بخشی از مقاله
چکیده :
عصر حاضر ، عصر اقتصاد دانش محور نامیده می شود که در آن نقش و اهمیت سرمایه دانش در اقتصاد و تجارت تغییرات زیادی یافته و روز به روز بر اهمیت آن افزوده می شود ، این امر موجب اهمیت سرمایه فکری به عنوان مقوله ای پژوهشی و اقتصادی شده است .توسعه فن آوری های اطلاعاتی وشبکه های ارتباطی سهم به کارگیری اطلاعات در سطح جهانی را به میزان زیادی افزایش داده است . در فضای کسب و کار پیچیده و پر تحول کنونی ، ادامه حیاط سازمان ها منوط به معرفی محصولات جدید خلق نوآوری و ارائه فرایندهای ارزش افزا بر مبنای دانش نوین می باشد .
بدین جهت مدیران ملزم به اندازه گیری سرمایه فکری به عنوان یک معیار مهم برای افزایش عملکرد کسب و کر سازمان ها هستند . در حقیقت حسابداری مالی سنتی قادر به محاسبه واقعی ارزش شرکت ها نمی باشد و تنها به اندازه گیری ترازنامه مالی و دارایی های ملموس اکتفا می کند . سرمایه فکری یک مدل جدید کاملی را برای مشاهده ارزش واقعی سازمان ها فراهم می آورد و با استفاده از آن می توان ارزش آتی شرکت ها را نیز نحاسبه کرد .بانک ها نیز از این مقوله مستثنی نبوده و مانند شرکت در محاسبه ارزش واقعی و حسابداری خود نیازمند اندازه گیری ترازنامه مالی و دارایی های خود می باشند .
واژه های کلیدی : سرمایه فکری ، عملکرد مالی ، ضریب ارزش افزوده سرمایه فکری.
مقدمه :
بدون تردید عصر حاضر را می توان از اعصاری دانست که از جهات گوناگون با سایر دوره ها متفاوت است.در عصر صنعت، بهای تمام شده دارایی ها، کارخانجات و تجهیزات و مواد خام به عنوان عوامل اصلی موفقیت به شمار می رفتند.اما در عصر کنونی، استفاده موثر از سرمایه فکری است که معمولا در موفقیت یا شکست یک مجموعه موثر است.حرکت اقتصادی صنعتی به سوی اقتصاد دانش محور و کمرنگ شدن سرمایه های فیزیکی و مادی و اهمیت یافتن سرمایه های غیرمادی چون سرمایه های انسانی،دانشی، فکری، اجتماعی از جمله ویژگی های مهم این عصر است که بیش از سایر ویژگی ها توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است.
اقتصاد مبتنی بر دانش، اقتصادی است که در آن تولید و بهره برداری از دانش نقش اصلی را در فرآیند ایجاد ارزش ایفا می نماید. در حقیقت گزارش گری سنتی مالی نمی تواند ارزش واقعی شرکت را محاسبه کند و فقط به اندازه گیری ترازنامه مالی کوتاه مدت و دارایی های ملموس اکتفا می کند. این در حالی است که در دهه اخیر شرکت ها و بانک ها، توجه ویژه ای را برای اندازه گیری سرمایه های فکری برای ارائه گزارش به طرف های ذینفع ابراز کرده و در پی یافتن روشی برای ارزیابی دارایی های ناملموس داخلی و استخراج ارزش نامحسوس، در سازمان ها می باشند. در حقیقت سرمایه فکری یک مدل جدید کاملی را برای مشاهده ارزش واقعی سازمان ها فراهم می آورد. و با استفاده از آن می توان ارزش آتی بانک را نیز محاسبه کرد.
به این دلیل، تمایل به سنجش و لحاظ کردن ارزش واقعی دارایی های نامشهود سرمایه فکری بیش از پیش نزد شرکت ها، سهامداران - سرمایه گذاران - و سایر گروه های ذینفع، افزایش یافته است. در این میان موسسات و سازمان ها و بانک ها در کشور ما نیز از این امر مستثنی نبوده و برای همسوی با سایر سازمان ها و افزایش قدرت رقابت پذیری در عرصه داخلی و جهانی نیازمند استفاده از سرمایه فکری سازمان خود هستند. بخصوص با اجرای اصل 44 قانون اساسی کشور و گرایش به سمت خصوصی سازی اقتصاد و به دنبال آن افزایش رقابت در اقتصاد داخلی و همچنین با توجه به تمایل افراد جهت سرمایه گذاری در بانک های خصوصی و استفاده از مزایا و سودهای بانکی نگرش فکری بیش از پیش احساس می شود.
