بخشی از مقاله
نقش وسایل نقلیه عمومی در ترافیک شهري ایلام
چکیده:
از همان هنگام که آدمی زندگی جمعی را برگزید، بنیان شهرها پایه ریزي شد. در آن دوران زندگی جمعی چهـره دیگـري داشـت و از آن زمان روز به روز از شکل ابتدائیش فاصله گرفت تا اینکه سرانجام شهرها شکل گرفتند. با گذشت هزاران سال ساختار فیزیکی شهرها دچار دگرگونی هاي اساسی شده است اما یکی از موضوعاتی در طول این سال ها همواره در خور توجه بوده است، مسئله حمـل و نقـل است. با گستردگی شهر و شهرنشینی این مقوله نیز دچار تغییراتی شده است و روز به روز بر اهمیت خود در جوامع انسانی افزوده اسـت. میزان توسعه بخش هاي مختلف حمل و نقل شهري یکی از مشخصات بارز و مهم گسترش یافتگی شهر ها است. سفرهاي درون شـهري ناشی از فعالیت هاي شهروندان با هدف انجام اموري چون خرید، تفریح، آموزش و غیره اسـت. کـاربران بـراي نیـل بـه ایـن اهـداف از وسایل حمل و نقل مختلفی اعم از شخصـی و عمـومی، مـی تواننـد اسـتفاده نماینـد کـه اسـتفاده از هرکـدام نقـش بسـزایی در ترافیـک شهرهادارد. با توجه به اینکه تراکم بالاي ترافیک در شریان هاي شهري نتیجه ي افزایش مداوم وسایل نقلیه شخصی است، سیستم هاي تا کسی رانی و اتوبوس رانی که از اصلی ترین و مهم ترین سیستم هاي حمل و نقل به شمار می آیند. می توانند در کلیه شهرهاي کشور از جمله شهر ایلام نقش عمده اي در جابجایی روزانه مسافران و به تبع آن در ترافیک ایفا کنند.
واژگان کلیدیک ساختار فیزیکی – حمل و نقل – توسعه بخشی – ترافیک شهري – جابجایی
مقدمه:
حمل و نقل همواره ارتباط تنگاتنگی با توسعه جوامع بشري داشته است. هرچه نیاز بشر پیجیده تر شـده، حمـل و نقـل نیـز از گسـتردگی بیشتري برخوردار شده است. با تغیر درزهنیاي جامعه بشري و دگرگونی فناوري، حمل و نقل نیز مرتباً تحول یافته است. حمل و نقل به عنوان ستون فقرات هرجامعه شناخته می شود. در جهان و ایران امروز یکی از از اصلی ترین مشکلات را، مسائل حمل و نقل و ترافیک، بالاًخص ترافیک درون شهري بیان می کنند. و در صدد حمل آنها بر می آیند. حمل نقل همگانی که معناي استفاده چند یا چنـدین نفـر از یک وسیله است، یکی از راه حل معضلات ترافیک است. وضعیت امروز ایران گواه این حقیقت است کـه اگـر افـراد جامعـه ایرانـی، فرهنگ استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی را پیش بگیرندف وضعیت ترافیک ایران به وضعی مناسب و شایسته ایرانیان در می آید.
هم پیمایی و ترافیک:
خودروها امروزه مهم ترین عناصر متحرك در سطح شهر ها محسوب می شوند. در شهر هاي معاصر رفت آمد شهرنشینان بدون وسـایل نقلیه امکان پذیر نیست از آنجا که محیط شهر حاصل تحرك و پویایی عناصري است که در آن جا به جا می شوند، توجه به چگـونگی تعامل این عناصر متحرك از الزامات کنترل سیماي ترافیکی شهر محسوب می شود.
مشکلاتی که تراکم ترافیک بیش از حد خودروها در مناطق مرکزي و پرفعالیت شهر ها به وجود آورده است، همراه بـا ازدحـام عـابران پیاده به علت کاربري هاي موجود در این مناطق، ازمهمترین مشکلات کنونی در غالب شهرها به شمار می آید.در بسیاري شهرها، حجم قابل توجهی از ترافیک که باعث شلوغی مرکز شهر می شود، ترافیک عبوري است. در صورتی که معابري با ظرفیت مناسب در اطراف محدوده مرکزي شهر وجود داشت باشد و اطلاع رسانی درستی صـورت پـذیرد، ایـن دسـت از خودروهـا نیـازي بـه ورود بـه محـدوده مرکزي شهر ندارد در اولین اقدام براي انحراف و یا دور کردن ترافیک از مناطق مرکزي شهرها باید ترافیک عبوري را در نظـر گرفـت. ایجاد معابر با ظرفیت مناسب در اطراف محدوده تجاري شهر به شکلی که نقش انتقال خودروهاي شخصـی را بـر عهـده داشـته باشـند و محدوده مرکزي شهر تنها براي ورود خودروهاي همگانی، خودروهاي شخصی پرسرنشین و سایر خودروهاي مجاز در نظر گرفته شـود نمی تواند اثر مهمی در کاهش شلوغی ترافیک در معابر مرکزي شهرها داشته باشد.
