بخشی از مقاله
چکیده
دریاچه زریبار بارزترین و ارزشمندترین اکوسیستم تالابی در استان کردستان است که در نزدیکی شهرستان مریوان واقع شده و با بخشی از جنگلهای زاگرس شمالی که متعلق به هات اسپات جهانی ایران و آناتولی است احاطه شده است. این بخش از جنگلهای زاگرس شمالی نه فقط از نظر حفاظت آب و خاک، جلوگیری از فرسایش و ایجاد آب و هوای مناسب دارای ارزشهای بالایی هستند بلکه به علت وجود جاذبه آبی دریاچه زریبار و نزدیکی به مرز باشماق مریوان از نظر اکوتوریسم نیز بسیار چشمگیرند.
هدف از این تحقیق بررسی تأثیر عناصر اقلیمی در گردشگری منطقه میباشد، در این پژوهش به منظور مطالعه و شناخت توانمندی-هایگردشگری منطقه از 7 پارامتر اقلیمی، شامل حداقل و حداکثر رطوبت نسبی، بارش، حدافل و حداکثر ماهانه دمای روزانه، سرعت باد و ساعات آفتابی از سال 1995 تا 2010 استفاده شده است و نقاط ضعف، قوت، تهدید و فرصتهای آن را با مدل راهبردی SWOT تحلیل شده و با استفاده ازمدل TCI، تقویم گردشگری برای جذب توریسم تهیه گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که منطقه مورد مطالعه دارای پتانسیل بالای گردشگری بوده، ولی تهدیدهایی نیز در منطقه مورد مطالعه وجود دارد. که با این پتانسیلهای بالای جذب گردشگر رقابت می کند. همچنین نتایج مدل TCI نشان می دهد که از لحاظ آسایش اقلیمی مرداد ماه برای گردشگری عالی و ایدهآل، تیر ماه عالی، آذر ماه ناچیز و حاشیهای، آبان و دی ماه ناچیز-حاشیهای و قابل قبول و بقیه ماههای سال در شرایط خوب و خیلی خوب و عالی را برای گردشگری دارند.
واژه های کلیدی:دریاچه زریبار ،اکوتوریسم ، اقلیم گردشگری ،TCI،SWOT
مقدمه
ایران جزء ده کشور اول جهان از لحاظ جاذبه های گردشگری و جزء پنج کشور اول جهان از نظر تنوع گردشگری می باشد. از لحاظ جذب گردشگری تقریبا در رده های آخر جهانی قرار گرفته است. طبق آمار سال 2002 میلادی، سازمان جهانی گردشگری - W.T.O - 1،فقط 2/4درصد از تعداد و 1/6 درصد از در آمدهای گردشگری دنیا، به ایران اختصاص دارد. در چشم انداز بیست ساله کشور در افق 1404، کسب 2 درصد از درآمد جهانی توریسم و 5/1 درصد گردشگران بین المللی یعنی بیست میلیون گردشگر به عنوان هدف در نظر گرفته شده است. تحقق این اهداف در صورتی امکان پذیر خواهد بود که اولاً پتانسلهای گردشگری شناسایی گردد، ثانیاًدر سطح بین المللی و هم در سطح داخلی شناسانده حوضه آبخیز دریاچه زریبار که رودخانههای مریوان، زریوار و چم دره تفی از رودهای مهم آن به شمار میروند، یکی از زیرحوزههای رودخانه سیروان محسوب میشود که با وسعت 237 کیلومتر مربع در غرب استان کردستان و در داخل کوههای زاگرس قرار گرفته است.
رودخانه آب مریوان از ارتفاعات شرقی دشت مریوان که به دره گاران مشرف است، سرچشمه میگیرد. این منطقه از نظر توپوگرافی، کوهستانی و دشت سیلابی است و کوههای آن در جهت عمومی رشته کوه زاگرس و از شمال غرب به جنوب شرق گسترده شده است. محدوده مورد بررسی در مختصات جغرافیایی 35 درجه و 30 دقیقه و 31 ثانیه تا 35 درجه و 37 دقیقه و 6 ثانیه عرض شمالی و 46 درجه و 3 دقیقه و 52 ثانیه تا 46 درجه و 10 دقیقه و 47 ثانیه طول شرقی با وسعت 8190/430 هکتار واقع شده است. این محدوده شامل حوزه آبریز و دریاچه زریوار میباشد - شکل شماره . - 1 مساحت کل تالاب - دریاچه و پوشش گیاهان تالابی - و دریاچه در محدوده آبی آن به ترتیب 1981/561 و 862/606 هکتار میباشد. حجم آب دریاچه از 22,5 میلیون متر مکعب تا 47,5 میلیون مترمکعب در طول سال متغییر است .
