بخشی از مقاله
چکیده:
قرن بیست و یکم براساس پیشرفتهای تکنولوژیکی و علمی به عصر اطلاعات نامیده میشود. امروزه »فناوری اطلاعات و ارتباطات« بخش جدایی ناپذیر از زندگی بشر است. از زمینههایی که سهم عمدهای از این فناوری را به خود اختصاص داده یادگیری است به نحوی که استفاده از فناوریهای اطّلاعات و ارتباطات در این زمینه منجر به ظهور حیطهی نوینی تحت عنوان »یادگیری الکترونیکی« شده است.
فناوریهای جدید با به همراه آوردن فرصتهای مناسب در جهت استعدادها و علایق شخصی افراد جامعه به بهبود نظام آموزش کمک دوچندان میکنند، پژوهش پیش رو با استفاده از روش توصیفی در صدد تشریح نقش آموزش الکترونیک در مدارس و سیستم آموزشی میباشد.
مقدمه
عصر حاضر را به طور عام و چند دههی اخیر را به طور خاص میتوان عصر تلفیق اطلاعات و ارتباطات و انتقال دانش جهت آموزش دانست؛ عصری که بشر در آن بیش از گذشته نیازمند داشتن اطلاعات و در نتیجه برقراری ارتباطات برای کسب اطلاعات است. امروزه با در اختیار داشتن فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی گوناگون و پیشرفته امکان برقراری ارتباطات و تبادل سریع اطلاعات و در نتیجه تولید و توزیع دانش و دانایی بیش از پیش میسر گردیده است. فرد فرد جامعهی جهانی در هر جا که باشند، به سهولت میتوانند آخرین اطلاعات لازم را در هر زمینهای دریافت کنند.
تردیدی در این واقعیت نیست که جهان در حال خیزشی تازه به سمت تحولی دورانساز است و این خیزش تازه حاصل انفجار اطلاعاتی است که رخ داده است. بیآنکه لازم باشد به تمامی مصادیق این انفجار اطلاعاتی و ارتباطی اشاره شود، تنها گذری بر آنچه از ابعاد سختافزاری و نرمافزاری در حیطههای آموزشی و پژوهشی در دسترس همگان قرار گرفته است میتواند چشم انداز بدیعی را پیشروی ناظران و فعالان این حیطه قرار دهد؛ از ماهوارههای اطلاعاتی گرفته تا انقلاب اینترنت و دنیای وب؛ از کتابخوانهای الکترونیک و قابل حمل؛ ابزارهای کوچک ذخیرهی اطلاعات اما با گنجایش بسیار بالا گرفته تا محیطهای چندرسانهای و تعاملی با کارکردهای گوناگون آموزشی و پژوهشی و برگزاری و سمینارها - سمینارهای مبتنی بر وب - و انواع و اقسام آموزشهای مجازی و از راه دور؛ همه و همه فضاهای واقعی و مجازیای را هستی بخشیدهاند که برآیندشان به درستی و بیگزافه به جوامع دانش بنیان تعبیر میشود.
در قرن حاضر، رشد و گسترش سریع فناوری اطلاعات1 برجنبههای گوناگون زندگی اعم از فرهنگ، اجتماع و اقتصاد تأثیر گذاشته و جزء اجتناب ناپذیر جهان معاصر شده است - یوسف2، . - 2005 از جمله این تأثیرات بر روی آموزش مدارس می باشد که لازمه آن شناخت دقیق و همه جانبه این آموزش می باشد و آنچه موجب به نگارش این پژوهش گردید عدم اطلاعات دقیق در این راستاء است، پژوهش پیش رو با استفاده از روش توصیفی در صدد تشریح نقش آموزش الکترونیک در مدارس و سیستم آموزشی میباشد.
