بخشی از مقاله
چکیده :
در اواخر قرن بیستم بسیاري از برنامه ریزان اجتماعی اقتصادي در کشورهاي اروپایی گردشگري را روش مطمئن با چشم اندازي بسیار روشن براي توسعه روستاها، بویژه محروم ترین آنها معرفی کرده اند. مطالعات انجام شده در کشورهاي فرانسه، اتریش، سوئیس، انگلستان، ایرلند، تایلند و ژاپن نشان می دهد سهم گردشگري روستایی به سرعت در اقتصاد رشد کرده و مکمل فعالیتهاي بخش کشاورزي شده است. ماهیت صنعت گرشگري ایجاد اشتغال، درآمد، متنوع سازي اقتصاد، مشارکت اجتماعی و استفاده از منافع محلی است.
اهداف گردشگري روستایی، پاسخگویی به تقاضاي روزافزون جمعیت شهري، براي گذران اوقات فراغت و تفریحات و توسعه سکونتگاه هاي روستایی است. روش انجام پژوهش، پیمایشی است. هدف این مقاله تحلیل وضع موجود به منظور تعیین قوتها، ضعفاها، فرصتاها و تهدیدها در نظام گردشگري روستایی ایران است. روش تحقیق پیمایشی و جامعه آماري متخصصین حوزه گردشگري روستایی است.
سؤال اصلی تحقیق این است که با توجه به وضعیت موجود گردشگري روستایی در ایران، عمده ترین قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدهاي محیطی بر اساس مولفه ها و خرده مولفههاي گردشگري روستایی در ایران کدام است و چگونه می توان هر یک از آنها را در جهت تحقق اهداف گردشگري روستایی تعیین، اولویت بندي و وزن دهی کرد. یافته هاي مقاله بیانگر 53 مولفه تأثیرگذار در گردشگري روستایی است. تعداد 12 قوت و 18 ضعف در محیط داخلی و نیز تعداد 10 فرصت و 13 تهدید در محیط هاي بیرونی متعامل با گردشگري روستایی در ایران است.
1 مقدمه
مسافرت حدود یک میلیارد نفر گردشگر در جهان، شکل جدیدي از تحرك اجتماعی است که در آن انسان ها با احساس نیاز به گفتمان، چهره به چهره قرار می گیرند - راهنمایی، . - 37 :1378 توزیع جهانی بازار جهانگردي نشان می دهد که 78/5 درصد بازار جهانی توریسم به کشورهاي اروپایی و آمریکایی اختصاص دارد. در این میان، سهم ایران با احتساب کشورهاي جنوب آسیا از جهانگردي دنیا 75 درصد گزارش شده است - ١٥ ,١٩٩٣, . - WTO ایران با وجود برخورداري از جاذبه ها و منابع عرضه داراي توان بالقوه بوده و باید با روشهاي مناسب در جهت استفاده از این توان ها اقدام کند.
- تقوایی، احمدي، . - 51 :1381 سهم اقتصاد سفر یک شغل از 12 شغل در جهان است - مجلس و پژوهش،257 :1382 . - 221 در سال 2010 تعداد مشاغل بخش سفر و جهانگردي به 251/6 میلیون یا 9/1 درصد از کل مشاغل جهان خواهد رسید - Wourld travel and tourism council, 2001, 13 - تعداد جهانگردان بین المللی در سال 2000 به 698 میلیون نفر و درآمدهاي حاصل از جهانگردي بین المللی به 475/9 میلیارد دلار رسید - . - WTO , 2001, 8
هدف عمده سازمان جهانی جهانگردي افزایش تعداد سفرهاي بین المللی را به رقم 1/1 میلیارد سفر در سال 2010 به رقم 1/6 میلیارد نفر در سال 2020 است - بقایی،. - 11 :1387 نواحی جغرافیایی بازارها در گردشگري روستایی می توان عبارت است: الف سفرهاي روزانه، ب فعالیت هاي تفرجی در فضاي باز روستایی، ج سرگرمی ها و د سفرهایی با مقاصد متفاوت - فرزین پاك، :1387 - http://WWW.nal.usda.gov - . - 57 توریسم روستایی نقش عمده اي در توانمندسازي جوامع محلی و خلق فرصت هاي شغلی ایفا نماید - مقصودي و لشگرآرا، . - 49 :1383
انواع گردشگري روستایی بسیار متنوع است مانند گردشگري طبیعی، فرهنگی، بومی، دهکده اي و کشاورزي - اشتري، . - 11 :1383 توریسم روستایی نیز عمدتا با انگیزه هاي کشف کیفیت فضا، منحصر به فرد بودن محیط، ماجراجویی و مشاهده جذابیت هاي فرهنگی از نواحی روستایی بازدید می کنند - - Bridenharm & Wickens, 2004:1 در ضمن مزایاي اقتصادي گردشگري نیز علاوه بر کسب درآمد ارزي و تراز پرداخت ها، به ایجاد اشتغال و تشویق فعالیت هاي مربوط به کارآفرینی نیز کمک می نماید - گودرزوند، . - 34 :1386 عمده کارکردهاي توریسم روستایی جهت تامین دو هدف زیر می باشد:
1 افزایش ظرفیت اقتصاد جوامع روستایی،
