بخشی از مقاله
چکیده
تراکی بازالت، تراکی آندزیت، تراکی داسیت و ریولیت که داراي سرشت شوشونیتی می باشند از اصلی ترین سنگ هاي ولکانیکی پلیوکواترنر نیر هستند. پلاژیوکلاز، الیوین، کلینوپیروکسن، آمفیبول، آلکالی فلدسپات با کانی هاي کدر درشت بلورهاي سنگ هاي فوق می باشند. بررسی هاي ژئوشیمیایی نشاندهنده ي غنی شدگی در عناصر نادر خاکی سبک نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین، غنی شدگی در عناصر با شعاع یونی بزرگ و تهی شدگی در عناصر با قدرت میدان بالا می باشد. مشاهدات پترولوژیکی همراه با ژئوشیمی عناصر نادر خاکی و کمیاب این گدازه ها نشاندهنده ي سرشت شوشونیتی و مشتق شدن از یک زون فرورانش می باشد .
تغییرات Sm در برابر Sm/Yb نشان می دهد که در مواد منشا سنگ هاي منطقه گارنت حضور داشته و با توجه به ترکیب شیمیایی گدازه هاي منطقه، یک منشأ گوشته غنی شده براي ایجاد این گدازه ها پیشنهاد شده است، میزان ذوب بخشی براي گدازه هاي نیر بین 5 تا 10 درصد از یک گوشته لرزولیتی اسپینل-گارنت دار برآورد شده است. محیط زمین ساختی پس از برخورد و شواهد ژئوشیمیایی عناصر کمیاب، بیانگر این است که ماگماي سازنده ي سنگهاي منطقه از یک گوشته دگرنهادشده در اثر یک فرورانش قدیمی ایجاد شده است.
-1 مقدمه
فعالیت هاي آتشفشانی پلیوکواترنر از اواسط نئوژن تا اواخر کواترنري در منطقه آذربایجان و شمال غرب ایران از گسترش چشمگیري برخوردار بوده اند. دو مرکز آتشفشانی سهند و سبلان به عنوان مهم ترین فعالیت هاي آتشفشانی دوران پلیوکواترنري براي شمال غرب ایران محسوب می شوند. گذري بر پژوهش هاي جدید انجام گرفته درباره ویژگی هاي ژئوشیمیایی و زمین ساخت ماگمایی این سنگ ها نشان می دهد که این سنگ ها، بیش تر سرشت آلکالن دارند و در یک محیط همزمان با برخورد یا پس از برخورد شکل گرفته اند منطقه مورد بررسی در حد فاصل شهرستان نیر و سراب، در محدوده ي شمالی نقشه زمین شناسی 1:100000 سراب و محدوده ي جنوبی نقشه زمین شناسی 100:000 مشگین شهر قرار گرفته است. این منطقه از لحاظ تقسیم بندي ساختاري در زون البرز غربی- آذربایجان قرار می گیرد در این مطالعه سعی شده تا به بررسی خواص ژئوشیمیایی و پترولوژیک سري هاي سنگی پلیوکواترنر نیر پرداخته و محیط تشکیل آنها بررسی شود.
-2 مواد و روشها
در این مطالعه 27 نمونه مقطع میکروسکوپی براي مطالعه میکروسکوپی تهیه شد. پس از مطالعات میکروسکوپی 13 نمونه جهت بررسی هاي ژئوشیمیایی به آزمایشگاه هاي شرکت ACME کانادا ارسال شدند و به روش هاي طیف سنجی جرمی پلاسماي انتشار اتمی - ICP-ES - و طیف سنج جرمی پلاسماي جفت شده القایی - ICP-MS - با کد آنالیزي - 4A, 4B - به ترتیب براي تعیین مقادیر عناصر اصلی و فرعی، عناصر جزئی و نادر خاکی آنالیز شدند.
-3 نتایج و بحث
بر پایه بررسی هاي میکروسکوپی، سنگ هاي بازیک شامل الیوین تراکی بازالت است که بیشتر آفانیتیک و داراي درشت بلورهاي پلاژیوکلاز، الیوین و پیروکسن می باشد. در خمیره افزون بر کانی هاي ذکر شده کانی- هاي کدر و سوزن هاي آپاتیت قابل مشاهده است. در رده بندي بافتی، بافت هاي هولوکریستالین، اینترگرانولار، پورفیرتیک دیایازیک با خمیره ي میکرولیتی – شیشه اي نشان می دهند. حضور دو نسل پلازیوکلاز - شکل-2 - A ، پلاژیوکلازهاي داراي کناره رشد دوباره، بافت غربالی و منطقه بندي - شکل - B-2، نشاندهنده ي عدم تعادل و تاثیر تحولات ماگمایی در ماگماي سازنده الیوین تراکی بازالت می باشد . در برخی موارد بلور الیوین ایدنگزیتی به صورت تجمعات گلومروپورفیریکی قابل مشاهده است - شکل. - C-2 که ناشی از پدیده تفریق در ماگماست.
این سنگ ها داراي بافت پورفیري، میکرولیتیک پورفیري، تراکیتی، افتیک و بادامکی بوده و از درشت بلورهاي پلاژیوکلاز، آلکالی فلدسپار، پیروکسن، آمفیبول با حاشیه اپاسیته، کانی هاي کدر و بیوتیت به مقدار کم با زمینه اي از میکرولیت هاي پلاژیوکلاز، پیروکسن، آلکالی فلدسپار، کانی هاي کدر و سوزن هاي آپاتیت تشکیل شده اند. در برخی از نمونه هاي تراکی آندزیتی منطقه، بیگانه سنگ هاي پوسته اي شامل اجتماعی از بلورهاي پلاژیوکلاز، پیروکسن و شیشه آلتره دیده می شود. اپاسیته شدن کانی هاي فرومنیزین آبدار - شکل - A-3، آثار خوردگی و تحلیل رفتن بلور - شکل - B-3، آپاتیت هاي سوزنی شکل، حاشیه ي کنگره اي بین فنوکریست ها و بافت آنتی راپاکیوي شواهدي از عدم تعادل ماگماي اولیه و شواهدي از آمیختگی یا آغشتگی با سنگ هاي پوسته اي در سنگ هاي حدواسط و اسیدي منطقه است.
