بخشی از مقاله
چکیده
گرانیتوئید های پورفیری منطقه سیمرغ در کمربند آتشفشانی- نفوذی لوت در شرق خرد قاره ایران مرکزی قرار گرفته است. در این منطقه توده های نفوذی دارای گستره ترکیبی از دیوریت پورفیری، گرانودیوریت پورفیری تا گرانیت پورفیری هستند و جزو گرانیتوئید های کمان های آتشفشانی کلسیمی- قلیایی پتاسیم بالا تا شوشونیتی قرار گرفته اند. روند های اکسید های اصلی بر روی نمودارهای هارکر نشان دهنده تبلور بخشی پلاژیوکلاز کلسیم دار و کانی های مافیک است. در نمودار عنکبوتی بهنجار شده عناصر فرعی نسبت به گوشته اولیه، عناصر - LILE - مانند Cs ، Zr، Ba، Sr و Rb غنی شدگی شدید و عناصر با میدان پایداری بالا - HFSE - مانند P، Nb، Y تهی شدگی دارند. در نمودار عنکبوتی بهنجار شده عناصر نادر خاکی کمیاب نسبت به کندریت، عناصر LREE دارای غنی شدگی هستند، نسبت بالای La/Yb > 13/73- 21/48 مشاهده می شود و عنصر Eu و عناصر HREE دارای تهی شدگی می باشند. این مورد از ویژگی های اصلی رخداد های ماگماتیسم در زون های فرورانش می باشد. این توده های نفودی در محدوده گرانیتوئید های سری مگنتیتی قرار می گیرند که پتانسیل بالایی برای کانی سازی نوع پورفیری دارند.
کلیدواژهها: بلوک لوت، کلسیمی- قلیایی، عناصر نادر خاکی، زون های فرورانش، سری مگنتیت، کانی سازی نوع پورفیری
مقدمه
محدوده اکتشافی سیمرغ با وسعت 40 کیلومتر مربع در 111 کیلومتری جنوب غرب شهرستان نهبندان - شکل1 الف و ب - ، در قسمت جنوب نقشه ی 1:250000 ده سلم [1] و در قسمت شمال برگه 1:250000 نخیل آباد - آبسرد - [2]در گسترهای بین طولهای جغرافیایی ً59° 11´00تا ً59° 15´ 56/5 شرقی و عرضهای جغرافیایی ً 30 ° 58 43 تا ً31° 01´ 37/5 شمالی قرار دارد. تنها آبادی نزدیک به منطقه روستای دهسلم میباشد. اگر از روستای دهسلم 15 کیلومتر در جاده آسفالت به سمت غرب و بعد 25 کیلومتر در جاده خاکی به سمت جنوب حرکت کنیم به محدوده سیمرغ می رسیم. این منطقه از نظر تقسیم بندیهای زمین ساختاری، در بخش مرکزی ایالت زمین ساختاری بلوک لوت واقع شدهاست [3] - شکل 1 الف و ب - . این بلوک سیر تکاملی پیچیده ای دارد و توسط فعالیت های وسیع ماگمایی و ویژگی های ژئوشیمیایی متفاوت مشخص شده است.
فعالیت های ماگمایی گسترده در بلوک لوت از نظر زمانی و مکانی با چندین نوع از رویدادهای کانی سازی همراه است .[4] این کانی سازی ها شامل نهشته های مس پورفیری از قبیل ماهرآباد، خوپیک، دهسلم، چاه شلجمی و گزو، نهشته های اپی ترمال Au-Ag مانند شیخ آباد و هیرد [5]، نهشته های اکسید آهن - IOCG - مانند قلعه زری و تعداد دیگری از نهشته های فلزات قیمتی و فلزات پایه از قبیل مس سرخ کوه، کوه شاه، شوراب، حوض رئیس، مس ماهور و اسکارن آهن بیشه و کانی سازی رگه ای نوع سرب-روی- مس شورک و مس شکسته سبز می باشد. هدف از این پژوهش ارائه شواهد زمین شناسی، پترولوژی و ژئوشیمی اکسید های اصلی، عناصر فرعی و کمیاب و تعیین موقعیت تکتونیکی توده های نیمه عمیق موجود در منطقه سیمرغ به منظور بحث بر روی منشا ماگما و تحولات تکتونوماگمایی در این بخش از بلوک لوت و پتانسیل آن برای کانی سازینوع پورفیری است.
