بخشی از مقاله
معرفي نرم افزار IHSDM و امکان سنجي استفاده از آن جهت ارزيابي و ارتقاء ايمني راه هاي ايران
چکيده
با توجه به اهميت بالاي ايمني ترافيک در صنعت حمل و نقل ، ارزيابي و ارتقاي ايمني در راه ها موضوع تحقيق بسياري از پژوهشگران حوزه حمل و نقل قرار گرفته است . به همين منظور اداره فدرال راه هاي آمريکا از سال ١٩٩٥ نسخه اوليه نرم افزار
IHSDM را با هدف ارتقاي ايمني ترافيک در راه ها ارائه کرده است که داراي قابليت هاي بسياري در زمينه ارزيابي و ارتقاي ايمني راه ها ميباشد. در اين مقاله ابتدا به معرفي و بيان قابليت هاي اين نرم افزار پرداخته شده و سپس نتايج استفاده از آن در ايران و کشورهاي مختلف مقايسه شده است . در نهايت راهکارهايي جهت استفاده موثر از نرم افزار IHSDM در طراحي و بهسازي راه هاي ايران بمنظور پيشگيري و کاهش تصادفات جاده اي بيان شده است .
کليد واژه : ايمني حمل و نقل ، تصادفات جاده اي ، پيش بيني تصادفات ، نرم افزار IHSDM
۱- مقدمه
طي بيست سال گذشته ، سازمان بهداشت جهاني تعداد تقريبي کل تلفات جاد ها در سطح جهان را ساليانه بيش از يک ميليون و دويست هزار نفر و تعداد کل مجروحين حوادث را حدود بيست تا پنجاه ميليون نفر برآورد و به ثبت رسانده است ، که از اين دسته سهم کشورهاي در حال توسعه بيشتر از کشورهاي توسعه يافته ميباشد. بيش از ٩٠ درصد تصادفات فوتي در کشورهاي با درآمد کم يا متوسط رخ ميدهد در حاليکه تنها ٤٨% از وسايل نقليه کل دنيا را دارا م باشند[٤,١٢].در گذشته مهندسي ايمني راه ها غالبا جنبه درماني داشته و اصلاح نقاط حادثه خيز بيشتر مورد توجه قرار مي گرفت و سالانه بودجه زيادي صرف شناسايي و اصلاح نقاط حادثه خيز در راه هاي کشور مي شده است . با پيشرفت علم و تکنولوژي هم اکنون مهندسين راه و ترابري و طراحان راه به روش هايي براي پيش بيني تصادفات در راه ها دست يافته اند که با توجه به اين امکان مي توان ايمني راه ها و ميزان تصادفات آن را قبل از اجرا مورد بررسي قرار داد. از سال ١٩٩٥ ميلادي در کشور ايالات متحده آمريکا نرم افزار جديدي با نام IHSDM ارائه شده است که با هدف اصلي بهبود ايمني راه ها مورد استفاده قرار مي گيرد که يکي از کاربردهاي آن پيش بيني تصادفات جاده اي مي باشد. در ادامه به معرفي و ارزيابي نرم افزار IHSDM پرداخته شده و راهکارهاي استفاده موثر از آن در جاده هاي ايران بيان شده است .
