بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی این تحقیق بررسی رابطه قانون مالیات بر ارزش افزوده با درآمد ابرازی و درآمد مشمول مالیات شرکتها میباشد. جامعه آماری تحقیق مشتمل بر کلیه اشخاص حقوقی - مودیان حقوقی - حوزه مالیاتی شهر تهران طی سال-های 1390 تا 1393 بوده که حجم نمونه با توجه به روش غربالگری و پس از حذف مشاهدات پرت برابر با 217 شرکت میباشد. در این تحقیق میزان مالیات بر ارزش افزوده و نرخ مالیات بر ارزش افزوده به عنوان متغیرهای مستقل، میزان مالکیت دولتی، میزان مالکیت خصوصی، میزان خرید و فروش داخلی و خارجی به عنوان متغیرهای کنترلی و درآمد ابرازی و درآمد مشمول مالیات شرکت به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. در این تحقیق که از داده های تلفیقی و پانل - تابلویی - با اثرات ثابت استفاده شده، نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادهها در سطح اطمینان %95 نشان میدهد بین میزان مالیات بر ارزش افزوده با میزان درآمد ابرازی و مشمول مالیات مودیان رابطه مستقیم معناداری وجود دارد. از سوی دیگر این نتایج نشان میدهد بین نرخ مالیات بر ارزش افزوده و میزان درآمد ابرازی و مشمول مالیات مودیان رابطه مستقیم معناداری وجود دارد.
واژگان کلیدی: مالیات بر ارزش افزوده ، درآمد ابرازی ، درآمد مشمول مالیات، نرخ مالیات بر ارزش افزوده
مقدمه
دولت ها جهت انجام این وظیفه مهم و حیاتی - اجرای قوانین مالیاتی - که شریان اصلی حفظ پویایی و شکوفایی هر جامعه میباشد و بخشی از هزینه های دولت ها را تشکیل می دهد؛ به منابع مالی مطمئن و قابل اعتمادی نیازمند هستند. یکی از اصلی ترین روش های تامین مالی آن ها، دریافت مالیات از افراد جامعه است. بحث مالیات ، ریشه تاریخی دارد. هرجا که صحبت از ثبات، امنیت، تامین اجتماعی، شغل، زیر ساخت های حمل و نقل، زیرساخت های آموزشی و ... به میان می آید، نقش دولت ها و مالیات به چشم می خورد. امری که در تمام طول تاریخ به تناسب شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، همواره فصل مشترک جوامع مختلف بوده است. حکومت ها جهت تامین منابع مالی مورد نیاز، جهت انجام برنامه های پیش گفته، به منابع مالی با ثبات و هنگفتی نیازمند بودند که باید به نوعی فراهم می گشت. جهت تامین این هزینه های هنگفت، دو راه درپیش رو داشتند. راه اول، ورود مستقیم به صحنه اقتصاد، به عنوان یک کارآفرین و راه دوم، جمع آوری وجوه مورد نیاز در قالب مالیات از افراد جامعه، به تناسب قدرت مالی آن ها.
در تمامی کشورهای پیشرفته دنیا درآمدهای مالیاتی یکی از اصلی ترین منابع درآمدهای دولت ها به شمار می آیند. پرداخت منظم و به موقع مالیات ها مسئولان دولتی را قادر می سازد تا رفاه و آسایش مالیات دهندگان را به نحو مناسبی بر قرار سازد. در کشورهای مختلف مالیات های گوناگونی از افراد اخذ می شود. یکی از پیشرفته ترین مالیات ها که در اکثر کشورهای توسعه یافته دنیا از آن استفاده می شود، مالیات بر ارزش افزوده می باشد. مالیات بر ارزش افزوده یکی از مهمترین منابع مالیاتی است که دولت ها به آن اتکا کرده و نقش در خور مهمی در کاهش اتکاء دولت به درآمدهای نفتی دارد. از این رو نظام مالیات بر ارزش افزوده پس از بحث و بررسی های مکرر در سال های مختلف نهایتاً در خرداد ماه 1387 به تایید شورای نگهبان رسید و به صورت قانون ابلاغ گردید.
