بخشی از مقاله
چکیده
سامانه منوریل به عنوان یک سامانه ریلی مطرح در سال های اخیر بدلیل مزایای مهمی همچون هزینه پایین و سرعت احداث در بسیاری از کشورهای جهان با استقبال روبرو شده و صدها کیلومتر آن در حال اجرا، مطالعات یا طراحی می باشد.اگر چه ایمنی، هزینه پایین و زمان کوتاه احداث، منوریل را به عنوان یک سامانه ی نسبتاً نوین حمل و نقل ریلی برجسته و برتر می نمایاند، از سوی دیگر نقصان هایی از قبیل اشراف، ظرفیت اندک در منوریل سبک - که البته در منوریل های سنگین با جابجایی انبوه و سریع، این معضل برطرف شده است - و نبود تجربه و سابقه اجرای آن در ایران نیز برای منوریل مطرح می باشد. با عنایت به در حال احداث بودن منوریل در کلان شهر کرمانشاه و انجام مطالعات ضعیف در بعضی ازنقاط شهر و نیز با معارضات و چالش هایی که در مسیر قرار گرفته، در حال حاضر سعی بر آن است تا به دور از جنجال ها و مباحث غیر کارشناسی، به بررسی راهبردی و ارزیابی فنی و اقتصادی اجرای سامانه منوریل در این منطقه و مقایسه آن از نقطه نظر سیستم های حمل و نقل عمومی دیگر و با نیم نگاهی به حوادث مهم در حال وقوع و قابل پیش بینی در مقوله حمل و نقل در این کلان شهر، پس از نتیجه ارزیابی نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصت ها می باشد که از جمله آن ها در فاز مطالعات بایستی کار بیشتری توسط شرکت هایی که فرا منطقه ای هستند و تجربه بیشتری دارند استفاده کرد از تجارب شرکت های فرانسوی که در این زمینه کار کردهاند استفاده شود که تهدیدهای در کار موجود است به فرصت تبدیل کرد. جمع بندی مختصری راجع به سامانه منوریل فارغ از تعصب و نگرش های غیر تخصصی صورت می پذیرد و پیشنهادات و راهکارهای اصلاحی را مورد بررسی قرار می دهد.
کلمات کلیدی: منوریل، هزینه پایین، زمان کوتاه، مقایسه سیستم های عمومی، swot، پیشنهادات
-1 مقدمه:
امروزه با توسعه شهرنشینی و رشد روز افزون جمعیت، مشکل ترافیک در شهرهای بزرگ و به خصوص هسته مرکزی آنها که در گذشته از لحاظ معماری و شهرسازی جهت چنین حجمی از ترافیک طراحی نشده است، به عنوان معضلی جدی درحمل و نقل شهری مطرح است. در این میان سیستم هایی عملکرد موفق داشتهاند که از یک طرف دارای سرعت و ظرفیت جابجایی بالا بوده و از طرف دیگر آلودگی های زیست محیطی به مراتب پایین تری را به همراه داشته باشند - japans monorail - با توجه به افزایش تقاضای سفر وهمچنین تولید و ورود روز افزون خودروها به خصوص با توجه به افزایش بزرگ - تا مرز اشباع - و لحاظ کردن محدودیت های افزایش طولی و عرضی معابر شهری، این امر سبب افزایش ترافیک خودروها، افزایش آلودگی های هوا، دیداری و شنیداری، افزایش هزینه های ناشی از مصرف سوخت، اتلاف وقت مردم، تعمیر و نگهداری معابر، تصادفات رانندگی و بیمه حوادث و استهلاک خودروها، هزینه های درمان و پزشکی و در نتیجه کاهش سرعت متوسط جابجایی وسائط نقلیه در سطح شهر می گردد.
لذا سیستم حمل و نقل شهر که بیشترین کارایی و اثر بخشی را در حمل ونقل همگانی دارد با در نظر گرفتن عوامل فوق الذکر، مشخصه های ذیل باید انتخاب گردد؛ ایمنی، راحتی، سرعت و ظرفیت جابجایی مسافرین، برنامه زمان بندی دقیق، تعمیر و نگهداری و بهره برداری از سیستم، ارزیابی اقتصادی ساخت، جلوگیری از دوباره کاری و بهره برداری از سیستم های موازی با یکدیگر در جابجایی مسافر - . - gray&hoel,2002استراتژی های نوین حمل و نقل شهرها مبتنی بر سیاست حمل و نقل پایدار بر توسعه ی کیفی و کمی حمل و نقل عمومی، افزایش قابلیت پیاده روی یا افزایش پتانسیل استفاده از سیستم های غیرموتوری شامل پیاده روی و دوچرخه سواری، مدیریت تقاضای سفر، کاهش استفاده از خودروهای شخصی و ارتقاء فرهنگ ترافیک تاکید دارد.
از این رو نوشتار حاضر با توجه به اهمیت و جایگاه ویژه توسعه حمل و نقل عمومی به عنوان یکی از اصلی ترین رهنمودهای نوین حمل و نقل شهری، سعی در تدوین و بررسی رهیافت های بین المللی در زمینه سیستم های حمل و نقل عمومی دارد - خلیلی،. - 1381هر روز صدها و هزاران مسافر توسط منوریل جابجا می شوند. بسیاری از منوریل های ترانزیتی جهان در ژاپن وجود دارند. هشت نوع آن در مقیاس وسیع در سیستم های شهری بکار می روند، سایرآنها دراسترالیا، مالزی، اروپا، روسیه و ایالات متحده آمریکا وجود دارند. تعداد بیشتری در دست ساخت و یا تحت برنامه ریزی توسعه یافته هستند تقریبا برخی از دوستان ما در جامعه این گمان را دارند که خط آهن مرتفع منوریل نامیده می شود.
