بخشی از مقاله
کاربرد شبیه سازي در محاسبه درآمد و تعیین نقطه سربهسر دستگاههاي خودپرداز بر حسب تعداد تراکنش
چکیده
دستگاههاي خودپرداز علاوه بر داشتن جنبه تبلیغاتی براي بانکها میتوانند، سهم بسزایی در درآمدهاي غیرمشاع بانکها، از محل درآمدهاي کارمزد شتابی داشته باشند. با توجه به اینکه بانکها متحمل هزینههاي قابل توجهی جهت خرید، نصب، پشتیبانی، پولرسانی و پرستاري دستگاهها میگردند و همچنین با عنایت به قابلیت سودآوري هر دستگاه خودپرداز، ضروري است جهت افزایش سودآوري دستگاهها، عملکرد آنها با استفاده از روشهاي نوین علمی مورد بررسی قرار گرفته و نسبت به مکانیابی و نصب آنها اقدام گردد.
در این مقاله عملکرد و درآمد 750 دستگاه خودپرداز بانک دي در مدت 6 ماه مورد مطالعه قرار گرفته و پارامترهاي لازم براي مدل شبیه-سازي شامل احتمال شتابی و غیرشتابی بودن تراکنش، احتمال انتخاب نوع تراکنش توسط مشتري و تابع توزیع مبلغ برداشت وجه استخراج و با استفاده از نرمافزار شبیهسازي Visual Slam مدلی براي محاسبه درآمد ماهانه دستگاهها بر حسب تعداد تراکنش ارائه گردیده است. در ادامه به دلیل اهمیت نقطه سربهسر در تحلیل هزینه فایده، نقطه سربهسر یک دستگاه بر حسب تعداد تراکنش آن، مورد محاسبه قرار گرفته است.
واژه هاي کلیدي: شبیهسازي، نرمافزار Visual Slam، توزیع نرمال، درآمدهاي غیرمشاع، نقطه سربهسر.
1
مقدمه
سابقه استفاده از دستگاه خودپرداز در ایران به سال 51 برمیگردد. پیچیدهتر شدن مسائل صنعت، تجارت و به طور کلی روابط اجتماعی و رشد روزافزون شهرها باعث گردیده تا بانکها از سیستم سنتی خارج شده و با گسترش خدمات بانکداري مجازي سعی در کسب سهم بازار در جهان رقابتی امروزي داشته باشند. دستگاه خودپرداز با هدف تحول در ارائه خدمات بانکی با استفاده از کاستن میزان مراجعه حضوري مشتریان به شعبه و کارمندان بانک از جمله رویکردهاي مورد توجه بانکهاي مختلف در دهههاي اخیر در جهان و کشور است. بانکها به عنوان بخشی از بنگاههاي اقتصادي که هر روزه با مردم در ارتباط هستند، حساسیت ویژهاي بر استفاده بهینه از کلیه امکانات خود جهت حداکثر نمودن سهم خود از بازار و افزایش رضایتمندي مشتریان دارند. دستگاههاي خودپرداز نیز علاوه بر داشتن جنبه تبلیغاتی براي بانک-ها میتوانند، سهم بسزایی در درآمدهاي غیرمشاع بانکها، از محل درآمدهاي کارمزد شتابی داشته باشند. با توجه به اینکه بانکها متحمل هزینههاي قابل توجهی جهت خرید، نصب، پشتیبانی، پولرسانی و پرستاري دستگاهها میگردند و همچنین با عنایت به قابلیت سودآوري هر دستگاه خودپرداز، ضروري است جهت افزایش سودآوري دستگاهها، شاخص هاي عملکردي آنها از قبیل "میزان درآمد مورد انتظار بر حسب تعداد تراکنش" و "نقطه سربهسري بر حسب تعداد تراکنش" و... با استفاده از روشهاي نوین علمی مورد بررسی قرار گیرد و سپس با توجه به عوامل فیزیکی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادي و فرهنگی مناطق مختلف، تعداد تراکنش مورد انتظار ماهیانه دستگاه و به دنبال آن درآمد مورد انتظار و نقطه سربهسري دستگاه بر حسب تعداد تراکنش، مورد پیشبینی قرار گرفته و بر اساس درآمد مورد انتظار، نسبت به استقرار یا عدم استقرار دستگاه در یک منطقه تصمیمگیري نمود. با توجه به اینکه مراجعه مشتریان و همچنین نوع تراکنش مورد نظر مشتري پدیدهاي تصادفی میباشد بنابراین یکی از بهترین روشها براي تخمین میزان درآمد یک دستگاه بر اساس تعداد تراکنش و همچنین تعیین نقطه سربهسر آن استفاده از روش شبیهسازي میباشد.
