بخشی از مقاله
نمای ساختمان
چکیده:
ورودی یکی از عناصر حایز اهمیت نما در ساختمان است که محل و اهمیت طراحی آن به شکل مستقیم نمایانگر نقش و عملکرد ساختمان است .در ورودی نشانه گذر از فضای عمومی خارجی به فضای خصوصی داخلی و یکی از مهم ترین عناصری است که میتوان به عنوان نشانه ساختمان از آن نام برد.
لیکن بهدلیل اهمیت اقتصادی که سطوح ساخته شده داخلی برای سازندگان دارند، اغلب ورودیها به فضاهای کم اهمیتی تنزل یافته اند .سرمایه گذاران ساختمانی هم فقط به رعایت ضوابط ضروری طراحی ساختمان بسنده میکنند .
بیشترین مشکل زمانی است که ورودی وسایل نقلیه به حیاط پارکینگ با ورودی خود ساختمان یکی شود .در این حالت فرد وارد شونده به ساختمان فقط یک راه باریک کنار دیوار برایش باقی میماند .گاه نیز ورودی یک ساختمان مسکونی بیش از حد پرتجمل است، بهنحوی که عملکرد ساختمان را دگرگون میسازد .زمانی هم ورودی به یک بنای بزرگ تنها با روزنهای امکان پذیر میشود .تناسب ورودی و حجم ساختمان می تواند نقش مهمی در توجیه عملکرد و شکل ساختمان داشته باشد.
از آنجا که طبقه همکف ساختمان قسمت اتصال به زمین یا کف پیاده رو است، به صورت قابل توجهی در معرض دید قرار میگیرد .طبقه همکف اهمیت ویژه ای در زندگی شهری دارد، به این علت که عابران پیاده این قسمت را بهطور مستقیم میبینند .از این رو نمای این قسمت پر اهمیت است و مصالح مورد استفاده در این قسمت باید نسبت به بقیه ساختمان با دوامتر و مستحکم تر باشد تا عابر در نگاه به نمای ساختمان احساس ثبات کند .ساختمانهایی که طبقه همکف آنها عملکرد تجاری دارد، بهدلیل تغییر دکوراسیون واحدهای تجاری دایما دستخوش دگرگونی میشوند .همین موضوع موجب
1
میشود که ساختمان مذکور شخصیت ثابت خود را از دست داده و دارای نمای شناخته شده ثابتی نباشد.
تراسها چشم اندازهای جدیدی نسبت به فضاهای بیرون برای ساختمان فراهم میآورند .بالکنها نباید حالت موقت و ناپایداری که در بیننده تصور بهراحتی جدا شدن از بدنه ساختمان القا شود را داشته باشند.
لبه بام حد و مرز ساختمان و آسمان است و از نظر بصری بام انتهای نماست .بام پوستهای است که بر سر ساختمان قرار دارد .بنابراین لبه بام نمیتواند بدون تفاوت با دیگر قسمت ها در آسمان رها شود .
صورت ظاهر ساختمان و آنچه که در برابر دید عموم قرار دارد، در واقع پر اهمیت ترین قسمت ساختمان در برابر عابران و سایر افراد غیر استفاده کننده از ساختمان است .همانطور که عنوان شد نمای ساختمانها، نمای شهری را ایجاد می کند، اما بهدلیل ضعف قوانین موظف کننده طراح و سازنده در این ارتباط، نمای ساختمان در کمترین اهمیت قرار گرفته است .
در بسیاری از شهر های بزرگ جهان، ضوابط و مقررات ویژهای در ارتباط با سیما و کالبد شهر وجود دارد و گروهی از برجستهترین افراد با تخصصهای مرتبط هنر زیبا سازی و زیبایی شناسی به کنترل طرح های بزرگ و کوچک معماری و شهری از نقطه نظر هماهنگی نمای بیرونی ساختمان ها و محیط شهری یعنی از جنبه های رنگ، حجم، مصالح مناسب، فضای پر و خالی نما، رعایت اصول هماهنگی و تناسبات و ...می پردازند .