2 خروج منابع روستایی و پیرامون از حالت انزواي اقتصادي، اجتماعی، فرهنگی موجود و اتصال به اقتصاد منطقه اي، ملی و جهانی با توجه به فرآیند هاي روبه رشد جهانی شدن - WTO,1996, 46 - . هدف این مقاله تحلیل و ارزیابی وضع موجود و تعیین قوتها، ضعفها، فرصتها و تهدیدها در نظام گردشگري روستایی ایران است. سئوال اصلی تحقیق، این است که با توجه به وضعیت موجود گردشگر روستایی در ایران، عمده ترین قوتها، ضعفها، فرصتها و تهدیدهاي محیطی مولفه ها و خرده مولفه هاي گردشگري روستایی در ایران کدام است؟ چگونه می توان هر یک از آنها که مانع تحقق اهداف گردشگري روستایی در ایران می گردد را اولویت بندي و وزن دهی کرد؟
2 پیشینه مطالعات توریسم روستایی
در قرن نوزدهم بیشترین تقاضاي توریسم روستایی از سال 1945 شروع و باعث رشد تقاضا در کل زمینه هاي گردشگري شد و به تبع آن تقاضاي توریسم روستایی نیز توسعه یافت - مهدوي، 15 :1382. - 20 شود.ایالت سیارا در شمال شرق برزیل، بعنوان یک الگوي مناسب براي دولت مطلوب بیان می شود. این ایالت از روش برنامه ریزي مشارکتی در توریسم روستایی براي حل مشکلات اجتماعی سود برده است. به این منظور برنامه پرارس - - Proares ارائه شد. پرارس از سه جزء اولیه زیر تشکیل می شود: - Inter American.W.B,2000:30-35 -
1 اجتماعات محلی و خانواده ها - آموزش، جمع آوري و تحلیل اطلاعات در حوزه گردشگري روستایی - ؛
2 آموزش گروههاي اجتماعی - شوراهاي روستایی و مردم در حوزه هاي بهداشت و آموزش مربوط به گردشگري روستایی - ؛ 3 تقویت سیستمهاي نهادي در سطح ایالت و شناخت جنبه هاي راهبردي توریسم. بنابراین با کارکرد مشترك جوامع محلی و دولت، نیازهاي کودکان و جوانان در ایالت سیارا با کسب درآمد از طریق توسعه گردشگري روستایی بخوبی تامین شد - . - InterAmerican, W.B.2000:30– 35 علاوه بر تجربه سیارا، طبیعت زیباي حوزه کارائیب داراي هواي صاف و گرم ، و روزهاي آفتابی … مثال دیگري است .
- InterAmerican,W.B.2000:33–35 - با بازنگري در طرح، مواردي براي توسعه بلندمدت و پایدار توریسم به شرح ذیل انجام شد: تامین اتفاق نظر بین تمام گروههاي ذینفع و تمام سطوح دولتی، محلی براي تحقق نگرش مثبت و پیشگیرانه نسبت به توریسم و ایجاد اعتقادي مثبت به حفظ میراث فرهنگی گذشتگان و حفاظت ازمحیط زیست و منابع کشور؛ از طریق مشارکت عمومی گسترده. تاثیر اصلی این اقدامات با شناخت فرصت ها و تهدیدها، قوت ها و ضعف ها وابسته به این صنعت و با آموزش گروههاي هدف و با توانمندسازي اجتماع محلی خصوصاً زنان براي مشارکت در مزیتهاي اقتصادي توریسم روستایی این مناطق بدست می آید.
بررسی پیشینه گردشگري بیانگر سفر سیاحان، دیپلمات ها، بازرگانان، باستان شناسان، محققان و افراد کنجکاور به ایران بدلیل توانهاي تاریخی و محیطی ایران است - مصطفی زاده، . - 55 :1385 در نقد گردشگري روستایی ایران می توان گفت اولا هنوز گردشگري روستایی در ابتداي کار خود است، جایگاه واقعی خود را در برنامه ها و طرح هاي توریستی به دست نیاورده است و ثانیا گردشگري روستایی به عنوان صنعت درآمدزا، کارآ و صنعتی بدون آلودگی، بدون صرف هزینه زیاد به عنوان صادرات نامرئی کمتر توسط برنامه ریزان اقتصادي جهت کاهش فقر و ایجاد اشتغال موثر در ستانده هاي اقتصادي توجه شده است.
- قنبري، - 55 :1383 در این پژوهش، قوت ها و ضعف ها از محیط هاي داخلی حوزه گردشگري نشاط می گیرد. یعنی به منظور توسعه گردشگري روستایی باید براي حل ضعف هاي خرد در کوتاه مدت و ضعف هاي کلان در میان و بلند مدت برنامه ریزي و جهت رفع آنها اقدام نمود. علاوه برآن محیط هاي خارجی مانند نقش سیاستمداران، سازمان هاي دولتی، گروه هاي منافع و فشار و تاثیر نهاده هاي غیرگردشگري منشاء تهدیدهاي بزرگی هستند.
شناخت جزئیات دقیق تهدیدهاي گردشگري، گامی اساسی در برنامه ریزي این صنعت تلقی می شود. هدف گیري این تهدیدها در محیط هاي خرد و کلان بیرونی همواره گردشگري ایران را با چالش هاي اساسی مواجهه کرده است. لذ تحلیل مناسب اندازه، حجم، ضریب اثرگذاري، وزن تاثیر و الویت بندي و ... اساسی به نظر می رسد.