مروری بر چشم انداز تاریخی سرمایه فکری
-تحقیقات خارجی
اصطلاح سرمایه فکری اولین بار توسط جان کنت گالبرایت - - 1969 بیان گردید. او نه تنها از سرمایه فکری به عنوان دارایی ثابت به یاد می کند، بلکه آن را فرآیند ایدئولوژیک و ابزاری برای رسیدن به هدف می دانست.توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی ازسال 1982 در زمینه سرمایه فکری مطالعات زیادی صورت گرفته است و در کشورهای اروپایی مانمند هلند، نروژ، سوئد و دانمارک و ایرلند و... تحقیقات فراوانی صورت گرفته است.بونتیس - - 1998 تحقیقی را در کشور کانادا انجام داد. این تحقیق نشان داد که بین اجزای سرمایه های فکری روابط مقابلی وجود دارد و هر سه سرمایه انسانی و ساختاری و مشتری بر روی عملکرد تجاری دارای اثر خوبی هستند.بونتیس و همکاران - - 2000
در صنایع خدماتی و غیر خدمات کشور مالزی، تحقیقی را انجام دادند.نتایج نشان داد که میان اجزای سرمایه های فکری روابط تقابلی وجود دارد و این سرمایه ها بر روی عملکرد تجاری دارای اثر نسبتا متوسطی در حدود بیست تا سی درصد می باشند.تان،پلومن و هانکوک - 2007 - در تحقیق خود ارتباط سرمایه فکری را با بازده مالی شرکت ها بررسی کرده اند.نتایج حاکی از آن است که اولا بین سرمایه فکری و بازده مالی فعلی و آتی شرکت ها رابطه مثبت معناداری وجود دارد ثانیا سرمایه فکری در بازده مالی شرکت ها در صنایع مختلف متفاوت می باشد. شن تای و تونگ چی - - 2008 یک مدل جدیدی را برای ارزیابی عملکرد سرمایه فکری بوسیله ترکیب رویکرد فازی 2-tuple با روش تکنیک تصمیم گیری چند متغیره - MCDM - ارائه کرده و برای شرکت های پیشرفته تخصصی در تایوان آزمون کرده اند.
- تحقیقات داخلی
نمازی و ابراهیمی در تحقیقی تحت عنوان بررسی تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی جاری و آینده شرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران انجام دادند.نتایج حاکی از این است که صرف نظر از اندازه شرکت، ساختار بدهی و عملکرد مالی گذشته بین سرمایه فکری و عملکرد مالی جاری و آینده شرکت، هم در سطح کلیه شرکت ها و هم در سطح صنایع، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. عطیه بطحایی اثرات سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی شعبات بانک ملت در تهران را ارزیابی و به این نتیجه رسید که با وجود عدم انعکاس این سرمایه در ترازنامه، تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد، ارزش و سودآوری سازمان ها تاثیر چشمگیری دارد.
ناصر ایزدی نیا پژوهشی تحت عنوان نقدی بر معیارهای حسابداری ارزیابی عملکرد انجام و معیارهای ارزش افزوده اقتصادی و جریان های آزاد نقدی برای گزارشگری عملکرد واحد تجاری بعنوان بهترین معیار پیشنهاد کرده است. علی اصغر انواری رستمی - - 1384 در تحقیق خود پنج روش سنجش محاسبه سرمایه فکری را مورد آزمون قرار داده است. نتایج آزمون های آماری بیانگر آنست که روش های پیشنهادی چهارم و پنجم همبستگی بالا و معناداری را با ارزش بازاری سهام شرکت نشان داده اند و با توجه به مقدار ضریب تعیین بالاتر نسبت به سه روش اول، دوم و سوم از توان تبیین بهتری برخوردارند.