بدنه اصلی مقالات
امروزه رونقدهی کانونهای گردشگری در جهت فراخوانی محتوی توسعه به مناطق مستعد، در کشورهای جهان سوم مورد توجه قرار گرفته است. ویژگیهای اقلیمی و طبیعی کانونهای گردشگری باعث جذب گردشگران به صورت انبوه میشود، بنابراین توجه به رشد و پایداری آنها در تداوم جذب گردشگران به صورت انبوه و ارائه خدمات، در اولویت است - باردولت، . - 923- 900 :2008اقلیم به عنوان یکی از مهمترین عوامل موثر بر تصمیم گیریها، جهت برنامه ریزی و انتخاب مقاصد گردشگری محسوب شود. بنابراین توریستها برای سفر به مناطق مختلف و استفاده از اقالیم مناسب علاقهی زیادی به دانستن شرایط اقلیم در زمانهای خاصی از سال را دارند - فرج زاده و احمدآبادی،. - 6:1388
صنعت توریسم فراترازیک صنعت، به مثابه یک پدیدهی جهانی واجتماعی دارای پیچیدگیهای خاص خویش است.پدیدههایی که با مکانیسمی درهم تنیده وپنهان درزمانهاومکانهای مختلف اشکال گوناگون یبهخود میگیردوبه همین خاطرتاثیرات کاملامتفاوت یرابرجوامع انسانی برجای مینهد.بنابراین شناخت بهترین شاخص آسایش وتحلیل علمی این پدیده میتواند چارچوبهای مطمئنی برای برنامهریزی صنعت توریسم فراهم آورد .اهمیت این شناخت وتحلیل،زمانی افزونترمیشودکه این مقوله درارتباط باعناصراقلیمی بررسی شود. اقلیم منبعی است که به وسیله توریسم مورد استفاده قرارمیگیرد،به این طریق اقلیم میتواند به عنوان یک ثروت اقتصادی برای توریسم مطرح باشد،امادراین زمینه مشکلات زیادی وجوددارد - دی فرایتس2، . - 43 :2003
صنعت توریسم، از جریانهایی است که به خوبی بیانگر امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است و در یک کلیت، در بر گیرنده جریانی از سرمایه، انسان، فرهنگ و کنش متقابل میان آنها است که در فضای جغرافیایی آثار مختلفی بر جای مینهد - بریدهان3، . - 7 : 2004 عوامل زیادی بر این صنعت تأثیر می گذارند یکی از مهم ترین آن ها آب و هوا است. به عبارتی، توسعه فعالیتهای توریستی، غالبا منوط به جاذبههای متنوع طبیعی، فرهنگی و تاریخی است - تقوایی و احسانی، - 2:1388 مطالعه و شناسایی محدودیتها و مخاطرات تهدید کننده جوی و اقلیمی و نیز آگاهی از جاذبهها و پتانسیلهای نهفته در ویژگیهای جوی و اقلیمی و جغرافیای گسترده در فصلهای مختلف سال به منظور ملحوظ داشتن آنها در برنامهریزیهای مختلف ملی و استانی نظیر توسعه گردشگری از اهمیت زیادی برخوردار است - فرج زاده و احمدآبادی،. - 9:1388
مطالعات »اقلیمشناسی توریستی« در یک دید کلی با مفاهیم »اقلیم« و »توریسم« در ارتباط است. آب وهواشناسی توریسم یک حوزه میان رشتهای است که از یک سو با اقلیم شناسی، به ویژه گرایش کاربردی در آن پیوند خورده و از دیگر سو با موضوع گستردهی توریسم به هم آمیخته است. اقلیم، مفهوم هوا را در خود دارد. »توریسم« که مفهوم »تفریح و سرگرمی« را شامل میشود، عمل مسافرت برای تفریح و سرگرمی تعریف میشود و تفریح بعنوان فعالیتی اختیاری برای علایق و لذت شخصی میباشد. بنابراین عناصری برابر در عناوین دوگانه اقلیم و هوا از یک طرف و توریسم و تفریح از طرف دیگر وجود دارند. آنها در مطالعات اقلیم توریستی اغلب به جای هم استفاده میشوند - دی فرایتس4، - 4 :2003
زنگیآبادی - 14 :1387 - در پژوهشی با عنوان امکانسنجی توانمندیهای گردشگری طبیعی استان چهارمحال بختیاری به روش SWOT، به ارائه راهبردهایی برای توسعه گردشگری طبیعی در استان چهارمحال بختیاری پرداخت و به این نتیجه رسید که این استان توانمندیها و فرصتهای بسیاری دارد که رشد و شکوفایی آنها نیاز به برنامهریزی جامع و گسترده دارد.کیومرثی و همکاران - 99 :1389 - در پژوهشی با عنوان مکانیابی دهکدههای گردشگری با استفاده از سیستم تطلاعات جغرافیایی و مدل - SWOTنمونه موردی : ساحل دریاچه کافتر - به این نتیجه رسیدند که بهترین مکان ایجاد دهکده گردشگری در ارتفاعات جنوبی مشرف بر دریاچه است و در نهایت راهبردهایی برای رشد و توسعه صنعت گردشگری در ساحل دریاچه کافتر ارائه کردند.
