بخشی از مقاله
چكيده
محدوده مورد مطالعه در شمال غربي ايران و شرق استان زنجان قرار داشته و يك دشت كم عرض با پوشش آبرفتي كواترنري كه نوعي فرونشست تكتونيكي است را شامل مي شود كه توسط ارتفاعات طارم در شمال و ارتفاعات سلطانيه در جنوب منطقه احاطه گرديده است.
اين ارتفاعات، آثار متعددي از فعاليت هاي هيدروترمال در مطالعات دورسنجي بر روي تصاوير ماهواره اي سنجنده ETM+ لندست ٧ نشان مي دهند كه منتصب به دوران ائوسن و قبل از آن مي باشند كه در محل تلاقي گسل ها مشاهده مي گردد كه منجر به تشكيل رگه هاي معدني با آثار كانه زايي فلزات پايه و با ارزشي در اين نواحي گرديده است. با استفاده از تكنيك هاي سنجش از دور و روش هايي چون تركيب رنگي كاذب٧٤٢ و فرمول سه نسبتي سابينز - Sabins - 1992 مي توان به آثار رخساره هاي گرمابي-ماگمايي و مناطق اميد بخش جهت بررسي هاي دقيقتر در منطقه پي برد.
١ مقدمه
رودخانه ابهر رود در شهرستان ابهر در استان زنجان واقع شده است و در نقشه ١٠٠٠٠٠:١ ابهر و بخشي از نقشه ١٠٠٠٠٠:١ سلطانيه قرار دارد كه از ارتفاعات طارم و سلطانيه در شمال و جنوب منطقه سرچشمه مي گيرد. از ديدگاه زمين شناسي ساختاري محدوده دشت ابهر با پوشش آبرفتي كواترنري, نوعي فرونشست تكتونيكي محسوب مي شود كه بين دو زون ساختاري طارم و سلطانيه قرار گرفته است كه اين دو زون به صورت يك فرازمين با روند شمال غربي- جنوب شرقي در منطقه رخنمون يافته اند.
زون طارم به صورت يك كمان ماگمايي متشكل از نهشته هاي آتشفشاني و آتشفشان هاي ائوسن مي باشد كه توسط توده هاي نفوذي اليگوسن تحت تاثير واقع گشته است و ادامه نوار آتشفشاني نفوذي البرز غربي مي باشد. اين در حالي است كه زون سلطانيه بيشتر از نهشته هاي رسوبي پركامبرين-پالئوزوئيك و كمتر مزوزوئيك تشكيل يافته كه به صورت يك سري سنگ بالا آمده در منطقه است كه بخشي از زون ايران مركزي مي باشد. ليتولوژي شمالي منطقه شامل رديف هاي آذرآواري و مجموعه همراني از گدازه هاي آندزيتي و آندزي بازالتي، ريوداسيت پورفيري و غير پورفيري است كه به صورت زيردريايي و در سطح خشكي تشكيل يافته است.
بر اثر فاز كوهزايي پيرنئن و تزريق توده هاي نفوذي همچون توده نفوذي گرانيتي و گرانوديورتي درشت دانه در مجموعه هاي ولكاني كلاستيك ائوسن - سازند كرج - در امتداد ساختار و گسلهاي طولي و عميق بلندي هاي طارم و مانند آن در ارتفاعات سلطانيه منجر به تشكيل هاله هاي دگرساني با منشأ هيدروترمالي شده است - شكل ١ - . هاله هاي دگرساني شامل تركيبات رسي، اكسيد و هيدروكسيد آهن مي باشند كه گسترش چشمگير در منطقه داشته كه توسط پردازش تصاوير ماهواره لندست ٧ - سنجنده - ETM+ به روش فرمول سه نسبتي سابينز و تركيب رنگي كاذب٧٤٢ به شناسايي و تشخيص رخسارهاي گرمابي-ماگمايي از ديگر پديده ها پرداخته شده است.
شكل ١. نقشه زمين شناسي محدوده مورد مطالعه - برگرفته از - Stoklin and Eftekharnezhad, 1969
٢ روش تحقيق
مطالعات دورسنجي به عنوان يكي از ابزراهاي مفيد در مطالعات زمين شناسي مي تواند ما را در شناسايي هاله هاي دگرساني رخساره هاي گرمابي-ماگمايي ياري نمايد كه برا اين منظور از تكنيك هاي بارزسازي زون هاي احتمال دگرساني در محدوده مورد مطالعه به كمك پردازش داده هاي سنجنده ETM+ ماهواره لندست ٧ از روش هايي چون فرمول سه نسبتي سابينز و تركيب باندي ٤٧٢ كه به خوبي نشان دهنده دگرساني هاي توأم رسي، اكسيد و هيدروكسيد آهن در منطقه است و اطلاعات مفيدي در پي جويي ذخاير فلزات پايه و گرانبها به ما مي دهد.
تركيب باندي كاذب ٧٤٢ به منظور شناسايي رخنمون هاي آذرين و دگرساني هاي مرتبط با آن در ارتفاعات اطراف رودخانه ابهر رود در دشت ابهر، تركيب رنگي كاذب ٧٤٢ مورد استفاده قرار گرفت كه در آن رنگ زرد يا نارنجي مايل به زرد معرف واحدهاي آذرين دگرسان شده و رنگ قرمز آجري معرف رخساره ماگمايي در منطقه است - شكل ٢ - .
فرمول سه نسبتي سابينز
در اين روش كه از سه نسبت باندي به شرح زير استفاده گرديده است مناطق مشكوك به آثار دگرساني با منشأ هيدروترمال به رنگ زرد مايل به نارنج مشاهده مي شوند. رنگ نارنجي مشخصه افزايش محتواي كاني هاي رسي در منطقه و رنگ زرد تا زرد مايل به سبز بيانگر حضور كاني هاي اكسيد و هيدروكسيد آهن مي باشد
شكل ٢. تصوير حاصل از تركيب باندي كاذب ٧٤٢ شكل ٣. تصوير حاصل از فرمول سه نسبتي سابينز
٣ نتيجهگيري
.١محدوده ارتفاعات اطراف رودخانه ابهر رود داراي گسل خوردگي هاي متعدد با آثار كانه زايي فلزي حاصل از رخساره هاي دگرسان شده با منشأ هيدروترمال مي باشد كه به كمك روش هاي دورسنجي مي توان مناطق اميد بخش را شناسايي كرد و سپس با انجام مطالعات دقيقتر ژئوشيميايي و كنترل صحرايي به بررسي هاي دقيقتر منطقه پرداخت.
٢. به كمك تركيب رنگي كاذب ٧٤٢ به خوبي مي توان رخساره هاي اكسيدي را شناسايي نمود.
فرمول سه نسبتي سابينز به منظور تشخيص دگرساني هيدروترمال نتايج بسيار خوبي در منطقه دارد كه نشان دهنده حضور محتواي كاني هاي رسي، اكسيد و هيدروكسيد آهن مي باشد كه در آن مناطق مشكوك به آثار دگرساني با منشأ هيدورترمال به رنگ زرد مايل به نارنجي، رنگ نارنجي گوياي افزايش محتواي كاني هاي رسي و رنگ زرد تا زرد مايل به سبز نشان دهنده حضور بيشتر اكسيدها و هيدركسيدهاي آهن مي باشد. در تصاوير حاصل از فرمول سابينز طيف آبي كاملا دورريز بوده و پديده هاي آن هيچ ارتباطي با دگرساني هيپوژنيك - درونزاد - ندارند.
