بخشی از مقاله
چکیده
منطقه اکتشافی حاتمآباد درشمالشرقی قائن در استان خراسانجنوبی قرار دارد. منطقه از لحاظ تقسیمات ساختاری در شمالشرق بلوکلوت واقع شده است. زمینشناسی منطقه شامل واحدهای آتشفشانی با ترکیب بازالت- آندزیت ، توالیهای رسوبی سنگآهک و مادستون و همچنین کنگلومرا است که همه واحدها دارای سن پالئوسن- ائوسن، می-باشد. دایکهای دیوریتی با ترکیب هورنبلندپیروکسندیوریت و هورنبلندپیروکسندیوریتپورفیری در این واحدها نفوذ کردهاند. این واحدها، تحت تاثیر آلتراسیونهای سیلیسی، کربناتی، پروپلتیک و سرسیتیک قرار گرفتهاند. کانی-سازی در یک رگه با رخنمون 200 متری در امتداد گسلی با روند NW - SE و شیب 70درجه به سمت جنوب غرب، صورت گرفتهاست. کانی اولیه پیریت و کانیهای ثانویه مالاکیت± کالکوزیت± کوولیت± آزوریت± هماتیت± گوتیت، میباشد. نتایج اکتشافات ژئوشیمیایی بیانگر ناهنجاریهای بالایی ازمس - تا 4/1966 درصد - است. شواهد کانیسازی، کنترل ساختاری، نوع و گسترش آلتراسیونها و ناهنجاریهای ژئوشیمیایی بیانکننده کانیسازی نوع اپیترمال مس میباشد.
کلیدواژهها: اپیترمال، ژئوشیمی، کانیسازی، زمینشناسی، حاتمآباد، بلوکلوت.
مقدمه
محدوده اکتشافی حاتمآباد در شمالشرق بلوکلوت واقع شده است. مهمترین دوره متالوژنی در شرق ایران بلوکلوت، بین 42 تا 33 میلیون سال قبل - ائوسن میانی تا اوایل الیگوسن - بیان شده است - کریم پور و همکاران ،. - 1391 در شرق ایران و به ویژه بلوکلوت بدلیل وجود موقعیتهای مختلف تکتونیکی در زمانهای گذشته و حجم بالایی از ماگماتیسم با ویژگی ژئوشیمیایی متفاوت، کانیسازیهای مختلفی درآن شکل گرفتهاست که از جمله ذخایر رگهای میتوان به کانسار سرب-روی سهچنگی - Malekzadeh Shafaroudi and Karimpour ,2015 - ، کانسار اپیترمال سولفیدبالا مانند چاهشلجمی - Arjmandzadeh et al.2011 - و ذخایر مس، سرب، روی رگهای مانند معدن قلعه-زری - - Karimpour et al., 2005 and2006 ،ذخایر رگهای شمال خور - Malekzadeh Shafaroudi and - Karimpour ,2013، کانسار ماهور - میرزایی راینی و همکاران، - 1391
و مناطق شوراب، گلهچاه و چوپان - مهرابی و همکاران، - 1390 ، رگهای رودگز - هامونی و همکاران، - 1392 ، کانسارسرب- روی- مس حوض رئیس - ملکزاده و کریم-پور، - 1391 اشارهکرد. محدوده حاتمآباد در استان خراسان جنوبی و در شمالشرقی شهرستان قاین واقع در شمال روستای حاتمآباد قرار دارد . این محدوده در نقشه زمینشناسی 1: 100000 نوده - قائمی، - 1389 بین طولهای جغرافیایی"59 °18 ΄ 20 تا 59° 17 ΄ 00" شرقی و عرضهای جغرافیایی 34°01 ΄ 17" تا 34°00 ΄ 16/3" شمالی، واقع شده است. این محدوده اکتشافی متعلق به شرکت معدنی درکاو میباشد که نمونهبرداریهای اندکی از منطقه انجام داده است - شرکت معدنی درکاو،. - 1394 هدف از این پژوهش، تهیه نقشه زمینشناسی و آلتراسیون_ کانیسازی با مقیاس 1/ 1000 ، مطالعات دقیق پاراژنزی، بررسی ژئوشیمیایی ودرنهایت تعیین مدل کانیسازی است.
