بخشی از مقاله
چکیده
سنگ فیروزه، یکی از گوهرهای زیبا و گرانبهایی است که در داخل گدازههای تراکی آندزیت و آندزیت قرار گرفته و اغلب متعلق به دوران سوم زمین شناسی است. این گدازهها، باسنگهای پیریت، آپاتیت و کالکوپیریت، آلونیت، هماتیت، لیمونیت و کریزوکولا به همراه عناصر دیگر، توسط آبهای سطحی در حفرهها و شکافهای سنگهای درون گیر وارد شده و موجب تشکیل فیروزه گردیده است.
اگرچه در این مقاله به روشهای استخراج این معدن پرداخته میشود اما، برای مشخص شدن جنس سنگهای همراه فیروزه، اشاره بسیار مختصری به ویژگیهای کانیشناسی و زمینشناسی آن نیز گردیده است تا امکانات و روشهای مورد نیاز در استخراج بنا به خصوصیتهای سنگهای در بر گیرنده پایهریزی گردد. آنچه در طراحی و استخراج یک معدن اهمیت زیادی دارد، توجیه اقتصادی و ارزش اولیه ماده معدنی است؛ تا اینکه روش استخراج مناسب بر اساس میزان هزینهای که میتوان برای آن در نظر گرفت، انجام گیرد.
اگرچه مرغوبیت سنگ فیروزه بر اساس رنگ و ترکیبات شیمیایی آن سنجیده میشود، اما سلامت و بزرگی ابعاد در هر قطعه از سنگ فیروزه اهمیت بسیار زیادی دارد. لذا طرحی که برای استخراج این ماده ارزشمند کارآمدتر است؛ در درجه اول نباید موجب از بین رفتن ماده معدنی شده و در مراحل بعد کارایی لازم برای استخراج در اعماق زمین و داخل تونلها را داشته باشد. شکی نیست که روش استخراج همراه با آتشکاری در معدن، موجب آسیبهای جدی و خورد شدن ناخواسته سنگ شده و قطعات ارزشمند فیروزه هنگام قرار گرفتن در معرض موج انفجار آسیبهای جبران ناپذیری را خواهند دید.
این پروسه بسیار مشابه با استخراج سنگهای ارزشمند و نادر مرمر است. بر این اساس روش غیر انفجاری برای این قبیل از مواد معدنی موجب میشود که سنگهای تولید شده آسیب کمتری دیده و در نهایت ارزش افزودهی بیشتری داشته باشند. با توجه به تجربیات کسب شده در استخراج سنگهای تزئینی، بهصورت پلکانی روباز و زیرزمینی، میتوان برای استخراج سنگ فیروزه نیز از روشهای مشابه اما در مقیاسهای کوچکتر و ظریفتر بهره جست که در این مقاله به چگونگی اجرای آن پرداخته شده است.
-1 مقدمه
امروزه برای استخراج سنگهای معدنی، ماشینآلات ویژه به راحتی طراحی و مورد استفاده قرار میگیرد. در این میان، اگر این ماده معدنی جزء ذخایر نایاب و ارزشمندی باشدکه در دنیا بیش از یکی دو مورد مشابه ندارد، ارزش آن ماده معدنی دوچندان بوده و برای استحصال آن از راهکارهای علمی و نوین با طراحیهای متناسب بهرهگیری میشود.
معدن فیروزه نیشابور، یکی از معادن بی نظیر و ارزشمندی است که تاریخ استخراج آن، گواه بر اهمیت این معدن و فیروزه، به عنوان گوهری در بین سنگهای زینتی جهان است؛ تا انجا که فرهنگ و ادب کشور با نام این سنگ زیبا، عجین و همراه شده است. اگرچه فیروزهی نیشابور نام آشناست و شهرت زیادی در جهان دارد، استخراج و فراوری آن نیز کمزحمت نبوده و مخاطرات بسیاری را در فرآیند استخراج تا عرضه به بازار مصرف، در بر دارد.
استخراج فیروزه در مقایسه با روشهای سنتی و قدیمی چندان تفاوتی نکرده و این روش استخراج که به کمک کاربرد مواد ناریه انجام میشود، آسیبهای فراوانی را به آن وارد کرده و موجب از بین رفتن بخش قابل ملاحظهای از تولیدات شده و از مرغوبیت آن کاسته است. اگر روشی برای استخراج این ماده معدنی بهکار رود که استفاده از مواد ناریه و روش انفجاری را حذف کند، کمک زیادی به سلامت و مرغوبیت تولیدات صورت گرفته نموده و موجب بازدهی بیشتر نیز میشود.
-2 روش تحقیق و بحث
قدمت معدن فیروزه نیشابور بسیار زیاد بوده و با حفاریهایی در مقیاسهای بسیار کوچک و قدیمی آغاز شده است. این موضوع موجب میشود که انتخاب روشهای بهکار رفته در حال حاضر و در آینده، با محدودیتهای زیادی مواجه گردد. شکی نیست که طراحیهایی که در آینده برای استخراج سنگ فیروزه نیشابور صورت خواهد پذیرفت، تحت الشعاع معدنکاریهایی است که سالیان متمادی و با روشهای ابتدایی در این معدن صورت گرفته است.
اگرچه ابعاد بهکار رفته در تونلها و کارگاههای استخراجی در اعماق تقریباً زیاد موجب میشود که تغیرات عمده ای را نتوان در آنها ایجاد نمود، اما میتوان با کاربرد وسایل و ماشینآلات جدید در مقیاسهای متناسب با این معدن، ضایعات و صدمات وارده به ذخیره معدن و تولیدات آن را کاهش داد. اگر کاربرد مواد ناریه در فرآیند استخراج این معدن حذف گردد، کمک زیادی به کیفیت و کمیت فیروزه استخراج شده خواهد نمود؛ بهطوری که ارزش نهایی محصول نیز دو چندان میگردد.
