بخشی از مقاله
مقایسه مقادیر مختلف کود کمپوست ( تهیه شده از ضایعات چوبی ) بر رشد طولی و قطری نهال گونه صنوبر
چکیده :
در فرایند نگهداری و تبدیل چوب و تولید خرده چوب و نیز فرایندهای تهیه خمیرکاغذ و کاغذ، درمجموع حـدود 20 درصـد چوبهای وارده به کارخانه چوب و کاغذ مازندران بهصورت ضایعات سلولزی درآمده که بخـش زیـادی از ایـن ضـایعات وارد سیستم تصفیه پساب کارخانه شده درنهایت بهصورت پسماند آلی از سیستم مربوطه خارج و در محوطـه کارخانـه نگهـداری میگردد .با توجه به اینکه سالانه حجم زیادی از این پسماندهای سلولزی در محوطههـای کارخانـه انباشـته مـیشـود ، بـا بررسیهای بهعملآمده مشخص شد با افزودن مقادیری گوگرد و بنتونیت با نسبتهای مشخص میتوان از ضایعات سـلولزی مدفونشده ، کمپوست و کود آلی گرانوله گوگرددار تولید نمود که پس از انجام تحقیقـات لازم و کـار آزمایشـگاهی در واحـد R&D در سال 1389خط تولید کود آلی گرانوله در شرکت صنایع چوب و کاغذ مازنـدران افتتـاح گردیـد. کـود حاصـله محتوی %20 گوگرد %70 مواد آلی ( پسماند سلولزی ) %5 بنتونیت و %5 مواد جاذب الرطوبه قوی بوده و هدف از تولید آن تأمین عناصر موردنیاز گیاه و افزایش حاصلخیزی زمین میباشد که بهصورت گرانوله یـا پـودر قابـلعرضـه مـیباشـد. در ایـن تحقیق اثر مقادیر مختلف کود کمپوست شامل 1،0,5 و 2 کیلوگرم کود بر روی رشد اولیه نهال صنوبر بررسی موردبررسی قـرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که مقدار 2 کیلوگرم کود به ازای هر نهال بهترین اثر را ازنظر رشد نهال صنوبر داشته است.
واژگان کلیدی :
صنوبر، کمپوست ، زراعت چوب ، صنایع چوب و کاغذ مازندران.
مقدمه :
تأمین چوب از طریق اجرای برنامههای زراعت چوب و کاشت گونههای سریع الرشد به دلیل اینکه اهـداف متعـددی را تعقیـب مــینمایــد از جایگــاهی خــاص و اعتبــاری ویــژه برخــوردار مــیباشــد کــاهش فشــار وارده بــه جنگــل ، تــأمین بخشــی از نیازهای چوبی کشور ، ایجاد درآمد و اشتغال برای تعدادی از روستائیان و بهتبع آن جلـوگیری از مهـاجرت آنـان بـه شـهرها و مراکز شهری ، گسترش فضای سبز ، توسعه منابع آبی و استفاده بهینه از این منابع ، جلوگیری از بروز انواع فرسـایش و دههـا موردی اینگونه ازجمله اهداف موردنظر اجرای برنامه زراعت چوب میباشد (رفیعی و همکاران ،. ( 1390 زراعت چوب بهتـرین عامل برای کاهش فشار بر جنگلها، تأمین نیاز کارخانجات، احیاء شدن رونق اقتصادی و همچنین ایجاد اشتغال خواهد بود کـه اولین گام در توسعه این طرح شناسایی و بررسی نقاط قوت و ضعف این فعالیت توسط پژوهشـگران و متخصصـان و معرفـی آن به جامعه است.