آنچه برای علاقهمندان به این موضوع نگران کننده است، پاسخگویی با شتاب به نیازی کاملا محسوس است .در این ساخت و ساز پر شتاب نیاز به بررسی طرحهای ارایه شده توسط جمعی از صاحب نظران و مسوولان در مراکز تایید پروانههای ساختمانی ضروری به نظر میرسد .بررسی میدانی طرح ساختمانها با بناهای اطراف از لحاظ کیفیت طرح معماری، نمای ساختمان، تناسب حجم آن با ساختمانهای اطراف، زیبایی طرح و مصا لح مورد استفاده و ...نیز گامی موثر در بالا بردن کیفیت نماهای شهری است .با در نظر گرفتن موارد ذکر شده و القا آن توسط شهرداری هر شهر، می توان شاهد ارتقا کیفیت شهرها و زیباسازی نمای شهرها بود.
کلیدواژه : بافت. مصالح.عایق.فضا های ارتباطی و ........
مقدمه :
نیاکان ما از پایه گذاران تمدن امروزی به شمار مت ی آیند و دست ساخته های آنان که جلوگاه هنر واندیشه است ، جزو میراث فرهنگی ما محسوب می شود .آنها در ساخت بناهای خود از معماری، جرا و مصالح بومی چنان بهره برده اند که با گذش سالیان متماد ی آثارشان همچنان استوار و پاربرجا باقی مانده است . سنگ بنای این ساختمانها را مصالحی همچون آجر، سنگ، خشت و چوب
و ملات های گلی ، آهکی و گچی تشکیل می دهد برای تزئین بناهای خود اط کاشی، گچبری و آهکبری به نحو مطلوبی استفاده کرده اند .دان ساخ این بناهای بزرگ ، به گونه های مختف در ساخ
و ساز عمومی نیز تجلی و تکامل یافته اند و در حال حاضر ، در باف قدیم شهرهای باستانی ما آثاری از آنها بر جا ی مانده است هم خوانی این بناها با شرایط اقلیمی محل و شیوه نگهدار ی و تعمیر این آثار از عوامل ماندگاری آنهاست.
نمای هر ساختمان در شکلدهی به مجموعه شهری که در آن حضور دارد، موثر است .اگر به نمای یک ساختمان بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمانهای شهر توجه شود، همگونی نمای شهری در مجموع از بین میرود.
به نقل از پایگاه اطلاع رسانی شهرسازی و معماری، بررسی آماری نشان دهنده این موضوع است که در هر سال 50 میلیون نفر به جمعیت شهر نشین کشورهای در حال توسعه اضافه میشود .در ایران نیز شهر نشینی طی دهههای گذشته با شتاب فزاینده ای گسترش یافته و همچنان این روند ادامه دارد.
رشد سریع جمعیت و گرایش مردم به شهر نشینی، تقاضای فزایندهای را برای تهیه مسکن به دنبال داشته که این موضوع در پی خود مشکلات عدیده ای در زمینه توسعه شهری بوجود آورده است . ناتوانی در پاسخگویی مطلوب و مناسب به این مساله، وضعیت نا مطلوبی را به صورت بی مسکنی، بد مسکنی و تنگ مسکنی برای بسیاری از اقشار جامعه به همراه آورده است.
مسکن به عنوان یکی از نیازهای نخستین بشر، ابتدایی ترین سوالی بوده که انسان سعی در یافتن پاسخی مناسب و معقول برای آن بوده است، اما همیشه در برنامه ریزیهای ملی به مسکن نه به عنوان محلی برای آسایش ساکنان در ابعاد عینی و ذهنی، بلکه به عنوان یک مشکل اقتصادی و فقط از این بعد بر خورد شده است.
سازندگان و تولیدکنندگان مسکن آزاد بهدلیل اینکه بهدنبال فروش سریع و بازگشت سرمایه خود هستند، سعی در هر چه بیشتر مطرح کردن خود در محله مسکونی و نمایشی متمایز از بنای خود دارند و به همین دلیل یکی از دلایل عمده ناهماهنگی نمای ساختمانها در سطح شهر هستند.
در رابطه با مسکن تعاونی شرایط بدتری وجود دارد .به دلیل وضعیت مالی ضعیف سازندگان و اینکه ساکنان و مالکان بهدنبال فروش ساختمان نیستند، بدون انجام عملیات پایانی نظیر نماسازی مورد استفاده قرار می گیرند و یا با کمترین هزینه و بدون طراحی نما، حجم و کالبد ساختمان رها میشود . البته در سالهای اخیر در شهر تهران هیچ ساختمانی بدون نماسازی نبوده است، لیکن این مساله در شهرستانها همچنان انجام میشود.