۲- لزوم ارتقاء ايمني در راه هاي ايران
اثرات زيانبار تصادفات ترافيکي بر پيکره جوامع بسيار قابل توجه است . براي مثال ، در کشور ما به صورت ميانگين سالانه بالغ بر ٢٣ هزار نفر بر اثر تصادفات رانندگي جان خود را از دست مي دهند و بيش از هزاران نفر مجروح م شوند. صرف نظر از مجروحان و کشته شدگان ، تصادفات ترافيکي با مواردي همچون هزينه هاي درماني ، خسارات مالي، هزينه هاي تعمير وسايل ن ليه ، اثرات سوء رواني بر خانواده هاي مصدومان و متوفيان باعث از دست دادن يا کاهش بازده و بهره وري افراد درگير در تصادف ميشوند[١٢]. طبق آمارهاي اعلام شده ساليانه حدود ٤٥٠ هزار ميلياردريال خسارات ناشي از تصادفات در بخشهاي سخت افزاري، زمان و ... به جز هزينه هاي اجتماعي به کشور تحميل ميشود[١]. تحقيقات انجام شده نشان داده است که به ازاي فوت هر نفر در تصادف هزينه اي معادل
٢٦٦٨ ميليون ريال (برحسب قيمت هاي سال ١٣٨٣) به جامعه ضرر وارد مي شود ٢]. طبق اظهار نظر برخي کارشناسان با صرف حدود ده درصد از هزينه هاي تصادف جاده اي ايران براي ايمن سازي راه ها، حدود ٧٠ درصد از هزينه هاي تصادفات کاهش م يابد[٣]. بنابراين مي توان با هزينه بسيار کمتر ايمني ترافيک را افزايش داده و به اين ترتيب علاوه بر کاهش اثرات زيان بار اجتماعي تصادف مي توان صرفه جويي اقتصادي نيز انجام داد.
۳- معرفي نرم افزار IHSDM
IHSDM نرم افزاري است که از ابزارهايي براي تحليل و ارزيابي ايمني عملکردي تحت تاثيرات طراحي هندسي بر روي راه ها تشکيل شده است . اين نرم افزار در واقع نوعي ابزار کمکي براي تصميم گيري طراحان جهت طراحي بهتر مي باشد. اين نرم افزار با امکان پيش بيني تصادفات برآوردهايي را از عملکرد ايمني و عملکردي طراحي بزرگراه و يا راه مورد نظر را فراهم مي کند و بدينوسيله مي توان قبل از اجرا راه در مورد ميزان تصادفات و محل هاي نقاط حادثه خيز بررسي هاي لازم را انجام داد. همچنين مي توان به کمک آن طرح راه موجود يا پيشنهادي را با ضوابط آيين نامه طراحي راه مقايسه کرد. اين نرم افزار قابليت پشتيباني از تغيير در طراحي را فراهم مي آورد. به اين صورت که طراح مي تواند بعد از تغيير پارامترهاي مورد نظر در مدل اصلي ، تحليل را مجددا انجام داده و نيازي به معرفي ساختار جديد نيست . اين نرم افزار با توجه به امکانات منحصر به فرد خود مي تواند مورد استفاده مديران پروژه هاي راه سازي ، طراحان راه و بازرسان ايمني و ترافيک قرار گيرد. از ديگر مزيت هاي اين نرم افزار سازگاري آن با نرم افزار Auto Cad Land است که مي توان پس از طراحي مسير در آن خروجي xml. تهيه کرد و مستقيما فايل خروجي را در نرم افزار IHSDM مورد استفاده قرار داد.
نرم افزار IHSDM در حال حاضر داراي شش امکان براي کاربران مي باشد که عبارتند از:
- پيش بيني تصادفات
- سازگاري طراحي
- بررسي تقاطعات
- بررسي ضوابط طراحي
- آناليز ترافيک
- شرايط راننده و وسيله نقليه
اين نرم افزار بر دو اساس پايه گذاري شده است : اولين منبع ، دستورالعمل ايمني بزرگراه ها (HSM) که توسط انجمن پژوهش حمل و نقل (TRB) شکل گرفته و توسط جامعه آمريکايي ادارات کل راه و ترابري (AASHTO) منتشر شده است مي باشد و منبع ديگر مجموعه تحليل ايمني (SafetyAnalyst) که توسط وزارت راه آمريکا (FHWA) تهيه شده است و هم اکنون با نام
AASHTOware موجود است مي باشد[٩].
۳- تاريخچه استفاده از نرم افزار IHSDM
٣-١ کاربرد نرم افزار IHSDM در دنيا