امروزه از شبیهسازي به عنوان یکی از ابزارهاي علم مدیریت، براي شرح رفتار سیستمها استفاده میشود. تکنیک شبیهسازي از جمله پر استفادهترین تکنیکهاي مورد توجه در رشته هاي علم مدیریت و مهندسی صنایع است و عمدتا در برخی از زمینههاي تکنیکی این رشته-ها، از جمله در برنامهریزي و کنترل، برنامهریزي حمل و نقل، تخصیص منابع، و کنترل پروژه، مرسوم میباشد. از سال 1955 تا 1986 و پس از آن تاکنون، پژوهشگران زیادي نسبت به توسعه زبانهاي شبیهسازي اقدام کردهاند. یکی از زبانهاي شبیه سازي زبان Visual Slam می باشد. در رشتههایی که در بالا ذکر آنها رفت، از دانش شبیهسازي براي مدل نمودن یک وضعیت در حالت ساده یا پیچیدهترین حالت آن میتوان استفاده کرد. در مطالعه حاضر با استفاده از نرمافزار شبیهسازي Visual Slam نقطه سربهسر و درآمد مورد انتظاري یک دستگاه خودپرداز بر حسب تعداد تراکنش محاسبه شده است.
در بخش دوم این مقاله به مرور ادبیات موضوع پرداخته میشود. در بخش سوم با استفاده از روش شبیهسازي و نرم افزار Visual Slam درآمد مورد انتظار یک دستگاه خودپرداز بر اساس تعداد تراکنش مورد محاسبه قرار میگیرد. در بخش چهارم به محاسبه نقطه سربهسر یک دستگاه پرداخته میشود. در نهایت نتایج حاصل از پژوهش در بخش پنجم خلاصه و جمعبندي خواهد شد.
مروري بر مطالعات گذشته
بحث کارایی و استفاده بهینه از امکانات در سیستمهاي مختلف از جمله سیستم بانکی از موضوعاتی است که در سالهاي اخیر در سراسر دنیا به آن توجه زیادي شده است. با توجه به اینکه در مطالعات پیشین از روش شبیهسازي در تعیین نقطه سربهسر دستگاه خودپردازها استفاده نشده است ما در این بخش به ذکر مطالعاتی در خصوص کاربرد روشهاي شبیهسازي در سیستمهاي مختلف و همچنین مطالعات صورتگرفته در زمینه مکانیابی دستگاههاي خودپرداز میپردازیم.
در مقالهاي با عنوان "آنالیز هزینه-فایده خطوط هوایی با استفاده از روش شبیهسازي" با استفاده از روش شبیهسازي مونتکارلو به بررسی هزینه-فایده در خطوط هوایی پرداخته شده است. در این تحقیق با استفاده از روش شبیهسازي میزان صرفهجویی در هزینههاي سوخت جت در خطوط هوایی در صورت استفاده از چرخهاي یدكکش در حمل و نقل هواپیما از ترمینال به آشیانه تعمیراتی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان میدهد که در صورت خرید یدكکش امکان صرفهجوییهاي قابل توجه در هزینه ها وجود دارد(بازرگان و همکاران،.( 2013
2
فردیناند در پژوهش خود با عنوان "کاربرد شبیهسازي مونتکارلوي فازي در آنالیز هزینه فایده سرمایهگذاري سیستم مدیریت دانش" به بررسی فواید موردانتظار حاصل از پیاده سازي سیستم مدیریت دانش در شرکت ABC پرداخته است. در این تحقیق با استفاده از مدل شبیه سازي مونت کارلوي فازي تابع توزیع درآمد کل، صرفهجویی در هزینهها و سود کل محاسبه شده است (فردیناند مورنی و همکاران
.(2012
در پژوهش دیگري با هدف بهینه کردن هزینه دستگاههاي خودپرداز و با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی1 و 2TOPSIS مکانیابی و استقرار بهینه دستگاههاي خودپرداز مورد بررسی قرار گرفته است. محققین با کمک روش AHP وTOPSIS و با استفاده از 4 معیار اصلی ترافیک، رقبا، فاصله از مراکز جذب سفر و معیار جمعیت ، 10 منطقه مختلف شهر بوشهر براي نصب دستگاه اولویت بندي کردهاند (کبوتري و همکاران .(1391
دکتر علی گلی در تحقیق دیگري با هدف انتخاب مناسب ترین مکان به منظور افزایش کارایی و خدمترسانی دستگاهها، مکانهاي مستعد جهت نصب دستگاه خودپرداز را در منطقهي 10 شهرداري تهران اولویت بندي کرده است. پارامترهاي مورد مطالعه در این مقاله ترافیک، رقبا، فاصله از مراکز جذب سفر و معیار جمعیت و قوانین ومقررات میباشند (گلی و همکاران .(1388