مسئله اینست که انواع دیگر سیستم های حمل و نقلی نیز تحت منوریل ها توصیف شدهاند، برخی از انواع ریل ها مشکلاتی دارند که منوریل ها ندارند. وقتی آنها به طور غلط با منوریل در یک گروه قرار بگیرند، این وضع نامساعد فرض شده درباره منوریل ها بدیهی است. بنابراین منوریل ها تصویر نادرستی از افکار منفی دریافت کرده اند. به هر حال سیستم حمل و نقل باید مورد پسند مردم نیز واقع شوند و بستگی زیادی به آرای نظرات مردم دارد تا بهره برداری آن موثر باشد. لذا آگاهی دادن مردم خالی از اشکال نیست و بقول معروف اگر موضوعی را به قدر کافی مطالعه کنید چه بسا آن موضوع واضح تر شود - نصرتی،. - 1393
-2 بیان مسئله:
سامانه منوریل به عنوان یک سامانه ریلی مطرح در سالهای اخیر بدلیل مزایای مهمی همچون هزینه پایین و سرعت احداث در بسیاری از کشورهای جهان با استقبال روبرو شده و صدها کیلومتر آن در حال اجرا، مطالعات و طراحی می باشد. در ایران نیز بارها از نظرکارشناسان و متخصصان ریلی و حمل و نقلی با رویکرد های مختلف مورد بررسی قرارگرفته است و در بعضی از موارد نیز معیارهای سیاسی جای معیارهای فنی و اقتصادی و اجتماعی را گرفته است. اگرچه ایمنی، هزینه پایین و زمان کوتاه احداث منوریل را به عنوان یک سامانه ی نسبتاً نوین حمل و نقل ریلی برجسته و برتری می نماید، از سوی دیگر نقصهای از قبیل اشراف، ظرفیت اندک در منوریل سبک - که البته در منوریل سنگین باجابجایی انبوه وسریع، این معضل را برطرف شده
است - و نبود تجربه و سابقه اجرایی آن در ایران نیزبرای منوریل مطرح می باشد. با عنایت به درحال بودن منوریل در دو کلان شهر کشور - قم و کرمانشاه - و انجام مطالعات در بعضی از شهرهای دیگر و نیز با عنایت به تجربیات جهانی در احداث و بهره برداری منوریل و دور از جنجال ها و مباحث غیرکارشناسی، بررسی راهبردی و ارزیابی فنی و اقتصادی اجرای سامانه منوریل در ایران برمبنای روش پرداخته و نیم نگاهی به حوادث مهم در حال وقوع و قابل پیش بینی در مقوله حمل و نقل کشور بویژه در کلان شهرها، پس از ارزیابی نقاط قوت، ضعف، تهدید ها و فرصتهای استفاده از منوریل در کشور جمع بندی مختصری به سامانه منوریل فارغ از تعصب و نگرشهای غیر تخصصی می پذیرد - جعفر پور،. - 1392
یک گروه از مهندسان و سازندگان تعیین کردند که 60 درصد شانس وجود دارد که منوریل بتواند از بودجه راه اندازی شود و 90 درصد وجود دارد که منوریل با 15/1 بار بودجه راه اندازی شود. پیش بینی کنندگان متقاضی سفر 10 درصد سفرها را برای مسافرت های منوریل آینده تخمین زده اند. برای موردی که هزینه ها پایین و سودها بالاست 99 درصد بازگشت مورد انتظاراست. این پروژه آنالیز آسان و کلی هزینه-سود را برای سرمایه گذاری ترانزیت پیشنهادی فراهم می کند. این آنالیز می تواند برای مقایسه سودها و هزینه های سیستم منوریل با سیستم ریلی قطار زیرزمینی - مترو - در طرح و اجرا ساخت مفید باشد - گروه مشاور،. - 2002
-3 اهمیت و ضرورت تحقیق:
پیامدهای اقتصادی، زیست محیطی، مدیریتی، اجتماعی و روانی ناشی از ترافیک در دهه های اخیرسبب تغییر رویکرد در نگرش به مدیریت و کنترل ترافیک در شهرها شده و رویکردهای»اتومبیل محور« مبتنی برعرضه بیشتر زیرساخت ها - تعویض و توسعه معابر و بزرگراه ها - را به رویکردهای مبتنی بر مدیریت تقاضای سفر، توسعه حمل و نقل عمومی و حمل نقل غیر موتوری تغییر داده است. بسیاری از کشورهای توسعه یافته در یکی از دو دهه اخیر با توجه به مزیتهای فراوان سیستم های حمل و نقل عمومی از جمله؛ جابجایی این نوع مسافر در زمان کم، کاهش مصرف سوخت و ایجاد صرفه های اقتصادی در مقیاس ملی و کاهش آلودگی هوا و آلودگی صوتی، ایمنی مناسب و پایداری بیشتر و قابلیت مدیریت بهینه جابجایی، تقویت و توسعه حمل ونقل عمومی و بکارگیری اشکال نوین آن در کنار راهبرد مبتنی بر مدیریت تقاضا به عنوان راهبردهای اصلی نظام