در این میان ایجاد بسترهای مناسب اجرایی برای اجرای موفقیت آمیز این نظام از اهمیت بسزایی برخوردار است که مقابله با فرار مالیاتی در این نوع نظام از اهمیت خاصی برخوردار است. لذا این تحقیق در صدد آن است تاثیر عوامل موثر بر درآمد ابرازی و نیز درآمد مشمول مالیات قطعی مودیان را مورد بررسی قرار دهد. در این میان مالیات میزان بر ارزش افزوده ، نرخ مالیات بر ارزش افزوده و نیز دیگر عوامل همچون نوع مالکیت، میزان خرید و فروش داخلی و خارجی از جمله عوامل مهم و اساسی در این راستا می باشند. با توجه به مطالب فوق مساله اصلی این تحقیق این است که آیا قانون مالیات بر ارزش افزوده با درآمد ابرازی و درآمد مشمول مالیات شرکت ها رابطه دارد یا خیر؟
از جمله گام های موثر در راه اصلاح نظام مالیاتی کشور، بررسی و مطالعه در خصوص وضع مالیات بر ارزش افزوده و اجرای آن، به عنوان یکی از بهترین وکارا ترین منبع تأمین درآمد مالیاتی دولت ها است. در سال 1366 برای اولین بار لایحه مالیات بر ارزش افزوده توسط دولت وقت تقدیم مجلس شورای اسلامی ایران گردید و با تلاشهای مستمر مسئولان ذیربط کلیات لایحه مالیات بر ارزش افزوده در مجلس هفتم در فروردین ماه 1384 به تصویب رسید وجزئیات آن دردست بررسی قرار گرفت. - پژمان، . - 1384 مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات غیر مستقیم بر مصرف است که در مراحل زنجیره واردات/ تولید/ توزیع/ مصرف، به میزان درصدی از ارزش افزوده حاصله در هر مرحله از زنجیره، از هر بنگاه به بنگاه بعدی منتقل می گردد تا نهایتا به مصرف کننده نهایی منتقل و توسط وی پرداخت می شود.
برای اجرای نظام مالیات بر ارزش افزوده در ایران، استفاده از یک نرخ واحد عمومی همراه با معافیت های اندک و نیز نرخ صفر برای صادرات توصیه می شود و در صورت ضرورت -کاهش خاصیت تنازلی مالیات بر ارزش افزوده- به نظر می رسد اعمال نرخ های چند گانه، به ویژه دو یا سه نرخ برای کالاهای لوکس و خاص نیز توجیه پذیر باشد - دفتر طرح مالیات بر ارزش افزوده، . - 1384 با توجه به این که درآمدهای مالیاتی که رقم عمده ای از درآمدهای دولت است، می تواند به عنوان ابزار مالی مؤثر برای تأمین منابع مالی هزینه های ضروری دولت و تعدیل در توزیع درآمد و ثروت و هدایت فعالیتهای اقتصادی جامعه به کار رود، لذا با توجه به این مهم لزوم استفاده از یک سیستم مالیاتی کارآ در اقتصاد کشور ضروری به نظر میرسد. بنابراین با توجه به جدید بودن نظام مالیات بر ارزش افزوده در ایران، ضروری است اطلاعات مورد نیاز تخصصی در زمینه آن تامین و جهت بهره برداری در اختیار صاحب نظران و دست اندرکاران قرار گیرد.
مبانی نظری پژوهش
مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات چند مرحلهای است که به کالاها و خدمات تعلق میگیرد و منظور از آن اخذ مالیات از اضافه ارزش کالاهای تولید شده و یا خدمات ارائه شده در مراحل مختلف تولید و توزیع میباشد که در هر مرحلهای از تولید و توزیع به صورت درصدی جدا از قیمت اخذ میگردد. به عبارت دیگر مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر قیمت فروش است که بار مالیاتی آن بر دوش مصرفکننده نهایی است و از ارزش افزوده بنگاهها یعنی مابه-التفاوت بین عایدی ناشی از فروش کالاها و خدمات و کل هزینههایی که بابت خرید نهادههای تولید - به استثنای نیروی انسانی - پرداخت شده است. دریافت میشود. حاصل جمع ارزش افزوده کلیه بنگاهها در واقع همان تولید ملی است. بنابراین تولید ملی میتواند بطور بالقوه پایه مالیات بر ارزش افزوده را تشکیل دهد.مالیات بر ارزش افزوده بدین دلیل از مالیاتهای فروش و غیرمستقیم کاملا متمایز است که در هر مرحله از تولید وضع میشود.
با اخذ مالیات صرفا از ارزش افزوده بنگاهها، مالیات بر ارزش افزوده میتواند از آبشاری بودن مالیات که در زمان وضع مالیات بر فروش یا مالیات غیرمستقیم در مراحل مختلف تولید اتفاق میافتد، جلوگیری نماید و به صورت جدا از قیمت اصلی کالاها و خدمات محاسبه میگردد، اغلب مالیات بر ارزش افزوده مالیات بر مصرف نامیده میشود، چون ارزش افزوده بنگاه تفاوت بین دریافتیها و هزینه نهادههای خریداری شده است، که ممکن است به آن به عنوان خالص مصرف نهادههای بنگاه نگریسته شود. همچنین از دیدگاه کلان، پایه مالیات بر ارزش افزودهای که بطور صحیح خریدهای سرمایهای را محاسبه و کسر میکند، مصرف بخش خصوصی است. شکل دیگری از مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر مصرف مستقیم نامیده شده است. در این مورد، به جای اخذ مالیات بر مصرف در مرحله فروش، مالیات از طریق سیستم مالیات بر درآمد اجرا میشود و از طریق مقدار مصرف در یک دوره که به شکل اختلاف بین درآمد و پس انداز است، بکار برده میشود.
