بخشی از مقاله
مقایسه بین قطار سبک شهری، مترو و منوریل
چکیده:
یکی از مسائل مهم در برنامه ریزی حمل و نقل شهری انتخاب نوع سیستم حمل و نقل مناسب است. انتخاب هر یک از سانهم های حمل و نقل عمومی در مطالعات برنامه ریزی غالباً مستلزم مقایسه بین سیستم های مختلف حمل و نقل است. حمل و نقل مسافر با کیفیت سفر مناسب، سرعت بالا و هزینه های حداقل همواره مدنظر کلیه راه آهن های دنیا قرار داشته است .در نظر داشتن کلیه این پارامترها منجر به ابدا ع سیستم های مختلف از جمله قطارهای سریع السیر، قطارهای بدون تماس مگلو و منو ریل های سریع السیر گر دیده است .این سیستم ها بسته به نوع بهره برداری، شر ایط اقلیمی منطقه و هزینه های سرمایه گذاری نسبت به یکدیگر دارای مزایا و معایب گوناگونی می باشند در این مقاله با توجه به اهمیتی که مباحث ترافیکی در برنامه ریزی سیستم های حمل و نقل شهری دارد، مولفه های ترافیکی انواع متداول سیستم های حمل و نقل شهری بررسی گشته است .متدولوژی برنامه ریزی حمل ونقل شهری، عوامل اقتصادی-اجتماعی، چگونگی تولید سفر و عوامل موثر بر آن، تفکیک (توزیع) سفر بر اساس هدف،تخصص ترافیک، ظرفیت، سرعت و زمان جابجایی مسافر انواع سیستم های حمل و نقل شهری وغیره... نیز مورد بررسی قرار گرفته و با یکدیگر مقایسه شده اند، و در نهایت کاراترین سیستم (سیستم ها) از لحاظ مولفه های ترافیکی بیان شده اند.
کلید واژه: قطارهای شهری،منوریل،حمل و نقل شهری
-1 مقدمه:
امروزه با گسترش شهرها و افزایش جمعیت آنها، حمل و نقل به عنوان یکی از نیازهای ضروری شهروندان به شمار می آید. در این راستا، مدیریت شهری به عنوان متولی اداره امور شهری می کوشد تا تقاضای فزاینده حمل و نقل را با استفاده از روش های مهندسی حمل و نقل و ترافیک به نحوه مناسبی پوشش دهد هدف مهندسی حمل و نقل و ترافیک تامین سفر ایمن، اقتصادی، سریع و راحت مسافران، عابران و کالا از طریق مطالعه، مدیریت و برنامه ریزی، طراحی، آموزش ، نظارت و هماهنگی در امر حمل و نقل و ترافیک شهر است .(Helsinki,2010)
فرآیند برنامه ریزی برای سیستم های حمل و نقل هوشمند با فرآیند سنتی برنامه ریزی حمل و نقل متفاوت است .از یک سو سیستم های حمل و نقل هوشمند، مشکلات حمل و نقل را به روش دیگری مورد بررسی قرار می دهد و از سوی دیگر فناوری اجزای سیستم های حمل و نقل هوشمند پیوسته و به سرعت در حال تغییر و پیشرفت است .از این رو در طراحی و برنامه ریزی این سیستم ها بایستی با در نظر گرفتن هر چه دقیق تر جزئیات، نسبت به قابلیت ارتقاء سیستم در آینده اطمینان حاصل نمود .در برنامه ریزی سیستم های حمل و نقل هوشمند باید به نیازهای آتی حمل و نقل از قبیل نیازهای جغرافیایی و وظیفه مندی سیستم در تکمیل وظایف این سیستم ها جهت پاسخگویی به نیازهای آینده توجه نمود(.(fvauation,2010 بکارگیری زیرسیستم های حمل و نقل هوشمند بدون در نظر داشتن مستندات طرح جامع حمل و نقل و ترافیک نه تنها هزینه های بهره گیری از سیستم های حمل ونقل هوشمند را افزایش می دهد بلکه ایجاد روندی منسجم، هدفمن د و مشخص برای به کارگیری سیستم مذکور را میسر نمی سازد .بدین ترتیب خدمات سیستم های حمل و نقل هوشمند در نقاط مختلف به صورت پراکنده و بدون هماهنگی لازم بکار گرفته شده و زمینه رشد و توسعه آنها فراهم نخواهد گشت(معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران).