روش مطالعه
پس از مطالعات صحرایی و برداشت نمونه های مناسب، 264 مقطع نازک و 40 مقطع صیقلی تهیه و مطالعه شد. سپس 17 نمونه با کمترین دگرسانی با دستگاه XRF برای تعیین اکسید های اصلی در آزمایشگاه کانساران بینالود تهران و مرکز تحقیقات و فرآوری مواد معدنی ایران آنالیز شدند. همین 17 نمونه برای تعیین عناصر کمیاب توسط ICP-MS آزمایشگاه ACME ونکور کانادا تجزیه شدند. پس از آن نقشه زمین شناسی با مقیاس 1:10000 از محدوده ای به وسعت 40 کیلومتر مربع تهیه شد. حساسیت مغناطیسی نمونه های مربوط به توده های نفوذی با استفاده از دستگاه GMS2 Sintrex در دانشگاه فردوسی مشهد اندازه گیری شد. در نهایت داده های ژئوشیمی در نمودار های مختلف با استفاده از نرم افزار GCDKit ترسیم و تعبیر و تفسیر شد.
بحث
زمینشناسی
براساس مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی انجام شده در این پژوهش، واحد های زمین شناسی شناسایی شده در گستره ی پی جویی سیمرغ را می توان به چند سه دسته سنگ های آتشفشانی، توده های نیمه عمیق و برش های گرمابی با سن نسبی ائوسن تقسیم بندی کرد - شکل . - 2 سنگ های آتشفشانی و پیروکلاست شامل آندزیت، کریستال توف، توف های ریولیتی، لاپیلی توف و ماسه سنگ های توفی هستند که قسمت زیادی از سطح منطقه و اطراف آن را به خود اختصاص داده اند. توده های نیمه عمیق با ترکیب دیوریت پورفیری و دایک های سفید رنگ با ترکیب اسیدی که در داخل واحد های قبلی نفوذ کرده اند و با توجه به شواهد صحرایی از سنگ های آتشفشانی جوان تر هستند. برش های گرمابی دارای کانی سازی پیریت نیز در مرکز منطقه رخنمون دارند. - شکل . - 2 در این پژوهش توده های نفوذی نیمه عمیق و دایک ها مود توجه قرار گرفته اند، بنابراین در زیر به توضیح دقیق آن ها پرداخته می شود.
توده های نفوذی نیمه عمیق
توده های نفوذی نیمه عمیق موجود در این ناحیه عامل اصلی دگرسانی در منطقه می باشند. این توده ها از نظر ترکیب و سن به دو نوع تقسیم می شوند. نوع اول، توده های نیمه عمیق حدواسط با ترکیب پیروکسن دیوریت پورفیری - شکل3 الف - و دیوریت پورفیری - شکل 3 ب - هستند که در صحرا به دلیل داشتن رنگ سبز - شکل 3 پ - از نوع دوم متمایز می شوند. در مطالعات پتروگرافی در زمینه تمام این توده ها، مگنتیت به میزان 3 تا 5 درصد وجود دارد و پذیرفتاری مغناطیسی آن ها نیز بین 136 ×10- 5 SI تا 6132 ×10-5 SI در تغییر است. بنابراین این توده ها از گرانیتوئیدهای سری مگنتیت هستند .[6]
دگرسانی غالب در این توده ها کربنات+ کلریت+ سرسیت می باشد. نوع دوم، دایک های سفید رنگی می باشند که با عرض حدود 1 تا 10 متر و طول بین 100 متر تا 3 کیلومتر در سطح منطقه به راحتی قابل رویت هستند - شکل 3 پ و 3 ت - و تمام واحد های قبلی را قطع می کنند، بنابراین از نظر سنی از آن ها جوان تر هستند. از نظر ترکیب این دایک ها شامل گرانیت پورفیری - شکل 3 ث و ج - تا هورنبلند گرانودیوریت پورفیری می باشند. این دایک ها در نقشه زمین شناسی با روند شمال شرقی- جنوب غربی در منطقه دیده می شوند - شکل . - 2 در زمینه این توده ها مگنتیت دیده نشد. میزان پذیرفتاری مغناطیسی این دایک ها بین 1×10-5 SI تا 15×10-5 SI در