تقوایی وهمکارانش - - 1391:27در پژوهشی با عنوان عوامل موثر در گردشگری شهر کرمانشاه به این نتایج دست یافتند که شهر کرمانشاه به رغم برخورداری از ظرفیت های بالای گردشگری در بخش های تاریخی، فرهنگی و طبیعی با کمبود امکانات زیر بنایی و رفاهی و ضعف تبلیغات و مسائل مدیریتی روبه روست، از سویی وجود زمینههای اشتغالزایی، درآمدزایی ارزی و سرمایه گذاری محلی قابلیتهای توسعه گردشگری این شهر هستند. سعیدی و همکاران - - 1391:277در مقالهای با نام ارزیابی اقلیم آسایش استان خوزستان با استفاده از مدل TCIبه این نتیجه رسیدند که شرایط مطلوب در این استان از لحاظ آسایش اقلیمی در ماههای اسفند و آذر فراهم است، با این تفاوت که در اسفند ماه وسعت شرایط ایده آل اقلیمی در قسمتهای جنوبی بیشتر است.
اوترو و همکاران - 94 : 2012 - 5در پژوهش خود در منطقه گالیسیای اسپانیا اشاره میکند که یک ارتباط مثبت معنی داری بین یک پدیده هواشناسی، نوسان اطلس شمالی - NAO - ، و تقاضای گردشگری این منطقه وجود دارد.روسونو سارتوری:2012 - 6 - 49در پژوهشی با عنوان اثرات تغییر آب و هوا در گردشگری در دریای مدیترانه به این نتیجه رسیدند که تغییرات در جریان های گردشگری، ناشی از تغییرات آب و هوایی است. رمضانی وپالیس - - 102 : 2012در پژوهشی با عنوان آسایش زیست اقلیمی انسان با شاخص TCI در رامسر به این نتیجه رسیدند که ماههای ژوئن و اکتبر شرایط آب و هوایی "بسیار خوب "،آوریل، جولای و سپتامبر در رده "خوب "و ماههای اوت و نوامبر در دسته "قابل قبول "و ژانویه، فوریه، مارس و دسامبر شرایط " نامطلوب" را ازلحاظ شرایط اقلیم گردشگری دارند. مور و همکارانش - 155 :2013 - 7
نقش تغییرات اقلیمیرا در گردشگری کاراییب بررسی نموده و به این نتیجه رسیدند که ماههای تابستان مناسبترین ماه برای گردشگری میباشند. اریک و همکارانش - 244 :2013 - 8در پژوهشی نقش تغییرات اقلیمی را در گردشگری موثر دانستند. میلوسکی:2013 - 9 - 37درپژوهشی درباره اقلیم گردشگری منطقه کلودزکادر لهستان به را با روش TCIمطالعه نمود و تمایز شرایط گردشگری منطقه مورد مطالعه را با سایر مناطق مشخص کرد. کاتارزینا - 88 :2013 - 10 اقلیم گردشگری ورشو را با روش TCI مطالعه نموده است.ووراسین و چوتیاپوتا56 : 2013 - 11 - در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که افزایش دما و بارش در هر سال تاثیر منفی در ورود گردشگران به منطقه - کائویی - دارد.
. با بهینه سازی اقلیم آسایش توریستی - TCI - ،برای منطقه مورد مطالعه، می توانیم پتانسیلها و قابلیتهای اقلیمی این منطقه را از نظر توریستی مشخص کنیم و با استفاده از این پتانسیلها و اطلاع رسانی در مورد آن ها استفاده بهتری از این قابلیتها کنیم. از نتایج این تحقیق، در کارهای تحقیقی که در زمینه اکوتوریسم مناطق مختلف استان صورت می گیرد، می توان استفاده کرده همچنین با استفاده از مدل SWOTبه تحلیل نقاط ضعف، قدرت، تهدید و فرصت منطقه مورد مطالعه پرداخته شده است.
نتایج محاسبه مقدار عددی شاخص اقلیم آسایش گردشگری - - TCI
به منظور محاسبهً شاخص TCI، ابتدا آمار و اطلاعات هواشناسی مورد نیاز در برآورد شاخص، شامل میانگین روزانهً دمای خشک، میانگین روزانهً رطوبت نسبی هوا، میانگین روزانه حداکثر دمای خشک، میانگین روزانه حداقل رطوبت نسببی، میانگین روزانهً مقدار کل بارندگی، میانگین روزانه تعداد ساعات آفتابی و میانگین روزانه سرعت باد در هر ماه از سازمان هواشناسی تهیه می شود. سپس هر یک از مؤلفه های شاخص با توجه به آمار به دست آمده محاسبه می-شوند و با توجه به اهمیت نسبی آن ها در شاخص آسایش، وزندهیW سرعت باد میباشد. رتبه هر کدام از متغیرهای فوق را باید در فرمول قرار داد تا مقدار TCI بهدست آید. روش محاسبه هر یک از مؤلفه ها برای ایستگاههای استان در فصل چهارم آمده است.و رتبهبندی میشوند و مقادیر مؤلفهها به دست می آید و در نهایت در فورمول قرار میگیرند تا مقدار TCI بهدست آید، - میزکوفسکی، . - 29 :1985فرمول شاخص آسایش گردشگری:
در این فرمول: CID شاخص آسایش در بازه زمانی روز، CIA شاخص آسایش شبانه روز، p مقدار بارش، S تعداد ساعات آفتابی و
