می گذرد و شیوه ای که وی کشف رمز می کند و پیام را در یافت می نماید ، نشان دهنده واقعیت وی باشد .اگر به افراد داده ها و اطلاعات لازم داد ه نشد که آنها در ذهن یا فکر خود رابطه ای بسیار مستحکم بین عوامل به وجود آورند، در آن صورت میزان انگیزه کمتر از آنچه که باید خواهد شد و کارکنان میزان تلاش خود را کاهش خواهندداد - رابینز،پارسائیان،اعرابی، ٌَُْ - .در سازمان و در گروه ارتباطات چهار نقش عمده ایفا می کند:-کنترل ٍ-ایجاد انگیزه َ-ابراز احساسات ُ-اطلاعات
