بخشی از مقاله
محتوای بحث
در این پژوهش به یکی از مباحث اساسی و کلیدي در عرصه علوم انسانی پرداخته شده است.
موضوعی که به نظر میرسد بدون توجه به آن استنباط علوم انسانی از قرآن یا دچار اختلال در ساختار می-شود و یا موجب تزلزل در استنباط میشود. براي زدودن این دو آسیب، قواعد مورد پژوهشگر علوم انسانی با صبغه قرآنی مورد کنکاش قرار گرفته و با محتواي زیر ارائه میگردد:
- 1 تبیین شبکه مفهومی، شامل مبادي، مبانی، منابع، قواعد، مسائل و نظریه.
- 2 معناشناسی تفسیر موضوعی و گونهشناسی آن به دلیل هویت موضوعی مباحث.
- 3 تحلیل و بررسی دوازده قاعده تفسیري مرتبط با استنباط علوم انسانی از قرآن.
طرح بحث
علوم انسانی به مثابه دانشی که در روزگار حاضر سنگ بناي زندگی انسان و اداره جامعه است و از اهمیت ویژهاي برخوردار است.
اگر قرآن حقیقتاً فراتر از زمان و مکان راهنماي انسان به بهترین طریق هدایت و نزدیکترین مسیر به سوي هدف است، اگر قرآن معیار مطلق تشخیص حق و باطل براي بشر است، اگر قرآن بیان علم و بیانیه علمی انسان است، اگر قرآن نسخه شفابخش آلام بشري از بیماريهاي علمی، فکري، روحی و روانی انسان است، معنا ندارد در این زمینه از پاسخگویی به نیاز علمی دچار عجز و یا بخل باشد. و نیز اینکه پیامبر - ص - فرمود: این سفره اختصاص به فقیه و علم فقه، متکلم و علم کلام و امثال آنها ندارد بلکه خوان گسترهاي براي همه ارباب علوم است تا بتوانند از آن بهرهمند گردند. از این رو هر دانشمندي در هر شاخهاي از علوم مورد نیاز انسان چه در امر معاش و چه در امر معاد باید به سوي قرآن برود و به قدر استطاعت خویش از آن بیاموزد.
گفتار اول: تبیین شبکه مفهومی
منظور از شبکه مفهومی سلسله مفاهیم مرتبط به یک موضوع و در اینجا قواعد، تفسیر و تفسیر موضوعی است که تبیین و تعریف آنها نقش به سزایی در درستی مسیر تحقیق دارد.
١/١ - بسته مفهومی قواعد پژوهی
هرچند محور سخن در این مقاله قواعد تفسیري است اما مجموعهاي از مفاهیم وجود دارد که در مقوله قواعد دخالت دارد که آن را میتوان بسته مفهومی نامید. این مفاهیم در هر دانش و از جمله تفسیر عبارتند از:
- 1 مبادي. مراد از مبادي مقدمات لازم و تمهیدات علمی هر بحث است. که در علوم، این گونه تعریف شده است: »مبادي عبارت است از آن چه که مسائل علم بر آن استوار است.« مثل تحریر مباحث، و تقریر مذاهب.
خود ما در جاي دیگر گفتهایم: مقصود از مبادي کلیاتی چون تعاریف، تقاسیم، تفاوتها و بیان روابط میباشد. مراد از مبادي، سلسله آموزههاي لازم براي هر موضوع است که در دانش یا دانشهاي دیگر به اثبات رسیده است. مثل وحیانی بودن قرآن، حجیت قرآن، معجزه بودن قرآن.