گونه مورداستفاده در زراعت چوب صنوبر میباشد . صنوبر بهعنوان گونهای سریعالرشد در کشور، از دیرباز توسط روستائیان در اغلب مناطق شمال، شمال غرب، غرب و حاشیه فلات مرکزی ایران، منبع اصلی تأمین چوب و مواد اولیه بسیاری از صنایع کشور بوده است و تولیدات سالانه این درختان بر اساس آمار و ارقام موجود، بیش از 3 برابر تولیدات درختان جنگلهای تجاری شمال کشور است. به اعتقاد بسیاری از صاحبنظران و بر اساس نتایج حاصل از یافتههای تحقیقاتی، امکان افزایش تولید چوب صنوبر، هم به لحاظ افزایش سطح و هم به لحاظ افزایش تولید در واحد سطح میسر است ( مدیررحمتی و همکاران ،.( 1383
درختان صنوبـــر در مقایسه با گونههای جنگلی از دوره بهرهبرداری کوتاهتر (بسته به بازار مصرف 10-15 سال حتی 5-10 سال) برخوردارند و با توجه به دامنه وسیع ژنتیکی و نرمش اکولوژیکی زیاد و بهواسطه دوپایه بودن و عمل هیبریداسیون در جنس صنوبر امکان گسترش و انتخاب ارقام با تولید بیشتر برای هر منطقه وجود دارد . امروزه در اکثر کشورهای دنیا اقدام به کشت درختان سریع الرشد (سوزنیبرگ و پهنبرگ) متناسب با شرایط هر منطقه نمودهاند که این گونههای درختی سریعالرشد علاوه بر نقشهای تولید چوب خود از قابلیتها و توانائیهای زیستمحیطی بسیاری برخوردارند بهطوریکه میتوانند در طرحهای جنگلکاری در حاشیه و متن مناطق جنگلی مخروبه و در طرحهای جنگلکاری شهری، کمربندهای سبز، اصلاح اراضی آلوده به پس آبها و هرز آبهای شهری بکار گرفته شوند و ضمن ایفای نقش زیستمحیطی خود از تولید چوب قابلملاحظهای نیز برخوردار باشند ( برنامه راهبردی زراعت چوب کشور..( 1387
بهمنظور بالا بردن توان تولید در صنوبر کاریها انجام اقدامات مراقبتی ضروری است . یکی از این اقدامات افزایش حاصـلخیزی و بهبود ویژگیهای فیزیکی شیمیایی خاک میباشد . لذا بهمنظور افزایش توان تولید از کودهای مختلفـی در صـنوبر کـاریهـا استفاده میشود که رایجترین آن کودهای آلی است.
بهطورکلی کودهای آلی، مواد آلی حاصل از بقایای گیاهی یا ترکیبات نگهدارندهای هستند که حاوی تعداد زیادی از یک یا چند نوع میکروارگانیسم مفید میباشند. کودهای آلی همچنین ممکن است بهصورت فرآوردههای متابولیکی جانداران مختلفی باشند که بیشتر بهمنظور تأمین عناصر غذایی موردنیاز گیاه و ایجاد شرایط مناسب برای رشد و نمو آنها به کار میروند. بعضی از میکروارگانیسمها و جانوران ،نقش مهمی در توسعه باروری خاک و درنتیجه افزایش تولید محصولات کشاورزی از طریق تثبیت نیتروژن،حلالیت فسفات و تجزیه ضایعات کشاورزی بازی میکنند،که تعداد و کارایی آنها به نوع خاک و عوامل محیطی بستگی دارد. ارزان بودن،عدم ایجاد آلودگی محیطزیست و سازگاری با محیط از ویژگی اصلی این گروه از کودها است که در بسیاری مواقع برای توسعه فعالیت زیستی و توسعه قابلیتهای مختلف گیاهان به کار میروند ( اسد پور و همکاران ،.(1390
وجود مواد آلی یکی از مهمترین عوامل حاصلخیزی خاک میباشد که باعـث بهبـود خـواص بیولـوژیکی خـاک ، سـاختمان فیزیکی خاک، هدایت هیدرولیکی خاک، نفوذ آب در خاک، تقویت فعالیت میکروبیولوژی خاک و افزایش حاصلخیزی خـاک میشوند ( مازوراک و همکاران، 1995 ؛ گوپتا و همکاران، .( 2002 کودهای آلی ضمن اینکه در افزایش قدرت باروری خاک بهعنوان منبع غذایی دخالت دارند با داشتن خواص متعدد خـود در بهبـود و اصـلاح خـاک از جایگـاه ویـژهای برخـوردار میباشند. مشارکت در تشکیل خاکدانهها ، پایداری آنها ، جذب رطوبت، جلـوگیری از فرسـایش خاکدانـههـا و ... از مصـادیق استفاده از کودهای آلی میباشند ( وراوی پور .( 1389.
