بخشی از مقاله
چکیده
مدلهای تصمیمگیری، جهت کمک به تصمیم درست و علمی گسترش پیدا کردهاند و به دو گروه مدلهای چند هدفه و مدلهای چند شاخصه تقسیم میشوند. روش پرومته جزء روشهای MADM و به عنوان یک روش کارا و با استفاده از دو واژه "ترجیح" و "بی تفاوتی" به دنبال انتخاب بهترین گزینه میباشد. این روش در زمینههای مختلف - همانند: تحقیق در عملیات و مدیریت پویا - به کار گرفته شده است. این روش به دلیل خاصیت ریاضی و سهولت استفاده از آن جزء روشهای پر استقبال قرار گرفته است.
شناخت جاذبههای گردشگری موجود و رتبه بندی نواحی گردشگری از ابعاد مهم و گامهای اولیه برای برنامهریزی توریسم، محسوب میشود. در تحقیق حاضر با استناد به اسناد و منابع کتابخانهای، برای رتبهبندی شهرستانهای استان اردبیل به لحاظ جاذبههای ژئوتوریستی، از تکنیک پرومته استفاده میشود. نتایج حاصل از تحلیل برخورداری شهرستانهای استان اردبیل به لحاظ شاخصهای ژئوتوریستی، حاکی از آن است که؛ شهرستانهای اردبیل، مشگین شهر و خلخال دارای بالاترین پتانسیل ژئوتوریستی استان اردبیل میباشند.
-1مقدمه
می توان گردشگری را پدیده ای کهن دانست که از گذشته های بسیار دور در جوامع انسانی وجود داشته و امروزه به عنوان بزرگترین و متنوع ترین صنعت دنیا شناخته می شود
این صنعت، اساس درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ی ساختار زیربنایی در بسیاری از کشورها می باشد. در این میان، توجه به صنعت گردشگری در کشورهای جهان سوم که تولید و استخراج منابع طبیعی، از نظر اقتصادی به صرفه شان نیست، می تواند نقطه عطف و کانون برنامه ریزی های توسعه ای این قبیل کشورها قلمداد شود.
رونق و رشد صنعت گردشگری در واقع به عواملی متعددی بستگی دارد؛ وضعیت آب و هوای مطلوب، فرهنگ غنی ملت ها، مناظر دیدنی، بهره مندی از شبکه های ارتباطی، در دستر بودن مراکز تفریحی و از همه مهم تر، آثار تاریخی و تمدن های گذشته، از جمله جاذبه ها و عواملی هستند که می توان به آنها اشاره کرد
در این میان ارزیابی ویژگی های جغرافیایی توریسم و جاذبه های ژئوتوریستی شهرستان های استان اردبیل که اغلب پتانسیل های قابل توجهی در این زمینه ها را دارا هستند می تواند گامی در جهت خروج از توسعه نیافتگی نواحی محروم این منطقه باشد. بر همین اساس است که یکی از راهبردهایی که اخیرا در اغلب کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته، توسعه و گسترش توریسم در نواحی محروم و دارای پتانسیل های لازم برای گسترش گردشگری می باشد.
مقاله حاضر بر آن است تا به منظور بررسی مهم ترین هدف تحقیق- که ارزیابی و رتبه بندی جاذبه های ژئوتوریستی شهرستان های استان اردبیل است- به این پرسش پاسخ دهد که: رتبه بندی شهرستان های استان اردبیل به لحاظ شاخص های ژئوتوریستی با استفاده از تکنیک پرومته چگونه است؟ سپس به ارائه راهکارهای پیشنهادی پرداخته می شود.
-2پیشینه تحقیق
در بررسی آثار و مطالعات صورت گرفته در زمینه گردشگری می توان اشاره کردکه : زنگی آبادی - 1385 - در بررسی تحلیل بازار گردشگری داخلی شهر اصفهان با استفاده از روش های آماری و استنباطی با مشخص نمودن مشکلات گردشگران به ارائه راهکارهایی برای رهایی از برخی چالش های باز دارنده نظیر گرانی قیمت ها، ترافیک و کیفیت اطلاع رسانی پرداخت.
صدر موسوی و دخیلی - - 1386 در ارزیابی وضعیت تسهیلات گردشگری آذربایجان شرقی - کندوان، قلعه بابک و شرفخانه - از دیدگاه گردشگران، به این نتیجه رسید که مکانهای مورد بررسی در اغلب زمینه ها فاقد امکانات و تسهیلات لازم برای جلب رضایت گردشگران می باشند.
رهنمایی و قدمی - - 1387 در تحقیقی با عنوان بررسی ظرفیت تحمل حوزه مقصد گردشگری با تاکید بر جامعه میزبان، اظهار داشتند که از بعد جامعه میزبان حوزه کلاردشت در رابطه با نوع گردشگران خود ظرفیت تحمل متفاوتی دارند. عربشاهی کریزی و آریان فر - 1392 - در مقاله ای با عنوان گردشگری سلامت و قابلیت های گردشگری پزشکی- درمانی در ایران، قابلیت ها و توانمندی های ایران را در چهار قسمت -1 چشمه های آب گرم و آب های معدنی؛ -2 گنبد های نمکی؛ -3 طبیعت گردی - اکوتوریسم - و -4 توریسم پزشکی، مورد تحلیل قرار داده اند.
