بخشی از مقاله
چکیده
اهداف این پژوهش، در دو بخش قابل تقسیم است در بخش اول عوامل موثر در ظهور و بروز رهبران با سبک رهبری زهراگین در سازمان ها مشخص و مورد بررسی قرار گرفته اند و بخش دوم به روش های سوء استفاده رهبران زهراگین از هوش عاطفی پیروانذاختصاص داده شده است. به طور کلی در حوزه مدیریت به مقوله ی رهبری و سبک های مختلف آن تاکید فراوان شده است، و در این زمینه سبک های رهبری مختلفی نیز شناسایی و تعریف شده اند. یکی از سبک های رهبری که کمتر مورد توجه قرار گرفته است، سبک رهبری زهراگین است. در این سبک رهبری تاکید روی جنبه های منفی یک رهبر است که محیط کسب و کار را برای پیروان تبدیل به محیطی آکنده از تنفر و بدبینی می کند.
در واقع در این سبک رهبری، رهبران با انجام دادن اعمال تفرقه اکنانه و مخرب باعث کاهش اثربخشی و کارایی سازمان ها در رسیدن به اهدافشان می شوند و از این طریق سعی در رسیدن به اهداف شخصیشان دارند. از این رو در پژوهش حاضر سعی شده تا ضمن معرفی مختصات و نشانه های سبک رهبری زهراگین آن را از جنبه های مختف مورد بررسی قرار دهیم و عوامل موثر در به وجود آمدن رهبران با این سبک رهبری را مشخص کنیم و در انتهای پژوهش ضمن تعریف هوش عاطفی و بررسی آن از ابعاد مختلف به روش های سوء استفاده رهبران در سازمان ها از این هوش پرداخته شده است
کلمات کلیدی: رهبر زهراگین، پیروان آسیب پذیر، محیط مساعد، هوش عاطفی
-1مقدمه
سازمان پدیده ای اجتماعی است که دارای ابعاد مختلفی بوده و انسان در آن دارای جایگاه ویژه ای است. در واقع، امروزه منابع انسانی به عنوان مهم ترین سرمایه های سازمان مطرح بوده و نگاه هزینه ای به آن ها در حال از بین رفتن است. منابع انسانی شایسته برای سازمان ها، ارزشمند و کمیاب بوده و به راحتی قابل کپی برداری، تقلید و جایگزینی نیستند و و موجب کسب مزیت رقابتی پایدار می شوند - قلی پور، . - 1386 مطالعه و بررسی تاریخچه ی تحول و توسعه جوامع صنعتی نشان می دهد که نیروی انسانی ماهر و پرورش یافته، در انتقال جامعه ی سنتی به جامعه صنعتی، تاثیر انکار ناپذیری داشته و این تاثیر به نحوی بوده است که محققین، نیروی انسانی را مهم ترین عامل توسعه ی سازمان ها و به تبع آن توسعه جوامع معرفی کرده اند - . - Littrell,2007 با توجه به این رویکرد، یکی از مسایل مهمی که تمام سازمان ها با آن روبرو هستند، بحث نحوی هدایت و رهبری منابع انسانی است. در واقع، استفاده ی مدیران از سبک های مختلف رهبری می تواند تاثیر متفاوتی بر این منابع و به دنبال آن بر موجودیت و حیات سازمان داشته باشد . با این تفاسیر، سازمان های موفق، سازمان هایی خواهند بود که مدیران آن ها با توجه به شرایط محیطی و ویژگی های زیر دستان، متناسب ترین سبک رهبری را به کار گیرند.