اما نکتهای که در اینجا و قبل از پرداختن به بحث اهداف و انواع نماها باید به آن اشاره شود، اینکه هر نوع نمایی که با هر نوع مصالح ساختمانی و با هر هزینهای که ساخته شود، باید به طور کاملاً صحیح و اصولی نگهداری شوند و در صورت آسیب دیدگی نما، برای اجتناب از صدمات جدی تر و در نهایت تخریب کلی نما و ساختمان و نیز به منظور حفظ و احیای منظره و جلوه ساختمان، باید قسمتهای آسیب دیده کاملاً مرمت و تعمیر شوند نما سازی ساختمان موارد زیر را میتوان بعنوان دلایل واهداف اصلی نما سازی در ساختمانها نام برد:
1-زیبا و دلپذیر شدن جلوه ظاهری و بیرونی ساختمان و در نهایت دورنما و منظره (View)مناسب و قابل قبولِ شهر یا محلی که ساختمان در آن واقع شدهاست.
2-کاهش اتلاف انرژی در تمام فصول سال؛ چراکه نما در ساختمان نقش یک عایق حرارتی و برودتی را بازی میکند، که هم از هدر روی انرژی تولیدی سیستمهای گرمایشی و سرمایشی ساختمان ممانعت میکند و هم میتواند بر حسب جنس، رنگ و میزان سطحی که دارد، باعث دفع و انعکاس گرما در فصل تابستان خصوصاً در مناطق گرمسیری شود، وعکس همین عملکرد را در فصل زمستان برای جذب انرژی خورشیدی و گرم شدن ساختمانها درمناطق سرد سیری ایفا نماید.
3-نمای ساختمان بعنوان عایق صوتی ایدهال و مناسب؛ کاملاً واضح و روشن است که نمای ساختمان نقش بسیار مهمیدر کاهش ورود میزان آلودگی های صوتی و صداهای آزاردهنده محی بیرون به فضای داخلی ساختمانهای اداری و مسکونی و …است .که این مساله در ابر شهرهای با آلودگی های بالای صوتی بیشتر نمود پیدا میکند .در ساخت و سازهای عصر حاضر، این عایقکاری صوتی با استفاده از نماهای شیشهای و با بکار گیری شیشه های چند لایه که مابین آنها با گازهایی مثل آرگون پرشده یا خلاء میباشد، به نتایج بهتری )هم بهرهگیری از نور بیرون برای تامین روشنایی داخل ساختمان و هم ممانعت از ورود صداهای ناهنجار بهداخل (با بازده بالاتری رسیدهاست .نماهای با جنس سنگ، بتن و آجر نیز عایقهای خوبی از نظر صوتی هستند.
4-کمک به افزایش دوام و پایداری ساختمانها در برابر شرای نا مساعد جوی و محیطی )زلزله، باد، باران اسیدی و رطوبتهای خورنده، یخبندان، گازهای اسیدی موجود در هوای آلوده شهرهای بزرگ، پرتوهای مضر خورشید مثل اشعه ماورائ بنفش، گرد و خاکها و دوده های حاوی مواد شیمیایی (و در نتیجه افزایش عمر مفید ساختمان .نما سازی ساختمان 1همانطور که همه ما میدانیم از مصالح مختلف مثل آجر، سنگ، بتن، شیشه و …برای ایجاد نمای ساختمانها استفاده میشود .که در این مجال به بیان خصوصیات و ضواب کلی لازم الرعایه در این قبیل نماها میپردازیم .نماسازی شیشهای :استفاده از شیشه دارای قدمتی در حدود 6500سال است .اولین بار در حدود 3500سال پیش مصریان از شیشه برای ساخت ظروف استفاده کردند .بر اساس شواهد تاریخی، در قرن ششم میلادی برای نخستین بار در کلیسایی در قسطنطنیه از شیشه بعنوان یک مصالح ساختمانی استفاده شد.قصر کریستال لندن اولین ساختمان شیشهای بود که در سال 1851احداث شد .البته در ابتدای امر استفاده از شیشه در کارهای ساختمانی با استقبال چندانی ربرو نشد، ولی با گذر زمان و با پیشرفتهای چشمگیری که در کار تولید انواع شیشه ها، از جمله شیشه های نشکن، دو یا چند جداره عایق صدا و حرارت، شیشه های رفلکسی و ...بوجود آمد، هر روز به میزان استفاده از اقسام مختلف شیشه بعنوان یک مصالح ساختمانی بسیار زیبا، عایق و در عین حال با صرفه اقتصادی افزوده میشود.