روش مطالعه
-1تهیه نقشه زمینشناسی و آلتراسیون _ کانیسازی منطقه اکتشافی مس حاتمآباد با مقیاس1/1000
-2تهیه و مطالعه 80 عدد مقطع نازک و 12مقطع نازکصیقلی و 4بلوکصیقلی به منظور مطالعات پتروگرافی، آلتراسیون و کانیسازی
-3 برداشت 7نمونه خرده سنگی، خردایش، آماده سازی و آنالیز آن به روش ICP-MS درآزمایشگاه ACME کانادا وتجزیه نمونهها به روش جذب اتمی توسط شرکت زرآزما برای عنصرمس
زمین شناسی
منطقه اکتشافی حاتم آباد درگوشه جنوب شرقی نقشه 1/100000 نوده قرار گرفته است - قائمی، . - 1389 براساس مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی، زمینشناسی منطقه شامل کنگلومرا با قطعات آتشفشانی - بازالت، تراکیت ، آندزیت و تراکیآندزیت - با سیمان کربناته است و این واحد میزبان بخشی از رگه کانیسازی است - شکل - 1 ، بخش اعظم منطقه از سنگهای آتشفشانی با ترکیب آندزیت- بازالت پوشیده شده است. این واحدها به انواع، پیروکسنبازالت، بازالت، آندزیتبازالت و آندزیت قابل تقسیم است و دارای بافت پورفیری و گلومروپورفیری و آمیگدال و همچنین دارای درشت بلورهای پلاژیوکلاز، پیروکسن و مقدارکمی الیوین میباشند - شکل . - 1 واحد آندزیتی میزبان بخشی از رگه کانیسازی است - شکل . - 1 واحد مادستون و سنگآهک در قسمت جنوبشرقی منطقه گسترش یافته است - شکل . - 1 همه واحدهای منطقه دارای سن پالئوسن- ائوسن میباشند. دایکهای دیوریتی با ترکیب هورنبلندپیروکسندیوریت و هورنبلندپیروکسندیوریتپورفیری با روند شمالی- جنوبی و جنوب شرق- شمال غرب در این منطقه شناسایی شده است که در واحدهای آتشفشانی و توالیهای رسوبی پالئوسن- ائوسن نفوذ کردهاند و شامل کانیهای پلاژیوکلاز و پیروکسن و هورنبلند و همچنین بافت گرانولار و میکروگرانولار میباشند - شکل. - 1
کانی سازی و آلتراسیون
کانیسازی به شکل رگهای با امتداد NW- SE و شیب 70 درجه به سمت جنوب غرب، در شمال غربی محدوده حاتمآباد دیده میشود - شکل . - 2-a سنگ میزبان رگه، واحد آندزیتی و کنگلومرایی است که عمدتا محتمل دگرسانی کربناتی– سیلیسی شدهاند. کانیهای اولیه، پیریت وکانیهای ثانویه عمدتا مالاکیت، کالکوزیت، کوولیت، آزوریت، هماتیت، گوتیت میباشند. پیریت بصورت شکل دار و پراکنده با فراوانی 0-2 درصد مشاهده شده است.کانی های ثانویه بصورت پراکنده و رگچهای میباشند - شکل. - b-c-2 کالکوزیت عمدتا از حاشیه به مالاکیت تبدیل شده است. رگچه مالاکیت باضخامت 2 تا 18 سانتی متر وجود دارد - شکل. - d-2براساس مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی تمام واحدهای منطقه تحت تاثیر محلولهای هیدروترمال، دگرسان شدهاند. چهار آلتراسیون اصلی در منطقه شناسایی شده است که شامل سیلیسی، کربناتی، پروپلتیک و سرسیتیک میباشد.
آلتراسیون سیلیسی واحدهای آندزیت- بازالت و سنگآهک را تحتتاثیر قرار داده است. کوارتز ثانویه با فراوانی40-30 درصد بصورت کریپتوکریستالین حفرات موجود در سنگ را پر کرده است - شکل. - e-2 آلتراسیون کربناتی نیز واحدهای آندزیت-بازالت را تحت تاثیرقرارداده است. 55-50 درصد حفرات موجود در سنگ با کربنات پر شدهاست و10 درصد پلاژیوکلاز به کلسیت تبدیل شده است - شکل. - f-2 آلتراسیون سرسیتیک دارای گسترش بسیار کمی است و واحد بازالتی را تحت تاثیر قرارداده است. 30-25 درصد پلاژیوکلاز به سرسیت و 10-0درصدآن به کلسیت تبدیل شده-است - شکل. - g-2 آلتراسیون پروپلتیک که واحد پیروکسن بازالت و دایکهای دیوریتی را تحت تاثیر قرار داده است، شامل 40-30درصدکلریت میباشد که از دگرسانی هورنبلندو پیروکسن ایجاد شده است و 20 درصد کلسیت که از دگرسانی پلاژیوکلاز بوجود آمده است - شکل. - h-2
ژئوشیمی اکتشافی
باتوجه به نتایج آنالیز ICP -MS و جذباتمی، مقدار مس از 41966تا35/5گرمدرتن متغیر میباشد که بیشترین مقدارمس مربوط به رگه کانیسازی است - شکل. - 3 طلا از 0 /5تا 2/ 5 ppb، آرسنیک از 200تا6/1 گرمدرتن، سرب از 9 /1 تا 1 /8گرمدرتن، روی از 100تا14 گرمدرتن، نقره از 9 /4 تا6/ 1 گرمدرتن، آنتیموان از 0/4 تا2/3 گرمدرتن و بیسموت از کمتر از 0/1 تا0/ 8 گرمدرتن، متغیر است. در مجموع مقادیر عناصرAu، As، Pb، Zn، Ag ، Sb و Bi بسیار کم است و قابل توجه نمیباشد.
نتیجهگیری
کانیسازی منطقه حاتمآباد به شکل رگهای دریک زون گسلی باامتدادNW- SE و در واحدهای سنگی آندزیتی و کنگلومرایی، تشکیل شده است. نتایج ژئوشیمیایی نشان میدهد که تنها مقادیر مس تا4 درصد قابل توجه است و مقادیر عناصرAu، As، Pb، Zn، Ag، Sb وBi بسیارپایین است. نبود کانیسازی مس در اطراف دایکهای دیوریتی و پایین بودن مقادیرمس درنمونه برداشت شده از دایک - 35 /5 گرمدرتن - نشان میدهد که این دایکها نقشی در کانی-سازی منطقه نداشتهاند. شواهد مربوط به کانیسازی، کنترل ساختاری، نوع و گسترش آلتراسیونها و ناهنجاریهای ژئوشیمیایی بیان کننده کانیسازی اپیترمال مس دراین منطقه است.