-2 رهبری
یکی از وظایف اساسی مدیران، هدایت و رهبری منابع انسانی و هم راستا کردن اهداف آن ها با اهداف سازمانی است. ماهیت پیچیده ی رهبری از یک سو و وجود محققان علاقه مند به این عامل از سوی دیگر موجب شده است تا تعاریف و تفاسیر و معانی گوناگونی از این مفهوم بیان شود. رهبری را می توان در مفاهیم ساده ای همچون به کارگیری افراد برای انجام کاری با میل و رغبت به منظور دستیابی به اهداف سازمان یا استفاده از اختیارات برای تصمیم گیری تفسیر نمود. به طور کلی رهبری، عبارت است از نفوذ در دیگران برای دستیابی به یک هدف ویژه، در واقع، رهبر نمی تواند با زور یا تهدید کسی را وادار به انجام کاری نماید. تعامل رهبر و زیر دست باید همراه با رضایت دو طرفه باشد. با توجه با موارد بیان شده، می توان نتیجه گرفت، در تعریف رهبری، بر سه عامل: نفوذ، گروه و هدف بیش از هر چیزی تاکید می شود . در واقع، رهبری فرایندی است که رهبر از طریق آن بر رفتار زیر دستان و پیروان نفوذ کرده و معمولا این فرایند در محدوده ی یک گروه بررسی می شود. در نهایت، می توان اذعان داشت رفتارهای رهبری بر اهداف جمعی تاکید دارند - . - Hellriegel & Slocum,1998
-3 رهبری زهراگین و عوامل اثر گذار در ایجاد آن
مفهوم رهبری زهراگین ٍبرای نخستین بار توسط محقق آمریکایی، جین لیپمن بلومنَ، مطرح شد. او معتقد بود برخی از رهبران گرایشات و رفتارهایی را از خود خود بروز می دهند که به افتراق و قطب بندی در زیر دستان منجر می شود. از نظر وی، این سبک رهبری علاوه بر مباحث سیاسی، در مسایل تجاری و سازمان های مختلف نیز مشاهده می شود - . - Heppell,2011 از منظر لیپمن- بلومن رهبران زهراگین کسانی هستند که عمدتا از طریق رفتارهای مخرب، اثرات منفی و طولانی مدتی بر روی افراد، سازمان، کمیته ها و حتی جامعه وارد می کنند - . - Lipman- Blumen,2005 از منظر اینرسن و همکاران ُرهبری زهراگین یا سخت گیرانه، سبکی از رهبری است که در آن رفتارهایی نظام مند و تکرار شونده از سوی رهبر، کارفرما یا سرپرست بروز کرده ومنافع مشروع سازمان را از طریق ایجاد مانع در دستیابی به اهداف، انجام وظایف، تحلیل منابع یا کاهش اثر بخشی، انگیزش و رضایت کارمندان آن، مورد تهدید قرار می دهد - . - Einarsen et al,2007
در رویکرد مارتورانو و گاسلینگِ به رهبری زهراگین، رهبری زهرآگین در سطح وسیع و گسترده و بصورت عمدی و نفاق افکنانه قدرت سازمانی را در خدمت منافع شخصی خود قرار می دهد. این رهبر نوع خاصی از روابط را در سازمان تعریف و پیاده می کند که در سایه آن روابط کاری سالم و سازنده، متزلزل و کارایی و کارکرد گرایی اثربخش در سازمان از بیخ و بن تخریب شده و هر روز افت نموده و تحلیل می رود Marturano 2008 - . - & Goslingبا توجه به عدم بررسی دقیق سبک رهبری زهراگین از سوی محققین، می توان این سبک را به عنوان نیمه ی پنهان رهبری در نظر گرفت - . - Tepper,2000 پادیلا و همکاران ّدر تحقیق خود سه دسته از عوامل موثر در ظهور رهبرانی با سبک زهراگین را تشخیص داده اند و توضیح می دهند که چگونه یک رهبر دچار زهراگینی می شود، در واقع آن ها تاکید می کنند، تصور این که اثر زهراگینی فقط به یک رهبر نسبت داده شود یک تصور اشتباه است، بلکه زهراگینی به محیطی که رهبر در آن کار می کند و همچنین پیروانی که تحت تاثیر او هستند نیز ارتباط دارد و از همین روست که او اصطلاح مثلث زهراگینی ْرا ابداع کرده است - . - Padilla et al,2007
-4 مثلت زهراگین
پادیلا و همکارانش ابعاد مثلث زهراگین را به سه متغیر به هم مرتبط اختصاص داده اند که عبارتند از: رهبران مخربَ، پیروان آسیب پذیر ُو محیط مساعدًٌ . اما در عین حال پادیلا و همکارانش تاکید می کنند که اگر رهبری دارای ویژگی های بالا باشد، به این معنا نیست که او یک رهبر مخرب است. در واقع بعضی وقت ها رهبران می توانند خودشیفته و پر جذبه باشند، اما در عین حال رهبران خوبی باشند. مثلا یک رهبر می تواند در یک موقعیت خاص - برای مثال در طول یک بحران - ، بعضی ویژگی های زهراگینی را به نمایش بگذارد، اما در موقعیت های دیگر می تواند واجد شرایط یک رهبر خوب باشد - . - Padilla et al,2007 در حقیقت، حتی اکثر رهبران زهراگین، همیشه و در همه ی زمان ها زهراگین نیستند - . - Lipman Blumen,2005
-1-4 رهبران مخرب
اولین ضلع مثلث زهراگین، اختصاص به رهبران مخرب دارد. پادیلا و همکارانش به 5 تا از مشخصه های رهبران زهراگین اشاره می کنند که عبارتند از: جذبهٌٌ، نیاز شخصی به قدرتٌٍ، خودشیفتگیٌَ، دورن مایه زندگی منفی ٌُو ایدولوژی تنفرٌِ . در واقع در این پژوهش سعی می شود نشان داده شود که چگونه این ویژگی ها می توانند یک رهبر را به سوی زهراگینی هدایت کنند. کلرمن در کتابش تاکید می کند که زهراگینی رهبر در بعضی از مواقع اختصاص به همان شرایط خاص دارد، و در سایر موقعیت ها صدق