-2 پیشینه تحقیق:
اولین و ابتدایی ترین منوریل در ژوئن سال 1825 میلادی در فرانسه براساس طرح شخصی بنام هانری رابینسون پالمر مورد بهره برداری قرارگرفته، این منوریل با استفاده از یک اسب به عنوان منبع انرژی حرکت می کرد. در سال 1876 میلادی، منوریل در فیلادلفیای آمریکا مورد استفاده قرارگرفت. برای حرکت این منوریل از انرژی بخار استفاده می شد. دوسال بعد، از همین مدل پنسیلوانیا در مسافتی به طول4 کیلومتراستفاده شد. در سال 1887 درایالت نیوجرسی، اولین منوریل الکتریکی به بهره برداری رسید. این منوریل همانند منوریل کنونی در ارتفاع قرار داشت و ریل های آن برخلاف نمونه های قبلی که چوبی بودند، از استیل ساخته شده بود. سیستم حمل و نقل منوریل در سال 1946 در کشور ژاپن و شهر توکیو دوباره متولد شد. در سال1980 حدود 3500 کیلومتر خطوط ترانزیت ریلی سریع السیر در جهان وجود داشت و800 کیلومتر دیگر نیزدر حال احداث بود. پس از گذشت 8 سال، در سال 1998 بیش از6000 کیلومتر خطوط دیگر به این مجموعه اضافه گشته و بدین ترتیب شبکه خطوط ریلی شهری جهان به رشدی
در حدود 18 درصد دست یافته است. امروزه خطوط ریلی شهری در نقاطی که دارای حداقل یک میلیون سکنه هستند به چشم می خورد و تقریباً 80 درصد این خطوط سیستم های ریلی سبک هستند قطارهای شهری برحسب اهداف و وظایفی که برای آنها برنامه ریزی شده به چهار گروه اصلی تقسیم شده اند: مترو، LRT، تراموا، منوریل که از آن زمان تاکنون مترو از بهره وری بیشتری برخوردار بوده است. منوریل ها مورد توجه جدی برنامه ریزان حمل و نقل می باشند هستونٌ مترو برای سیستم ریلی شهرخود منوریل را انتخاب نمودکه تنها توسط شهردار شهر لغو شد. جکسون ویل منوریلی جهت حمل مردم در مرکز شهر احداث نمود. فرودگاه بین المللی نیوریکٍ سیستم منوریلی بین ترمینال ها و پارکینک های متعددی در سال 1995 میلادی افتتاح نمود. در سال2003 کوالالامپور منوریل را بین نقاط مهم شهر توسعه داد. اوکیناواَ جدیدترین منوریل را در ژاپن دارد که در سال 2003 افتتاح شد. در سال 2004 لاس و گاسُ خط و اصل چهار مایلی را افتتاح نمود که منجر به سیستم منوریل گسترده تر شهری شد. سیستم های
جدید تحت برنامه های پیشرفت یا در مرحله ساخت می باشند(نصرتی،.(1393
-3 مقایسه بین قطار سبک شهری، مترو و منوریل:
3.1اثرات زیست محیطی:
یکی از فاکتور هایی است که در کشور های پیشرفته ودر حال توسعه بسیار قابل توجه می باشد. به طور کلی اثرات زیست محیطی سیستم های حمل و نقل ریلی را می توان تحت عنوان آلودگی صوتی، آلودگی هوا و آلودگی دیداری بررسی نمود. میزان انتشار آلودگی هوای ناشی از سیستم های حمل ونقل ریلی نسبت به وسایل نقلیه شخصی و اتوبوس سریع السیر به مراتب پایین تر است. میزان صدای تولید شده در قطار سبک شهری بین 80 تا 86 دسی بل و در منوریل 75 دسی بل می باشد و در مترو که در سطح زمین حرکت می کند 90 تا 97 دسی بل متغیر می باشد. هر نوع سیستم حمل و نقل به نحوی تاثیر منفی بر مناظر شهری دارد. در جدول 1 عوامل اصلی آلودگی دیداری سیستمهای ریلی ذکر شده است(همان).
-4 مصرف انرژی:
یکی از نکات حائز اهمیت برتری سیستم های حمل و نقل ریلی نسبت به حمل و نقل جاده ای مصرف انرژی پایین تر آن است. میزان مصرف انرژی در سیستم های حمل و نقل همگانی بر حسب مسافر کیلومتر بیان گردد. جهت مقایسه مصرف انرژی خودروهای شخصی با سایر وسایل نقلیه همگانی، میزان مصرف انرژی در اتومبیل نیز درج شده است. از آنجایی که درجدول2 سیستم های حمل و نقل ریلی میزان جابجایی مسافر چندین برابر سایر سیستم هاست ولی میزان مصرف انرژی با همان نرخ زیاد نمی شود(.(monorails.org
-4 مدت زمان اجرا:
مدت زمان لازم برای طراحی و اجرا برای سیستم های مختلف حمل و نقل ریلی با فرض وجود یک مدیریت مطلوب و تامین شرایط مالی درج شده است. در این مقایسه فرض شده که تمامی تجهیزات سیستم سازه منوریل به غیر از شمع ها و ستون ها به صورت پیش ساخته به کارگاه وارد شود. همان طور که مشاهده می شود درجدول3 سیستم منوریل به دلیل پیش ساخته بودن قطعات تیر و بستر ریل و نبود حجم عظیم عملیات خاکی نسبت به سایر سیستم های حمل و نقل ریلی مدت زمان اجرای کمتری را می طلبد .(ferderic,2007)
-5 ایمنی:
از سایر مزایای سیستم های حمل و نقل ریلی می توان به ایمنی بالاتر نسبت به سیستم های حمل و نقل غیر ریلی اشاره کرد. سیستم های ریلی در صورت رعایت نکات استاندارد ایمنی از ضریب امنیت بالایی برخوردار است. به منظور بررسی ایمنی در سیستم های ریلی در دو جدول4 و5 مجزا ایمنی برای مسافران و برای محیط خارج از سیستم آورده شده است(.(irt,2006:4-93
-6 ظرفیت:
ظرفیت مسافر یک سیستم حمل و نقل شهری عبارت است از تعداد مسافری که آن سیستم می تواند در قطعه مشخصی از یک مسیرو در بازه زمانی معین حمل نماید. ظرفیت منوریل بر حسب واحد PPHPD (مسافر در هر ساعت و در هر جهت) بیان می شود. ابعاد فیزیکی واگنها و تعداد واگن ها در جدول 6 هر قطار دو مشخصه موثر در تعیین ظرفیت ناوگان سیستم های حمل و نقل همگانی ریلی می باشد(.(lennedv,2006:4-13
خصوصیات عملکردی:
خصوصیات عملکردی معیاری برای نشان دادن توانایی سیستم های حمل و نقل ریلی در ارائه سرویس مطلوب، منظم، سریع و با سر فاصله مناسب می باشد. مهمترین فاکتور های عملکردی سیستم های ریلی می باشند(نصرتی،.(1393
