بخشی از مقاله
چکیده
امروزه بیشتر تحقیقات تجربی که در زمینه کیفیت زندگی کاری انجام شده است، به طور ضمنی چشم انداز جدیدی از رضایت شغلی و مفاهیم وابسته به حرفه و شغل را پذیرفته اند .اگر چه در بعضی از متون کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی به عنوان مفاهیمی مترادف در نظر گرفته شده اند، لیکن بسیاری از صاحبنظران علم مدیریت و روانشناسان صنعتی اعتقاد دارند که کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی از نظر مفهوم متفاوت هستند . تفاوت کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی در این نکته است که رضایت شغلی یکی از نتایج کیفیت زندگی کاری است .دانا و گریفین معتقدند که کیفیت زندگی کاری به مثابه هرمی است که مفاهیم آن را شامل رضایت اززندگی - در راس هرم - ، رضایت شغلی - در اواسط آن - و نیز رضایت از سایر جنبه های مختص کار نظیر رضایت از میزان حقوق، همکاران و ناظران میشود.
کلمات کلیدی: کیفیت زندگی کارکنان، رضایت شغلی، رضایت زندگی، رضایت از حقوق
مقدمه
در طی سالهای اخیر برنامه های برنامه های کیفیت زندگی کاری نقش اساسی و مهمی در افزایش بهره ور ی و نیروی انسانی و در نتیجه کارایی و اثر بخشی سازمانهای و شرکت های بزرگ بر عهده داشته است . برنامه های استراتژیک ارتقای کیفیت زندگی کاری منابع انسانی در سازمانها یک رویکرد درونگر و گسترده می باشد این بدین معنی است که نیروی انسانی کارآمد نقش محوری در تحول سا زمان ایفا میکند.کیفیت زندگی کاری یک برنامه جامع و وسیعی است که به منظور جلب رضایت و توجه کارکنان،کمک به آنان جهت مدیریت تغییرات و حفظ کارکنان در سازمان طراحی می شود. نارضایتی از کیفیت زندگی کاری یک مشکل اساسی است که بدون توجه به پست و موقعیت، همه کارکنان را تحت تأثیر قرار می دهد . بررسی، کنترل و شناسایی تمام جنبه های تاثیر گذار در کیفیت زندگی کاری، کار پیچیده ای می باشد - والتون، ٌَُْ - .
دریک تعریف کلی می توان گفت که کیفیت زندگی به معنی تصور ذهنی و برداشت کارکنان یک سازمان از مطلوبیت فیزیکی روانی محیط کار و شرلیط خود کار است - سلمانی، ٌََُ - . والتون در الگوی خود برای کیفیت زندگی کاری َ شاخص در نظر گرفته است عبارتند از : پرداخت منصفانه و کافی ، محیط های کاری ایمن و بهداشتی، تامین فرصت رشد و امنیت مداوم، قانون گرایی در سازمان، وابستگی اجتماعی در زندگی کاری، فضای کلی زندگی، وحدت و انسجام اجتماعی، توسعه قابلیت های انسانی - والتون، ٌَُْ - .سازمانی که به کیقیت زندگی کاری، کارکنان خود توجه دارد از مزایای داشتن نیروی کار متعهد برخوردار خواهند بود و تعهد بیشتر نیروی کار یعنی بهره وری بیشتر نیروی کار - ارگان، ٌََُ - .
تاریخچه مختصر کیفیت زندگی کاری
مفهوم کیفیت زندگی کاری در اصل در بردارنده تئوری ها و اندیشه های نهضت رولبط انسانی دهه های ًٌُُ و ًٌُِ میلادی و تلاشهای مربوط به غنی سازی شغل می باشد که در دهه ًٌُّ و ًٌُْ میلادی صورت گرفت - گیبسون،ًًًٍ - . کیفیت زندگی کارینشان دهنده توجه به ابعاد انسانی کار و یک مسئله جهانی است، که از دهه ًٌُّ میلادی توجه روز افزونی را به خود جلب نمودهاست - هانسا کر، ترجه پرداختی و همکاران، ٌَُْ - .
تعریف و مفهوم کیفیت زندگی کاری
کیفیت زندگی کاری مفهوم یا سازه ای چند بعدی است و تعریف واحد، مورد اتفاق نظر و جهان شمولی ار آن نمی توان ارائه نمود . لذا، از ابتدای نهضت کیفیت زندگی کاری در دهه ًٌُْ میلادی تا کنون، تعاریف متعدد و متنوعی از آن ارائه شده است.بهبود کیفیت زندگی کاری یعنی هر فعالیتی که در هریک از سطوح سازمان در جهت افزایش اثر بخشی سازم ان از طریق رشد کارکنان و ارتقاء شأن و منزلت انسانی آنها صورت می کیرد؛ فرآیندی که از طریق آن طرف های ذینفع سازمان، یعنی مدیریت، اتحادیه های کارگری و خود کارکنان،یاد می گیرند که چگونه با یکدیگر کار کنند و مشخص می سازند که چه اقدامات، تغییرات و پیشرفت هایی مط لوب و اثر بخش است و بایستی صورت گیرد تا هم اهداف سازمانی تحقق یابد و هم کیفیت زندگی کاری برای تمام اعضای سازمان بهبود یابد.فلدمن کیفیت زندگی کاری را در کیفیت روابط بین کارکنان و تمامی محیط کار خلاصه می کند و یاد آور می شود که در غالب برنامه ها و فعالیت هایی که در جهت بهبود کیفیت زندگی کاری انجام می شود، در کنار و به موازات توجه به ابعاد فنی و اقتصادی، که بیشتر مورد توجه سازمانها می باشد، ابعاد انسانی نیز مورد توجه و تاکید قرار می گیرد. - فلدمن، ترجمه پرداختی و همکاران، ٌَُّ - .