حمل و نقل همگانی
هرروز در سطح ملی صدها هزار نفر به تنهایی سفر می کنند. اگر درصد قابل توجهی از این افراد به هم سفر کننـد، نتیجـه آن خـودرو و ترافیک کمتر خواهد بود. همپیمایی عبارت است از استفاده چند نفره از یک خودرو که می تواند متعلق به آنها باشد، یـا توسـط نهـادي خاص در اختیارشان قرار گیرد. وسیله ي هم پیمایی سفر می تواند سواري، سرویس تاکسی، ون یا سرویس اتوبوس باشد.
در شکل (1) مقایسه اي کلاسیک بین اتوبوس، ون، سواري اشتراکی و خودروي شخصی تک سرنشین براي حمـل 45 مسـافر، صـورت گرفته است. همانطور که مشاهده می شود، تبدیل بخشی از سفرهاي صورت گرفته با خودروي شخصی به اتوبوس و یاهم سواري، تأثیر قابل ملاحظه اي بر کاهش ترافیک معابر دارد.
مجموعه فعالیت هایی که به نحوي در مدیریت شهري باعث استفاده بهینه از تسهیلات موجود می گردد، مدیریت عرضه نامیده می شود. با توجه به عدم وجود منافع مالی براي توسعه نامحدود زیر ساخت هاي سیستم حمل و نقل شهري لازم است مدیریت عرضـه بـه منظـور استفاده بهینه از تسهیلات موجود در اولویت قرار گیرد.
یکی از مهمترین راه هاي کاهش اثرات منفی انجام سفرها، تشویق کاربران به استفاده از حمل و نقل همگانی است. حمل و نقل همگانی می تواند با هزینه تمام شده کمتري نسبت به حمل و نقل شخصی سفرها را پوشش دهد. برخـی اقـداماتی کـه باعـث افـزایش اسـتفاده از سیستم حمل و نقل همگانی می شود، عبارتند از: اطلاع رسانی، بالابردن جذابیت عمومی سیستم حمل و نقـل همگـانی و ایجـاد خطـوط ویژه تمام اقداماتی که به نحوي سبب بالا رفتن کیفیت خدمات حمل و نقـل همگـانی و افـزایش اسـتفاده از ایـن سیسـتم مـی گـردد، در مدیریت عرضه حمل و نقل همگانی جاي خواهد گرفت.
در کشورهاي در حال توسعه اتوبوس ها معمولاً وسیله ي سفر منتخب قشرکم درآمد هستند که بـه دلیـل توقـف زیـاد در ایسـتگاه هـا و روشن بودن موتور و کارکرد بیهوده در ترافیک سنگین، به شدت تولید آلودگی می کنند، توجه و رسیدگی به سیستم اتوبوس رانی تنها در کاهش آلودگی هوا بسیار مؤثر خواد بود بلکه باعث ترجیح اتوبوس به خودروي شخصی خواهد شـد. بـا جـذب بیشـتر مسـافران بـه سیستم اتوبوس رانی، درآمد این بخش نیز افزایش خواهد یافت در نظر گرفتن مسیر ویژه براي اتوبوس ها و همچنین طراحی یک شـبکه منظم و فراگیر براي انتقال مسافران، می تواند باعث کاهش تقاضاي استفاده از خودروي شخصی براي سفر به مناطق مرکزي شهر باشد.
سیستم حمل و نقل شهري:
سیستم حمل و نقل عبارت است از فعالیت هاي بین مکانی که در حد فاصل فضاهاي انطباق یافت یک شهر، کشور و یا کشورها برقـرار می باشد، فضاهاي انطباق یافت، به عنوان محل فعالیت هاي انسانی از یکدیگر فاصله دارند و این عامل ضرورت ایجاد سیستم هاي حمل و نقل با هدف ارتباط و حرکت بین این فعالیت ها را مشخص می نماید.
سیستم هاي حمل و نقل بر حسب وضعیت مسیرهاي حرکت به صورت حمل و نقل زمینی، آبی، هوایی و بر اساس مکان مبدأ و مقصد به شکل حمل و نقل دورن شهري، منطقه اي، کشوري و بین المللی تقسیم بندي می گردند. حمل و نقـل درون شـهري، بخشـی از سیسـتم حمل و نقل است که با هدف دسترسی بین کاربري هاي مختلف در محدوده یک شهر، کار عبور و مرور و جابجایی انسان و کالا را بین فضاهاي انطباق یافته (کاربري ها)، بر عهده دارد.
حمل و نقل دورن شهري به دو شکل انجام می پذیرد: -1سیستم هاي حمل و نقل خصوصی -2سیستم هاي حمل و نقل همگانی. سیستم حمل و نقل خصوصی، به هر نوع سیستم یا وسیله حمل و نقل اطـلاق مـی شـود کـه تحـت تملـک شـخص مسـافر باشـد؛ ماننـد: دوچرخه، موتورسیکلت، اتومبیل.
