بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه نورپردازي، تعریف کننده هویت و سیماي شبانه ساختمان ها و بناها است. نورپردازي مطلوب شهري سبب ارتقا کیفیت منظر شهري می شود. روشنایی در شب با فراهم کردن شرایط تعیین موقعیت ، خوانایی نماي ساختمان ها را در شب ممکن ساخته و با تعیین امکان دید مطلوب و تشخیص عملکرد ساختمان ها با عملکردهاي مسکونی، تجاري، اداري و ... به فضاها و محلات شهري هویت می بخشد. معماري نور موضوعی جدید است که به دلیل اهمیت خاص آن طی سال هاي اخیر توجه ویژه اي به آن شده است. امروزه بسیاري از فعالیت هاي روزمره مردم تا شب ادامه پیدا می کند، زندگی شبانه در بسیاري از شهرهاي جهان در جریان است و نورپردازي و روشنایی نماي ساختمان ها منظر جدیدي از هر بنا و فضاي شهري که آن را در برگرفته است، نمایش می دهد
از این رو در این پژوهش که هدف آن بررسی الگوهاي مناسب نورپردازي نماي ساختمان هایی با کاربري مسکونی، تجاري، اداري در ساعات شب می باشد به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی الگوها و شیوه هاي نورپردازي در شب در بناها و فضاي شهري پرداخته می شود. به این منظور عوامل و مولفه هاي اصلی تبیین و شکل گیري الگوهاي نورپردازي در هر بنا با توجه به عملکرد آن و نیز بستر آن طرح مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که بکارگیري الگوهاي مناسب نورپردازي فضاها و بناهاي مختلف شهر و متناسب با سبک ها و الگوهاي معماري هر شهر، علاوه بر بیان شکل تازه اي از نماهاي بیرونی ساختمان ها کیفیت مطلوبی از فضاها را براي استفاده شهروندان ایجاد می نماید. در واقع روشنایی عامل اساسی در تامین رفاه و زیبایی منظره و نماي ساختمان در شب و روز است
کلید واژه: الگوهاي نورپردازي، نور شب، نما، ساختمان اداري، تجاري و مسکونی
مقدمه
١- عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن -2 دانشجوي کارشناسی ارشد معماري – دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
١
دومین همایش ملی پژوهش هاي کاربردي در »مهندسی عمران، معماري و مدیریت شهري«
nd National Conference on Applied Researches in Civil engineering, Architecture and Urban planning٢
نورپردازي و طراحی نور، هنر و علم است و مستلزم درك صحیح از نحوه عملکرد منابع نوري به عنوان ابزارهایی فنی و هنري است. نورپردازي ها باید در ابعاد متفاوت کاملا مورد بررسی قرار گیرند. با ارائه ایده هاي قوي در طراحی معماري و معماري منظر، نور به عنصري با اهمیت تر از یک ابزار صرفا تزیینی تبدیل می شود. امروزه شاهدیم بسیاري از مناطق که نیازمند حداقل روشنایی هستند، غرق در نورند و بر عکس، برخی از مناطق که نیازمند نور بیشتر براي امنیت خود هستند، از این امکانات بی بهره اند. افزون بر این اغلب ما از تاثیر ناخودآگاه نور بر روح و روان جامعه آگاه نیستیم. نور همواره به عنوان عنصري در جهت رفع نیازهاي روحی و جسمی انسان مطرح بوده است.
نور نه تنها نقش مهمی در ارزش گذاري بر عناصر معماري دارد بلکه یکی از عوامل مهم و تعیین کننده فضا نیز محسوب می شود. فضاي معماري با ادراك بصري ارتباط مستقیم دارد و ادراك بصري نیز از پیام هاي نوري متأثر است که اعصاب چشم دریافت می کنند. نور و معماري موضوعاتی جدایی ناپذیرند. تنها نور براي معماري اندیشیده نمی شود بلکه معماري نیز همواره در پی یافتن نوعی سازماندهی است که بتواند از نور طبیعی و مصنوعی بهترین استفاده را ببرد. کافی است به سنت سازماندهی فضاهاي سرپوشیده در اطراف حیاط مرکزي یا به ایجاد فضاهاي واسط نیمه روشن نظیر رواق و ایوان توجه کنیم تا ابعاد تأثیر نور را در شکل گیري گونه هاي ساختمانی درك کنیم.
معماران ایرانی از گذشته دور به اهمیت نور در معماري پی برده و روش هاي هوشمندانه اي را براي استفاده از نور در ساختمان ابداع کرده اند. در معماري ایرانی از نور به طور یکنواخت استفاده نشده و به کارگیري این عنصر طبیعی بسیار متنوع و متغیر بوده است. همین تغییر مداوم نور، تنوع رنگ و سایه روشن است که پیام هاي بصري کافی و مناسب را به چشم انسان می رساند. معماران ایرانی به طور غریزي یا آگاهانه از این اصول ساده و طبیعی پیروي می کرده اند
نورپردازي دینامیک، نور متغیر به لحاظ کمیت، جهت تابش و رنگ، موضوع کار معماران ایرانی بوده است. انواع کاربندیها (تزئینات هندسی گنبدها) ساختارهایی بوده اند که وظیفه عمده آنها جذب نور و انعکاس آن به صدها شکل و ایجاد سایه روشن هاي متنوع و جذاب بوده است. در بازارها ارتباط با زمان از طریق ستونهاي نوري، که از روزنه گنبدها به داخل می تابیده مرتباًو در هر جهت حرکت می کرده، تأمین می شده است. مشبکها، معرقعا و پنجره هاي چوبی مزین به شیشه هاي رنگی با ترکیب بندي هندسی، روشهاي مختلف حالت بخشیدن به نور بوده اند؛ نوري که در ارتباط با فضاي معماري بوده و سلسله مراتب معینی را از تاریکی پدید می آورده است [1]