موسی وند و ساسان پور - 1390 - در تحقیقی با عنوان ارزیابی نقش زیرساخت های شهری جهت تعیین قطب گردشگری با استفاده از مدل های TOPSIS و AHP - مطالعه موردی: استان مازندران - ، شهرستان های استان مازندران را از لحاظ اهمیت گردشگری آنها با معیارهایی نظیر دفاتر خدمات مسافرتی، واحدهای اقامتی و هتل ها، واحدهای پذیرایی بین راهی، رستوران ها، کارگاه های عمده فروشی و خرده فروشی، فروشگاه های صنایع دستی و پایانه های حمل و نقل به روش تحلیلی و آماری و با تاکید بر نگرش سیستمی، مورد بررسی قرار دادند.
-3روش تحقیق
این تحقیق از نظر ماهیت و روش، جزء روش های تحلیلی - توصیفی محسوب می شود. همچنین این بررسی مبتنی بر شیوه کتابخانه ای ست و با استناد به گزارشات و مقالات مربوطه، اقدام به گردآوری داده ها شده است و از روش پرومته جهت ارائه خروجی - رتبه بندی شهرستان های استان اردبیل - استفاده شده است. شاخص های بکاررفته در تحقیق حاضر عبارتند از: رودخانه، دریاچه، چشمه، آبشار، تالاب، کوه، دره، مناطق حفاظت شده و مناطق توریستی. شایان ذکر است که برای تسریع و بالا بردن دقت محاسبات از نرم افزار PROMETHEE برای انجام رتبه بندی استفاده شده است.
-4محدوده مورد مطالعه
واژه اردبیل واژه ای اوستایی است که از دو کلمه آرتا به معنی "مقدس" و ویل به معنی "شهر" ترکیب شده است. استان اردبیل با وسعتی معادل 17867کیلومتر مربع 1/1 - درصد از مساحت کشور - در شمال فلات ایرانبین، َ45ْ37تا َ42ْ39 عرض شمالی از خط استوا و َ30ْ 47تا َ55 ْ48طول شرقی از نصف النهار گرینویج در شمال غرب ایران واقع شده است.
میانگین ارتفاع این منطقه، بیش از 1400 متر از سطح دریاست، که پست ترین نقطه داخلی با ارتفاع 100 متر در شهر پارس آباد و بیله سوار و بلندترین قله آن سبلان با ارتفاع 4811 متر میباشد. استان اردبیل از شمال با جمهوری آذربایجان، از شرق با استان گیلان از جنوب با استان زنجان و از غرب با استان آذربایجان شرقی محدود است. همچنین، بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، این استان متشکل از 10 شهرستان اردبیل، بیله سوار، پارس آباد، خلخال، سرعین، کوثر، مشگین شهر، مغان، نمین و نیر می باشد.
شکل-1 موقعیت استان و شهرستان های استان اردبیل
-5تحلیل داده ها - روش - PROMETHEE
مدلهای تصمیم گیری، جهت کمک به تصمیم درست و علمی گسترش پیدا کرده اند و به دو گروه مدل های چند هدفه و مدلهای چند شاخصه تقسیم می شوند. در اینجا مدلهای چندشاخصه به منظور ارزیابی، اولویت بندی و انتخاب از میان گزینه های مختلف بر اساس معیارهای مشخص که معمولا با وزن دهی نیز همراه است، مورد استفاده قرار می گیرند. مدل های تصمیم گیری چندشاخصه دارای تکنیک های مختلفی می باشد که یکی از آنها پرومته می باشد.
روش پرومته جزء روشهای MADM و به عنوان یک روش کارا و با استفاده از دو واژه "ترجیح" و "بی تفاوتی" به دنبال انتخاب بهترین گزینه می باشد. این روش در زمینه های مختلف همانند: تحقیق در عملیات و مدیریت پویا به کار گرفته شده است. این روش به دلیل خاصیت ریاضی و سهولت استفاده از آن جزء روشهای پر استقبال قرار گرفته است. این روش توسط دو استاد بلژیکی به نام ژان پیر برنز و برتراند مارسکال در دهه 1980 ارائه شد.
در واقع پس از این شروع، پرومته توسعه یافت و از آن در شرایط مختلف نسخه هایی به وجود آمد. و می توان از آنها با عنوان خانواده پرومته یاد کرد. در تحقیق حاضر از پرومته II ، که گزینه های گسسته را بصورت کامل رتبه بندی می کند، استفاده می شود.
در این روش باید دانست که:
· این روش در زمره روشهای جبرانی قرار می گیرد.
· شاخصهای کیفی به کمی تبدیل می شوند.
· نیازی نیست که شاخص ها حتما مستقل از هم باشند.
· تصمیم گیرنده با n گزینه متناهی مواجه است.
• A={Ai 1 2
• تصمیم گیرنده شاخص هایی را جهت تصمیم گیری معرفی می نماید.
• C={Cj 1 2
