بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش، شیل های نصرت آباد جهت بررسی ژئوشیمیایی مورد مطالعه قرار گرفته اند. شیل های نصرت آباد در بخش میانی پهنه گسلی نصرت آباد- کهورک در شرق ایران واقع شده اند. در این بخش مورد مطالعه، از نظرسنگ شناسی واحدهای شیلی و سیلتستونی، ماسه سنگی و آهکی وجود دارند. سن شیل های نصرت آباد، براساس شواهد چینه نگاری و فسیل شناسی ائوسن گزارش شده است. شیل های یاد شده، توسط ردیفی از ماسه سنگ به سن ائوسن تا الیگوسن - ؟ - پوشیده شده اند و بر روی بخش ماسه سنگی نیز سازند کنگلومرایی کنجی با مرز ناپیوسته به سن الیگومیوسن - ؟ - قرار گرفته است.نتایج حاصل از نمودارهای سنگ منشاً و محاسبات نشان داد که شیل های نصرت آباد چند منشاًیی هستند ، میزان دگرسانی و هوازدگی شیمیایی در ناحیه منشاً اندک بوده و همچنین در خلال رسوبگذاری آنها شرایط آب و هوایی نیمه خشک در منطقه حکمفرما بوده استضمناً. آواری های ریزدانه منطقه، از کانی های رسی غنی نیستند و اکثر آنها در محدوده حاشیه قاره ای قرار می گیرند.
واژههای کلیدی:شیل نصرت آباد، پهنه گسلی نصرت آبادکهورک،- چندمنشاًیی، دگرسانی و هوازدگی
-1 مقدمه
شیل ها از فراوان ترین سنگ های رسوبی در سطح زمین هستند .[2] این سنگ ها نسبت به دیگر سنگ های رسوبی، ترکیب متوسط منشاً رسوبات را بهتر نشان می دهند. ژئوشیمی شیل ها نسبت به پتروگرافی ماسه سنگ ها، کاربرد بهتری برای تعبیرو تفسیر منشاً دارند .[3] از ژئوشیمی شیل ها علاوه بر تعیین منشاً، برای تشخیص شرایط آب و هوای قدیمی نیز استفاده می شود .[4] از اکسیدهای اصلی مانند و می توان برای تعبیر و تفسیر منطقه منشاً استفاده کرد 5] و .[6 هدف از انجام این مطالعه، ژئوشیمی شیل های منطقه نصرت آباد به سن ائوسن واقع در 95 کیلومتری غرب شهرستان زاهدان در استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرق ایران به منظور تعبیر و تفسیر ناحیه منشاً، محیط تکتونیکی و شرایط هوازدگی است. از نظر ساختاری، این منطقه درحاشیه غربی ایالت زمین ساختی سیستان و در حاشیه جنوب شرقی کویر لوت واقع در پهنه گسلی نصرت آباد-کهورک قرار دارد. توالی رسوبی این بخش مورد مطالعه شامل واحدهای شیلی و سیلتستونی، ماسه سنگی و آهکی است. شکل1، 2 و 3 نقشه زمین شناسی عمومی، مقطع شماتیک عرضی و راه دسترسی به منطقه را نشان می دهند.
-2 بحث و بررسی
از توالی مورد بررسی در مجموع حدود 90 نمونه سنگی رسوبی - شیل، ماسه سنگ و سنگ آهک - برداشت گردید. از این تعداد، 15 نمونه شیلی به منظور آنالیز عناصر اصلی انتخاب گردید که نشان دهنده توالی از قدیمی ترین نمونه - 1 - به جوانترین نمونه - 30 - است. اندازه گیری اکسیدهای اصلی و تعدادی از عناصر فرعی توسط دستگاه XRF در شرکت آنالیز مواد معدنی زرآزمای ماهان در شهر کرمان انجام گرفته است. آنالیز عناصر اصلی شیل های منطقه نصرت آباد در جدول 1 ارائه شده است. معمولاً رسم دیاگرام های در برابر برای تعیین ترکیب سنگ مادر شیل ها استفاده می شود [7] یک ارتباط مثبت بین و در شیل ها وجود دارد.
رسم دیاگرام در برابربرای این شیل ها، نشان دهنده سنگ مادر، معادل ترکیب گرانودیوریت - شکل -4 الف - ، دیاگرام توابع ترکیبی فرموله شده - مانند دوتایی ها - براساس غلظت های عناصر اصلی غیرمتحرک و بسیار تحرک پذیر، نشان دهنده سنگ منشاًهای آذرین مافیک و هم سنگ های رسوبی غنی از کوارتز بودند - شکل -4 ب - ، و همچنین به لحاظ تئوری با استفاده از معادله 1 سنگ منشاً نمونه های شیلی نصرت آباد در بازه سنگ های آذرین حدواسط تافلسیک قرار گرفتند.تکتونیکی شیل ها - حاشیه غیرفعال، حاشیه قاره ای فعال و حاشیه قوسی جزایر اقیانوسی - مفید است 5] و .[8 در این دیاگرام نیز اکثر نمونه های منطقه، در محدوده حاشیه قاره ای فعال و تعداد کمی هم در محدوده حاشیه غیرفعال قرار می گیرند - شکل . - 5
در حین هوازدگی سنگ های منشاً،ودر دمای پایین یعنی دمای متعارف محیط های رسوبی، به علت حلالیت ضعیف در محلول های آبدار اکسیدی و هیدروکسیدی اساساً بی تحرک باقی مانده [9] و تفکیک ناچیزی دارند [10] بنابراین، نسبت های سنگ های رسوبیسیلیسی آواری باید عملاًشبیه به سنگ های منشاً ماگمایی آنها باشد. نسبت سنگ های آذرین به صورت تدریجی و متناسب با افزایش محتوای افزایش می یابد. مقادیر نسبت از 3 تا 8 در سنگ های آذرین مافیک - محتوای از 45 تا 52 درصد وزنی - ، از 8 تا 21 در سنگ های آذرین حدواسط - محتوای از 53 تا 66 درصد وزنی - و از 21 تا 70 در سنگ های آذرین فلسیک - محتوای از 66 تا 76 درصد وزنی - در تغییر است. محتوایدرسنگ ها می تواند از نسبت آنها طبق معادله زیر سنجیده شود :[11]
از آنجاکه Al و Ti بی تحرک هستند و رفتاری مشابه در حین هوازدگی و انتقال رودخانه ای دارند، محتوای سیلیسسنگ های منشاً می تواند از نسبت های سنگ های سیلیسی آواری با استفاده از معادله بالا استنباط شود. طی محاسبات، مقادیر در آواری های ریزدانه منطقه از59/23 تا 72/16 - متوسط - 62/53 به دست آمده است و نسبت از 18/91 تا 39/87 - متوسط - 23/42 تغییر می کند. براین اساس نیز سنگ های منشاً نمونه هاتقریباً در محدوده سنگ های آذرین حدواسط تا فلسیک واقع می شوند.ماهیت آواری بودن نمونه ها و همچنین نتایج حاصل از نمودارها و محاسبات نشان داد که اجزا تشکیل دهنده نمونه های تجزیه شده شاید از چند منشاً مختلف - فلسیک، حد واسط و مافیک - تاًمین شده باشند. در منطقه شرق ایران سنگ های افیولیتی دارای گسترش زیاد می باشند، ممکن است مواد حاصل از فرسایش سنگ های مذکور در تشکیل شیل هانیز سهیم باشند.