مهدي شهبازنیا در مقاله اي از روش شبیهسازي براي محاسبه زمان تکمیل پروژه و هزینه تمام شده پروژه و یافتن مسیرهاي بحرانی پروژه استفاده کرده است. در این تحقیق که براي یک پروژه آزادراه با 69 فعالیت صورت پذیرفته است نتایج نشان داد که با افزایش زمان پروژه به میزان یک ماه میتوان احتمال تحقق برنامه را از 50 به 90 درصد افزایش داد. و همچنین با افزایش مبلغ برآورد بودجه پروژه به میزان 5 درصد میتوان نوسانات بازار تا 25 درصد را تحمل نمود(شهبازنیا و طالقانی، .(1390
محاسبه درآمد مورد انتظار بر حسب تعداد تراکنش
دستگاه خودپرداز وسیلهاي است که بعضی از خدمات بانکی از قبیل دریافت وجه، انتقال وجه، درخواست تغییر رمز، درخواست صورتحساب، ماندهگیري و پرداخت قبوض را بدون مراجعه حضوري مشتري به بانک انجام میدهد. درآمد یک دستگاه شامل دو بخش درآمدهاي حاصل از تراکنشهاي شتابی و غیرشتابی میباشد. درآمدهاي شتابی آندسته از درآمدهایی است که دستگاه بر روي کارت سایر بانکها تراکنش انجام میدهد و کارمزد شتابی به بانک پذیرنده پرداخت میگردد و درآمدهاي غیرشتابی در حقیقت حاصل آن دسته از درآمدهایی است که به علت عدم استفاده دارندگان کارتهاي بانک دي از دستگاههاي سایر بانکها، در هزینه هاي پرداختی شتابی صرفهجویی میگردد. با توجه به متفاوت بودن کارمزد تراکنشهاي مختلف (انتقال وجه، برداشت وجه، مانده حساب، درخواست صورتحساب) جهت پیش بینی درآمد یک دستگاه بر حسب تعداد تراکنش میتوان از روابط شماره (1) استفاده نمود. که در آن T.income درآمد کل و sh.income درآمد شتابی و non.sh.income درآمدهاي غیرشتابی دستگاه میباشد.
(١) T.income = sh. income + non.sh.income
ولی به دلیل ماهیت تصادفی و غیر دقیق بودن متغیرهاي مورد استفاده در رابطه فوق، از فرمول شماره (1) نمیتوان استفاده نمود. بنابراین در این مقاله براي پیشبینی دقیقتر متوسط درآمد مورد انتظار ماهیانه یک دستگاه بر اساس تعداد تراکنش آن از روش شبیه سازي استفاده شده است.
متناسب با روش انتخابی براي حل مساله، مدلسازي مساله نیز از اصول خاص خود پیروي می کند. در مدلسازي از نوع شبیهسازي، لازم است پیش از هر چیز نسبت به شناسایی محدوده مساله اقدام نمود. مدلسازي مفهومی، بیان ساختار تئوریک از مساله مورد نظر به صورتی است که بیانگر چگونگی ارتباط منطقی و مقداري میان متغیرهاي سیستم باشد. نمودار شماره (1) شکل مفهومی مدل مسئله را نشان می-دهد.
3
نمودار -1 مدل مفهومی مسئله
در ادامه به ارائه گامهاي اصلی مسئله میپردازیم. در گام اول با توجه به اینکه مراجعه به دستگاه خودپرداز، انتخاب نوع درخواست، شتابی یا غیرشتابی بودن فرآیندهاي تصادفی میباشند، لازم است تابع توزیع آماري هر کدام از متغیرهاي فوق و همچنین احتمال انتخاب هر کدام از درخواستهاي مشتري ( انتقال وجه، برداشت وجه، پرداختقبوض، تغییررمز، خلاصه صورتحساب، صورتحساب، مانده حساب ) و احتمال شتابی یا غیرشتابی بودن تعیین گردد. بنابراین ابتدا با مطالعه عملکرد 650 دستگاه خودپرداز بانک دي در محدوده زمانی 6 ماهه اول سال 92 و احتمال نوع خدمت درخواستی، شتابی یا غیرشتابی بودن تراکنش و تابع توزیع مبالغ برداشت شده توسط مشتري محاسبه شده است. با توجه به محاسبات صورت گرفته احتمال شتابی بودن تراکنش برابر 0.916 و غیرشتابی بودن آن 0.084 میباشد جدول شماره (1) احتمال
