بخشی از مقاله
چکیده
معماری وصله ای جدایی ناپذیر از مقوله طراحی شهری میباشد. جوهر اصلی معماری فضا است و انسان در فضا نیازهای مادی و معنوی خود را تأمین میکند. با علم به اینکه فضای معماری و خلق آن از مهم ترین مراحل طراحی معماری میباشد، بنابر این ایجاد حس فضایی مناسب و درست که متعاقبا با طراحی فضای معماری به وجود می آید کمک شایانی به فضای شهری ما می کند. در این مقاله سعی بر این شده تا در ابتدا تعاریف درستی از کیفیت و فضا ارائه شود و سپس با بررسی عوامل موثر بر کیفیت فضایی الزامات خلق فضای درست را بیان کنیم تا در نهایت، به حجمه ای درست از تناسبات حسی در خلق فضای شهری برسیم.
.1 مقدمه
با پیشرفت و توسعه معماری و گسترش این علم در جوامع توسعه یافته و نیاز به رشد هرچه بیشتر ورود طراحی های معماری و شهری بالا بردن کیفیات در هر بخش شاخصه ای ارزشمند است که نیاز فراوانی به سرمایه گذاری و صرف وقت و هزینه دارد. زیرا بالا یا پایین بودن کیفیات در این ضمینه ها تاثیر مستقیمی بر زندگی مردم جامعه دارد . چون فضاها و از پس آن شهر های ما همگی در خدمت مردم هستند و برای رفع نیاز های خود انسانها به وجود آمده اند، با این حال چرا باید از این مقوله غافل شد و در بالا بردن کیفیت عاملی که مستقیم در تمام زندگی ما - چه بعد فردی و چه اجتماعی - موثر است کوتاهی کرد؟ این مقاله مسیری را پدیدار میکند که احیا کننده تفکری است که روان انسان را ارج می نهد و نه تنها به مولفه های ظاهری ، بعد معنوی وجود را می آلاید.
.2 روش تحقیق
در این مقاله سعی بر این شده تا با استفاده از روش نظری که در حیطه تحقیق بنیادین میباشد و بر پایه مطالعات کتابخانه ای است مطالبی گردآوری و تحلیل شود که در حیطه موضوعات مورد بحث جزو شاخص ترین مراجع میباشند. بنابر این تمام مطالب یا به صورت مستقیم برگرفته از کتب و مقالات نام برده شده در بخش مراجع میباشد یا دست نوشت نویسندگان بوده که به صورت تحلیل و نتیجه گیری از کتب مربوطه است
.3 اهداف
مهم ترین هدف مورد بحث در این مقاله یافتن ارتباط بین معماری و شهرسازی و نحوه ایجاد این ارتباط بود تا اهمیت کیفیت فضایی خلق شده توسط طراح مطرح شود. این یعنی اینکه در این میان حلقه ای مهم و حیاطی وجود دارد که تاثیر شایانی در کیفیت ایجاد شده به وجود می آورد و آن نحوه خلق فضایی با کیفیت است. به طور کلی هدف ما، رسیدن به کیفیت فضای شهری است که از معماری نشات می گیرد، فضائی که دارای کیفیت معماری می باشد.
.4تعاریف
.4,1 کیفیت
کیفیت چگونگی را توصیف می کند که تاثیر عاطفی و عقلانی خاص بر انسان می گذارد. کیفیت باعث تمایز پدیده ها از هم می شود و می تواند حاصل فرم - کیفیت های صوری یا فرمال - ، عملکرد - کیفیت عملکردی - و یا معنایی یک چیز باشد - کیفیت معنایی - .
اگر عناصر روابط میان آنها را تشکیل دهنده ی فضا بدانیم می توان عناصر و کیفیت بین آنها را به صورت زیر دسته بندی نمود:
-کیفیت فضایی
-کیفیت ناشی از سازگاری میان مولفه های کیفیت
-کیفیت بخش ها - کیفیت موجود در هر بخش که باعث تفکیک وارتباط آن بخش با بقیه بخش ها می شود - . هر چه تعلق خاطر بیشتری در انسان نسبت به یک فضا وجود داشته باشد آن فضا واجد کیفیت بالاتری است. - - Carmona, 2010: 76 این امر مستلزم آن است که فضا بیشتر انسان را مخاطب قرارداده و با او در تعاملی سهل تر قرار گیرد ، نیازهای وی را برطرف کند ظرفی مناسب برای الگوهای رفتاری اش باشد. به عبارتی معنای بیشتری برای بیننده و استفاده کننده داشته باشد تا ادراک، راحت تر و سریع تر انجام شود.
بنابر این، در صورت دانستن اینکه یک مکان چه ویژگی داشته باشد تا احساس و کیفیت فضایی مناسب را القا کند، میتوان به مرحله ای از طراحی رسید که در آن از پسه طراحی معماری - با خلق فضای معماری - به فضای شهری رسید که در آن از الگو های کیفیت فضایی شهری استفاده شده است.
