بخشی از مقاله
مقدمه
انسان از بدو خلقت برای گذران زندگی ﳎبور به تلاش و ﲢرک و کار بوده است و برحسب زمان و مکان کیفیت و کمیت کار و اشتغال به جهت کسب درآمد ﲢت الشعاع ﲤدن و پیشرفت جوامع بشری قرار گرفته است.در این میان فرهنگ ﳎموعه ای از باورها،آیین ها،اندیشه ها،آداب و رسوم و ارزشهای حاکم بر جامعه و به دیگر سخن،فرهنگ مقوله ای است در حال ﲢول که از بسیاری از شرایط اجتماعی،اقتصادی و سیاسی حاکم بر جامعه تأثیر می پذید.
اکنون اگر از دیدگاه "شیوه زندگی" به فرهنگ بنگریم ﳕی توانیم فرهنگ را از مقوله کار و ﳓوه کسب درآمد جدا بدانیم،چرا که کار و فرهنگ همیشه در ﲤام جوامع بشری بر یکدیگر تأثیر متقابل داشته اند . روشهای رایج کسب درآمد در طول تاریخ و در طی دوره های تاریخی متفاوت در یک کشور تا حد زیادی بر ﳓ وه رفتار افراد و شیوه تعامل آنها با یکدیگر مؤثر بوده و هست و کارآفرینی و خلاقیت با فرهنگ مشارکت،استقلال طلبی،قبول مسئولیت و ﳐاطره پذیری در هم آمیخته است.
با مطالعه آثار ادب فارسی که جزیی از فرهنگ ما ﳏسوب می شود در خصوص پژوهش در باب "کار آفرین و کارآفرینی" می بینیم نظامی گنجوی اولین بار در اسکندر نامه اش واژه " کارآفرین" را به کار برده است.
برای همین این واژه به معنی "خداوند" در نسخه های کامل فرهنگ آنندراج،معین و لغت نامه دهخدا - با ارجاع به همین بیت - آمده است و در فرهنگ معین اضافه کرده است: "کارآفریننده،آنکه کار ایجاد کند"
دکﱰ جعفری مقدم اعتقاد دارد که در بیت فوق جالب است که بر روی کارساز بودن کارآفرین تأکید شده است .پس به طور قطع در بین آثار غنی ادبی به شاعران و نویسندگانی برمی خوریم که در آثار نظم و نثر خود از مشاغل و کارهای متداول عصر خویش و شیوه های بسط و گسﱰش آن یعنی ایجاد خلاقیت و نوآوری سخن گفته اند. از ﲨله ﳒم الدین رازی در مرصاد العباد،نظامی عروضی در چهار مقاله و نظامی گنجوی به وفور از کارهای متداول یا ﳓ وه کارآفرینی سخن گفته اند و آنگونه که در چهار مقاله به صراحت بیان شده خلاقیت و نوآوریلازمه بسط و گسﱰش کارآفرینی است.در ادامه از قاآنی بزرگﱰین شاعر دوره بازگشت ادبی که ﳕادی از شاعران خلاق قرن
می باشد سخن گفته ایم.
نظامی گنجوی
نامش الیاس،کنیه اش ابو ﳏمد،لقب او نظام الدین و ﲣلص این شاعر نظامی است.او سه همسر اختیار کرده که هرسه زودتر از وی از دنیا رفته اند.تنها فرزند او ﳏمد نیز در کودکی جان داده است.زادگاه نظامی گنجه و در سال هجری متولد شد.
از آثار او گنج یا ﲬسه معروف است که شامل:
ﳐزن الاسرار با یت که به فخر الدین بهرام شاه تقدیم کرده است.
خسرو و شیرین با بیت به نام طغرل سلجوقی و ﴰس الدین ﳏمد جهان پهلوان
لیلی و ﳎنون با بیت به نام شروانشاه جلال الدین بن منوچهر
هفت پیکر با بیت به نام علاء الدین کرپ ارسلان
اسکندرنامه با دو ﲞش شرفنامه با بیت و اقبالنامه با بیت به نام نصرت الدین ابوبکر ایلدگز
نظامی بر اصطلاحات ﳒومی و قرآن،فقه،حکمت و اندرز،طب و ریاضی مسلط بوده و در واقع آثار او دایره اﳌعارفی از علوم ﳐتلف است،به صورتی که بسیاری از شعرای سده های بعد از قرن در این راه هنر ﳕایی کرده اما به پای وی نرسیده اند.
نظامی دارای قدرت تصویر سازی قوی است، وی بیش از شغل وحرفه متفاوت ومتداول درجامعه قرن را در آثارش به خوبی به تصویر کشیده است؛به صورتی که می توان استنباط کرد در آن زمان چه مشاغلی متداول بوده و کدام درباری و کدام بین رعیت مرسوم بوده است.جالب آنکه نظامی در توضیح بسیاری از مشاغل با بیان مسائل خلاق و نوآور مطالبی در رواج و جنبه درآمد زایی آن شغل بیان کرده است.
کارآفرینی در آثار نظامی
پزشکی
نظامی به پزشکی علاقه زیادی داشت. برای فرزندش ﳏمد این علم را تعریف و به او توصیه می کند که پزشک باشد و او را از شاعری که در آن زمان یک شغل ﳏسوب می شد منع می کند.
نظامی از انواع و اقسام داروها و امراض مانندوبا،خنّ: اق،سودا،دردسر،گلودرد،چشم درد،خونریزی، و نیش گزندگان، از خاصیت: شکر و حلوا،شیرینی و سرکه و ترشی،زعفران،داروهای مفرح،رنگ سبز،صندل، تأثیرماه نو در دیوانگان یا اثر نور بر سر سامیان و ﲝرانیان،تأثیر نوشدارو برای معاﳉه زخم،ﲪام گرفﱳ بعد از خواب برای سرسامی،خواص کافور،حلوا،گلشکر،طین اصفر،سیب،شکر و عنﱪ خام در ﲤام آثارش سخن گفته است.
حکیم
کسی که حکمت طبیعی بشناسد و بداند که قوس و قزح بر اثر تابش آفتاب است،ذرات معلق در هوا بر اثر تابش نور دیده می شوند،نور وقتی که در یکجا ﲨع گردد قوی می شود ،باد هوای جنبنده است که بر اثر گرما به دست می آید،پژواک صدا در کوه،نسبی بودن رنگها، طول و عرض و ارتفاع اجسام نسبی است،زلزله،نور ماه از خورشید است،نیروی کشش آهنربا و کهربا،شدت و ضعف نور چراغ بسته به فضا دارد.
منجم
نظامی منجمی را یکی از کارهای مهم جامعه بر می ﴰارد و خود نیز از اطلاعات گسﱰده خویش در علم ﳒوم در اشعارش سخن گفته است.به طور مثال:
اصطرلاب از روی "جام جم" ساخته شده است، زمین کروی است،شب و روز در نیمکره ﴰالی و جنوبی زمین حالت عکس دارد،هر صد سال یک قرن است.قطب ثابت است وحرکتی ندارد،برجهای دوازده گانه - ﲪل، ثور، جوزا، سرطان، اسد،سنبله،میزان،عقرب،قوس،جدی،دلو،حوت - قطب ﴰال،تعیین وقت،طالع خوب،دور شادی،سازواری عطارد با دو پیکر،پراکندگی بنات النعش،سازواری ماه و پروین
آشپزی
نظامی در بیان این شغل مطبخ را به تصویر می کشد - هنگامی که مایع در دیگ می جوشدو کف می کند و سرریز می شود و بر آتش ریخته،خاکسﱰ اجاق بر می خیزد -