بر داشت های نادرست از کیفیت زندگی کاری
همانند بسیاری از مفاهیم سازمانی دیگر، کیفیت زندگی کاری نیز برای افراد مختلف، معانی متفاوتی دارد و مقصود و دامنه آن چندان روشن نیست. لذا می توان با مطرح کردن اینکه چه چیزی کیفیت زندگی کاری مهم نیست، مفهوم آن را بهتر شناخت.ٌ. کیفیت زندگی کاری، سیستم بهره کشی از کارکنان نیست . فلسفه کیفیت زندگی کاری مبتنی بر ارزش های متفاوتی از ارزش های سنتی سازمان است.. کیفیت زندگی کاری فقط برای کارکنان خط اول تولید نیست . مسئله سازگاری کارکنان با محیط کار در همه سطوح سازمانی مهم است .البته بهبود کیفیت زندگی کاری در خط مقدم تولید موجب می شود که مدیران رده سرپرستی وقت کمتری را صرف مسائل انضباطی کنند.
تغییر ارزش ها، مستلزم تاکید بیشتر و یا لااقل تاکید برابر با نیازهای کارکنان به موازات تاکید و توجهی است که سازمان بر تحقق اهداف خود دارد.به عبارت دیگر فلسفه کیفیت زندگی کاری مبتنی بر این اصل است که تحقق اهداف سازمان و برآوردن انتظارات و نیازهای کارکنان مانع الجمع نیستند و بایستی به موازات هم مورد توجه سازمان و مدیریت قرار گیرند؛به طوری که مکمل و موید و تقویت کننده یکدیگر باشند - گرای و استارک، پرداختی و همکاران، ٌََُ - .
اهداف برنامه های بهبود کیفیت طندگی کاری
- یکی از صاحب نظران، هدف برنامه های کیفیت زندگی کاری را تغییر جو کاری می داند، بطوری که کارکنان بتوانند سهم بیشتری در موفقیت و عملکرد سازمان داشته باشند و متقابلا منافع بیشتری از سازمان عاید آنها شود - اسزیلاجی، ًٌُُ - .
- به اعتقاد دولان و شولر هدف برنامه های بهبود کیفیت زندگی کاری، ایجاد احساس مسئولیت در کارکنان، افزایش احساس رضاین مندی و خشنودی شغلی در آنان، ایجاد زمینه دخالت و مشارکت شان در امور و تصمیمات سازمانی، بخصوص تصمیمات موثر در شغل و محیط کار آنها،ایجاد احترام و اعتماد متقابل بین کارکنان و مدیریت در جهت بهبود عملکرد سازمانی است - طوسی صائبی،ٌَِْ - .
مزایا و فواید برنامه های بهبود کیفیت زندگی کاری
چنانچه برنامه های بهبود کیفیت زندگی کاری مشترکا توسط اتحادیه کارکنان و مدیریت سازمان تدوین، اجرا و حمایت شود، موجب ات بهبود ارتباطات مدیریت و کارکنان، بهبود ارتباطات کارکنان با یکدیکر و بهبود ارتباطات سلزمان و اتحادیه را فراهم می آورد . روی هم رفته انتظارات آنها از یکدیگر است . از طرف دیگر بهبود کیفیت زندگی کاری، تحقق اهداف اجتماعی و رفاه اقتصادی و ثبات سیاسی را موجب می شود. حتی بهبود کیفیت زندگی کاری را در رفع آسیب های اجتماعی از قبیل مشکلات جسمی و روانی افراد، بیکاری و اعتیاد بین کارکنان و اعضای خانواده آنها موثر دانسته اند - دیویدی، پرداختی و همکاران، ٌُُُ - .فواید و مزایای ناشی از احرای برنامه های بهبود کیفیت زندگی کاری در قالب سه مقوله عمده قرار می گیرد:. افزایش رضایت شغلی ،تعهد سازمانی و کاهش ترک شغل از طرف کارکنان و این امر مستقیم ترین فایده است. ٍ. افزایش بهره وری َ. افزایش اثر بخشی سازمانی که خود مرتبط با دو مورد مذکور است.
ویژگیهای کیفیت زندگی کاری از دیدگاه دانشمندان توسعه سازمانی
ارتباط تأثیر کار بر افراد در جهت اثربخشی سازمان به عبارت دیگر واکنش کارکنان نسبت به کار به ویژه پیامدهای فردی آن در ارضای شغلی و سلامت روحی است که ویژگی های منطبق بر پیامد فردی شامل :پرداخت منصفانه، شرایط کاری امن و سالم، فرصت مناسب برای به روز کردن و توسعه قابلیت های اشخاص، فرصت مناسب برای امنیت و رشد مداوم در آینده، اهمیت کار در جامعه، قانونمندی کار و تناسب اجتماعی کار است.روش کار،نحوه انجام کار که شامل فنون و روشهای خاص کار است.مانند غنیسازی شغلی سیستمهای فنی- اجتماعی،طراحی شغل.
- ایده مشارکت در حل مشکلات و تصمیم گیری در سازمان.
ویژگیهای کیفیت زندگی کاری بیان شده در عبارات زیر بر پیامد فردی منطبق است که شامل موارد زیر میباشد:
- پرداخت کافی و مناسب
- شرایط کاری امن و سالم
- فرصت برای بهکارگیری و توسعه بیواسطه استعدادهای انسانی
- فرصت برای امنیت و رشد مداوم در آینده
- انسجام اجتماعی در سازمان کار
- حقوق فردی در سازمان کار