یکی از راههای مدیریت پسماندهای کشاورزی و منابع طبیعی ، فراوری و تبدیل آنها به کـود آلـی اسـت ( ملکـوتی ، .( 1379 امـروزه کــاهش مــواد آلــی در خــاک از یکســو و تجمــع پسـماندهای کشــاورزی و منــابع طبیعــی از ســوی دیگــر از مشــکلات زیستمحیطی است ( اسد پور و همکاران ،(1390 و استفاده بهینه از این ضایعات علاوه بـر سـوددهی مناسـب اقتصـادی و ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم ، تأثیرات مثبت زیستمحیطی در پی خواهد داشت ( ابراهیمی و همکاران ، .( 1392 کمپوست یک کود آلی است و حاصل مجموع تغییر و تبدیلهایی است که روی انواع بازماندههای گیاهی و حیوانی درنتیجه توالی فعالیت گروههای مختلف میکروارگانیسمها به وجود میآید. تولید کمپوست از زمانهای بسیار دور در کشاورزی سنتی اغلب کشورها با استفاده از پسماندهای محصولات زراعی و با افزودن فضولات دام و طیور به آن متداول بوده است. امروزه علاوه بر پسماندهای محصولات کشاورزی و دامی ، انبوهی از سایر مواد آلی بهصورت مواد زائد و ضایعات برخی کارخانههای صنعتی و بخصوص کارخانههای وابسته به صنایع کشاورزی ، همچنین از طریق زبالههای شهری ، لجن فاضلابها و... در حجم زیاد تولید میشوند. کود گوگرد آلی گرانوله تولیدی در صنایع چوب و کاغذ مازندران که با استفاده از ضایعات صنایع چوب و کاغذ و گوگرد تولید میشود ، با افزایش قابلیت جذب عناصر غذایی پرمصرف و ریزمغذی در خاک به رشد بهتر گیاه کمک نموده و موجب افزایش عملکرد کمی و کیفی محصول میگردد . مواد آلی موجود در کود موجبات فعال شدن میکروبهای مفید خاک شده و عمل اکسیداسیون بیولوژیکی را در خاک تسهیل مینماید. این کود همچنین با ضدعفونی نمودن تدریجی خاک بهسلامت محیطزیست کمک شایانی مینماید. بر اساس تحقیقات بهعملآمده مشخص گردید که با مصرف این کود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بهبودیافته و میزان عملکرد محصول را میتوان به میزان 30 تا 60 درصد افزایش داد( وطنی و همکاران ، .( 1391 تحقیق حاضر بهمنظور تعیین مناسبترین مقدار کود کمپوست تولیدشده از ضایعات چوبی کارخانه چوب و کاغذ مازندران و تأثیر آن بر رشد نهالهای صنوبر تعریف شد و به این سؤال پاسخگو خواهد بود که مناسبترین میزان کود از جنبه کیفی کدام تیمار میباشد.
مواد و روشها :
مواد :
منطقه انجام این تحقیق در داخل سایت مجموعه چوب و کاغذ مازندران به مساحت سه هکتار که با نهالهای صنوبر و بافاصله کاشت 3*3 متر نهالکاری شده است.