علاوه بر مزایای فوق یکی دیگر از محاسن عمده استفاده از شیشه در ساختمان، فراهم شدن امکان دید وسیع و روشنایی کافی برای ساکنان است که در صورت استفاده از انواع خاص آن این دید میتواند فق از داخل به خارج باشد و نوری هم که وارد فضای داخل میشود، عاری از هر گونه اشعه مضر خورشید باشد، چراکه تقریباً تمام اشعه های زیان آور آفتاب در برخورد با سطح شیشه ها، بازتاب پیدا
کرده و نوری که از شیشه عبور میکند، هیچگونه ضرری برای اشخاص یا اشیائ منزل ندارد .نما سازی به روش اندود کاری و با استفاده از ملاتها :در این شیوه بر حسب شرای جوی و محیطی منطقه، جنس مصالح سطح زیر کار از نظر میزان جذب آب و رطوبت و میزان مقاومت و چسبندگی و …از ملاتهای سیمانی، گچی، گلی، آهکی ویا ترکیبی از آنها استفاده میشود .بعنوان مثال از نظر مقاومت ملاتهای سیمانی دارای بیشترین مقاومت و ملاتهای گلی و گچی به ترتیب دارای کمترین مقاومت هستند .بنابراین در صورت نیاز به یک نمای با مقاومت بالا، هیچگاه نمیتوان از ملاتهای گچی یا گلی استفاده کرد .اما بر عکس شکل پذیری و گیرش نماهای گچی بیشتر و سریعتر از انواع سیمانی است.
نماسازی با استفاده از روکشهای خارجی:
از دیگر متدهای نما سازی بکارگیری روکشهای خارجی مثل رنگهای لعابی، سنتی و ذیگر انواع رنگها و نیز استفاده از انواع روکشهای ساخته شده با مواد رزینی مثل رزینهای اکریلیک، الکید، پلی استر، فنولیک، نیتروسلولز و …است.
عوامل موثر در نما سازی ساختمانهای مدرن:
نحوه و میزان دسترسی سازندگان و مالکان ساختمانها به مصالح ساختمانی.
نوع و شیوه اجرایی که در احداث ساختمان بکار گرفته میشود- .نوع کاربری ساختمان یا فضای مورد نظر )اداری ، مسکونی ، آموزشی و …).
شرای و وضعیت محل یا منطقه احداث ساختمان)آب و هوا، میزان رطوبت، زمین شناختی و …).
مسایل اقتصادی از نظر میزان بودجه و اعتبار اختصاص یافته برای احداث سازه مورد نظر )در پروژه های د-و-ل-تی (و میزان توان مالی افراد در ساخت منازل شخصی.
رعایت اصول زیبایی شهری یا روستایی و مد نظر قرار دادن هماهنگی ظاهری و نمایی ساختمان با سازه و ساختمانهای مجاور- .جهت وزش بادهای زمستانی و نیز جهت و نحوه تابش آفتاب بر سطح نما.
و درنهایت گسترش علم و فناوری ارتباطات، برای بهره گیری از وسایل وتجهیزات مدرن و مصالح نوین و نیز ایده گرفتن از نماسازی سایر کشورهای دارای سبکهای خاص و پیشرفته در معماری ساختمان، البته متناسب با شرای محیطی و اقلیمیمنطقه مشابه در کشور.
نکاتی که در نماسازی ساختمان های با نمای سنگی، آجری، بتنی، شیشهای و … باید رعایت کرد:
تمیز کردن سطح زیرین نما قبل از نما کاری طوریکه از هر نوع آلودگی )گردو خاک، شوره زدگی، دوده گرفتگی، زنگ فلزات، باقی مانده های مصالح سطح زیرین و ...کاملاً پاک شود.