.4,2 فضا
فضا، تمامی جنبههای زندگی فرد را در بر میگیرد از جمله تعاملات، الگو و سبک زندگی، هویت، نحوه برخورد با زمان.که باعث آن است و تاثیر به سزایی در چگونگی آن دارد. حتی در تفکرات و چگونه اندیشیدن نیز، فضا دخیل میشود لذا، پرداختن به مبحث فضا در معماری اهمیت زیادی دارد.فضا در مفهوم موجود خویش به تنهایی هیچ ویژگی خاصی را مطرح نمیکند ولی به محض آن که یک گروه انسانی فعالیتی را در مکانی مطرح کند، معنای نمادین فضا پدیدار میشود. از این پس فضا بستری برای بیان فعالیت و رفتارهای انسانی میگردد؛ محلی برای تخیل و واقعیت.
همینجاست که اهمیت فضایی در مبحث شهری به عرصه ظهور میرسد، و رنگ بیشتری به خود میگیرد،چون در این گونه فضاها با افراد و گروه های انسانی سروکار داریم.
برونو زوی - برونو زوی،ترجمه فریده گرمان، - 162: 1388 معماری را هنر فضا و فضا را ذات معماری معرفی میکند، زوی با تعمیم مفهوم فضای معماری، فضای جدیدی با عنوان فضای شهری را نیز تعریف مینماید. او بر این عقیده است که تجربه فضایی معماری در شهر تداوم می یابد، در خیابانها، میدانها، کوچه ها، پارکها، استادیومهای ورزشی، حیاط خانه ها و در هر جایی که ساخته دست انسان خلاءها را محدود کرده و فضاهای بستهای بوجود آورده است.
.4,3 فضای معماری،فضای سبز
فضای سبز از غنی ترین فضاهای معماری از لحاظ حس فضایی میباشد. که بطور کلی می تواند بصورت های زیر باشد:
- فضای نسبتا بزرگ، متشکل از گیاهان با ساختی جنگلی و برخوردار از بازدهی زیست محیطی و اکولوژیک معین و درخور شرایط زیست محیطی حاکم بر شهر
- بخشی از مناطقی که دارای گیاهان یا هر گونه سبزینگی اعم از درختان، درختچه ها، گل ها و چمن هاست.
- بخشی از استخوان بندی شهری، به بیان دیگر فضای سبز در کنار اسکلت فیزیکی شهر.
- اراضی اماکن مسکونی، تجاری و صنعتی، محل های کسب و پیشه و خدماتی، که دارای پوشش گیاهی چند ساله اعم از درخت، درختچه، نهال و گیاهان پوششی است و به منظور استفاده های سودمندانه یا زیبایی طبیعی و تلطیف هوا در محدوده و حریم شهری احداث شده یا به طور طبیعی به وجود آمده باشد.
بخشی از فضای شهری که رابطه مستقیم با سلامت جسمی و روانی مردم دارد فضا های سبز بوده . بنابر این طراحی درست و با کیفیت این نوع فضاها تاثیر شاخصی در بالا رفتن کیفیت فضاهای شهری دارد.
.4,4 کیفیت فرمال
با توجه با اینکه موضوعات مورد بحث ما به مباحث شهری ختم میشود، و عنصر مهم تاثیر گذار در این بخش حضور افراد در فضا میباشد، بنابر این تناسبات فرمی ما نیز جوهره ی عملکردی به خود میگیرد، مفهوم "قابلیت" داشتن توانایی های لازم جهت وسعت بخشی به مفهوم عملکرد در معماری آن هم در ارتباط با فرم های ساخته شده است. در چارچوب این مفهوم شناخت عملکرد یک فضا قبل از ادراک فرم آن صورت می پذیرد و لذا این عملکرد فضاها است که فرم را تحت تاثیر خود قرار می دهد نه بالعکس. اما از سوی دیگر فرم می باید قابلیت های بالقوهء لازم را برای تامین و پذیرش آن عملکرد ها دارا باشد.
شش قانون توسط نظریه پردازان گشتالت معرفی گردید:
1- قانون همجواری: عناصر به هم نزدیک به صورت جسمی منسجم و یکپارچه دریافت می گردند.
2- قانون تشابه: عناصر شبیه به هم به صورت یک شکل واحد درک می شوند.
3- قانون امتداد: انسان ها معمولا جهتی را که توسط اشکال القا می شوند دنبال می کنند.
4- قانون شکل خوب: یک شکل ترکیبی به صورت بهترین شکل ممکن تجزیه و درک می شود. بهترین یعنی متقارن، ساده و اصلی
5- قانون شکل و زمینه: شکل از زمینه خود جدا شده و به صورت مجزا درک می گردد.
6- قانون تکمیل: انسان ها به وسیله تکمیل فضاهای باز و ایجاد فرم اصلی در ذهن خود شکل مربوطه را درک می کنند.
با اینکه این موارد به کلیت امر اشاره میکنند، اما با شناخت درست و درک هرکدام میتوان فرم هایی ایجاد کرد که در مقوله شهری با ته مایه عملکرد مناسب فرایند طراحی درست لحاظ شود.