.1 آموزش در عصر اطلاعات و ارتباطات
با عنایت به آنچه ذکر شد، قرن حاضر تغییر از جامعهی صنعتی به فراصنعتی یا جامعهی اطلاعاتی است و اطلاعات و دانش اساسیترین دانایی انسانها، جوامع و ملتها به شمار میآید. حال در این میان، اگر فرهنگ یاددهی- یادگیری در نظام آموزشی تحول نپذیرد نه تنها فناوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد تحول نخواهد کرد بلکه به تقویت سنتهای محافظهکارانه آموزش خواهد انجامید؛ زیرا این فناوری اطلاعات نیست که به تنهایی ایجاد تغییر میکند بلکه انسانها عامل اصلی تحولاند و نیروی انسانی مهمترین عنصر اشاعه و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات است. بیشک یکی از مهمترین دستاوردهای توسعهی فناوری مذکور، تحول در عرصهی آموزش و پرورش است.کلاسهای مجازی، مدارس مجازی، مدارس هوشمند، دانشگاه مجازی و به طور کلی یادگیری الکترونیک از ظرفیتها و قابلیتهای قابل اتکا برای توسعهی مهارت است
ضرورت به کارگیری ابزارهای فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی در امر آموزش در تحقیقات علمی مختلفی ثابت شده است که نتایج این تحقیقات بر افزایش سطح بهرهوری آموزش از طریق غنی سازی محیطهای آموزشی، با استفاده از فناوریهای جدید تأکید دارند. علاوه بر آن متخصصان تکنولوژی آموزشی، استفاده از رسانههای جدید آموزشی را در فرآیند سیستماتیک باددهی- یادگیری در مدارس و مؤسسات دانشگاهی مورد تأکید قرار میدهند
در شیوهی سنتی آموزش، فراگیران از طریق مدرس و محیط کلاس، کتاب و آزمایشگاه، از جهان و پدیدههای آن، آگاهی می-یافتند. اکنون فناوری این امکان را برای آنها فراهم کرده است که از طریق شبکهی الکترونیکی و مخابراتی به اطلاعات بسیار گستردهای دربارهی موضوعهای موردنظرش دست یابد. از طریق شبکههای رایانهای فراگیران به یادگیری، رقابت، تعامل با دیگر افراد همسطح در سراسر جهان میپردازند و عناصر فرهنگی خود را در فضای نوین به اشتراک میگذارند
در موضوع کاربرد یا عدم کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و یادگیری مناقشهی چندانی وجود ندارد، چون قابلیتهای این محیط، برای پر کردن برخی از خلأهای آموزشی و تسهیل آموزش قابل چشمپوشی نیست؛ بلکه موضوع، کیفیت و سطح استفاده از این پدیده برای موقعیتهای گوناگون است. چه هنگامی که از پدیدهی فناوری اطلاعات به عنوان ابزار کمک آموزشی، در حوزهای به نام »تکنولوژی« استفاده میشود و چه در موقعیتی که فناوری در قامت کلاسهای مجازی خودنمایی میکند، یک اصل مشترک وجود دارد و آن مسلم بودن تأثیر مثبت فناوریهای اطلاعات و ارتباطات بر حوزهی آموزش است. افزون بر این، فناوری از جنبهی تولید مواد و مطالب آموزشی نیز بر محیطهای آموزشی تأثیرگذار بوده است. بنابر اهمیت چنین پدیدهای با این ویژگیهای تأثیرگذار، شناخت و سرمایهگذاری برای آن ضرورتی مهم است
بر این اساس، قرن بیست و یکم باید دانشآموزان را برای ورود به دنیایی که از اطلاعات و فناوری ریشه گرفته است آماده کند و در چنین دنیایی دانشآموزان باید دارای مهارتها و ادراکاتی باشند تا آنان را به عمل و همکاری قدر نماید - ذوفن، . - 1383 طرح مدارس هوشمند گامی جدید در تطابق با عصر ارتباطات است و انقلابی در فرآیند یاددهی- یادگیری ایجاد می-کند
مدارس هوشمند، مدارسی هستند که نسبت به ویژگیها و تواناییهای دانشآموزان انعطافپذیرند و به نیازها و علایق، مهارتهای تفکر خلاق و انتقادی دانشآموزان به شکل مطلوبی توجه میشود. در چنین مدارسی تمرکز فعالیتهای مدرسه از معلم به فراگیر تغییر مییابد به عبارتی دقیقتر، تأکید بر آموزش و یادگیری یکسری دانش و معلومات خاص به توانمندسازی دانشآموزان در تولید دانش و معلومات خویش از طریق پرسش، خواندن، کشف، تجسم، تدوین و آزمون فرضیه، برقراری ارتباط با آنچه میآموزند و نیز از روش تمرین مهارتها، تغییر مییابد
.2 واژهشناسی فناوری اطلاعات
"اصطلاح فناوری اطلاعات، نخستین بار از سوی لیویت و وایزلر در سال 1958 به منظور بیان نقش رایانه در پشتیبانی از تصمیم گیریها و پردازش اطلاعات در سازمانها به کار گرفته شد "
"امروزه از فناوری اطلاعات به عنوان، تکنولوژی اطلاعات و اطلاع رسانی یاد میشود که شامل مجموعهایی از ابزارها، ماشینها، دانش فنی، روشها و مهارتهای استفاده از آنها در تولید، دادوستد، پردازش، انباشت، بازیافت، جابجایی، انتقال و مصرف اطلاعات از سادهترین و ابتداییترین تا پیچیدهترین و پیشرفتهترین شکل آن است"
" فناوری اطلاعات و ارتباطات را مانند دیگر فناوریها میتوان به روابط میان؛ سختافزار، نرمافزار شبکه و تواناییها و اقداماتی که از این ابزارها ناشی میشود، تعریف نمود"