در صورت استفاده از نماهای آجری، برای جلوگیری از جذب آب ملات توس آجرهای نما، زنجاب کردن آجرها و نیز بکارگیری ملات با نسبت آب و سیمان و ماسه و آهک مناسب با قدرت چسبندگی و مقاومت مناسب .در این نوع نما، چیدن آجرها بصورت کله وراسته برای مشارکت آجرهای نما در باربری سازه و همچنین به منظور پیوستگی آجر نما با آجرهای پشت ِکار لازم است .البته نباید
فراموش کرد که انجام نماهای آجری باید در شرای محیطی مناسب و با دما و میزان رطوبت استاندارد و بدون یخبندان صورت گیرد.
ذکر این نکته هم لازم است که آجر مصرفی در نمای ساختمان با آجرهایی که در دیوارهای تیغهای یا باربر مصرف میشوند متفاوتند .علاوه بر این، این آجرها باید فاقد هرگونه ترک خوردگی، شوره زدگی و آلودگی های شیمیایی باشند و البته بایستی در برابر شرای نامساعد محیطی از جمله یخبندان های شدید مقاومت بالایی داشته باشند.
استفاده از سیمانهای ضد سولفات در نماهای بتنی، سیمانی و آجری برای مقابله با حمله سولفاتها و جلوگیری از آسیب دیدگی و تخریب نما و در کل تمام ساختمان لازم است.
نصب آبچکانها و قرنیزهای شیبدار )شیب به داخل (برای ممانعت از نفوذ آب و رطوبت بداخل ساختمان.
اجرای همزمان و هماهنگ دیوار چینی در نما در تمام ارتفاع ساختمان و لابند کردن آجرها.
بند کشی صحیح و اصولی با ملات ریزدانه و پرمایهء مناسب و متراکم برای زیبایی بیشتر و نیز ممانعت از نفوذ آب و رطوبت بداخل دیوارنما و دیوار زیرین.
استفاده از سنگهای نمای پردوام و با مقاومت بالا در برابر یخ زدگی و شرای نا مساعد جوی و محیطی )نور خورشید، آب و رطوبت (، با بافت و شکل مطلوب، بدون ترک خوردگی و خلل و فرج و مهمتر اینکه از نظر قیمت دارای صرفه اقتصادی باشد.
در صورت بکار گیری سنگهای رودخانهای و سنگهای ضخیم در نماهای سنگی باید تا گرفتن کامل ملات از قالبهای مناسب استفاده کرد.
در صورت استفاده از سنگهای پلاک بایستی از این سنگها در برابر رطوبت یخبندان مراقبت نمود و مواد زاید را از سطح این سنگها پاک کرده و با استفاده از یکی از روشهای زیر سنگها را کاملاً به سطح زیرین محکم کرد :لقمه گذاری، پیچ و رولپلاک کردن، نصب سیم و اسکوپ یا قلاب برای اتصال بهتر و محکمتر.
در نماهای بتنی، سیمانی که در تهیه این نوع بتنها مورد استفاده قرار میگیرد باید، در برابر حملات مواد شیمیایی و نیز تغییرات درجه حرارت و رطوبت دارای سرعت کسب مقاومت بالایی باشد .در تابستان باید از سیمان با گرمای هیدراته پایین و در زمستان بر عکس باید از سیمان با گرمای هیدراتاسیون بالا استفاده کرد .لازم به ذکر است که اختلاط بتن و حمل ونقل، قالب بندی، ریختن وتراکم آن نیز باید بطور کاملاً صحیح و اصولی و در شرای محیطی مناسب و ایدهال هم از نظر دما و هم از نظر میزان رطوبت انجام شود.
سنگدانه های و به طور کلی مواد اولیه مصرفی در تهیه مصالح و ترکیبات لازم برای کار نماسازی باید تمیز و عاری ازهر گونه نا خالصی اعم از خاک، گل و لای، ناخالصیهای معدنی و مواد زاید بوده و در عین حال دارای مقاومت بالا و شکل و بافت مطلوب و مناسب باشند .البته آب مصرفی در بتنها و ملاتها نیز باید عاری از انواع ناخالصی ها باشد )مثل آب آشامیدنی یا آبهای کاملاً تصفیه شده.(