بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی کاربرد مدل EFQM در دانشگاه ها بوده است. شناخت ساختار مدل EFQM به دانشگاه ها اجازه می دهد که مدیریت شان را در جهت مدیریت فرایند متعالی هدایت نمایند. همچنین این مدل برای مدیریت دانشگاه ها کاربرد زیادی دارد، از جمله اجرای هر بهبود کیفیت مستلزم وجود رهبری و تعهد مدیران ارشد است. مدیران ارشد باید ارزش های این فلسفه ی مدیریت را ایجاد و اشاعه دهند و اهداف کلان و کلی منطبق بر این ارزش ها را تعیین کرده و یک سازمان مناسب و نظامند برای دست یابی به آن ها ایجاد نمایند.
تعهد مدیریت باید با استراتژی و خط مشی مشخص مرتبط و اجرا گردد و در تمام سطوح سازمان جریان یابد . استراتژی باید بر اساس نیازها و انتظارات جاری و آینده ذی نفعان باشد و از طریق ماموریت، بینش و ارزش های ایجاد شده به وسیله ی سازمان حمایت شود. در این مدل مولفه های رهبری، استراتژی، کارکنان، شرکاء و منابع، فرایندها، محصولات و خدمات به عنوان توانمندسازهای مدل مورد بررسی قرار گرفته است. روش مطالعه در این پژوهش از نوع توصیفی - مروری و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای، مجلات و اینترنت بوده است.
مقدمه
در سال 1988، چهارده شرکت بزرگ اروپایی در راستای ایجاد جایزهای در سطح اروپا در مورد اصول و چارچوبی در زمینه دستیابی به تعالی سازمان به توافق رسیدند که به سرعت در سطح اروپا و دیگر کشورها مورد استقبال روزافزون قرار گرفت و در حال حاضر به رایجترین مدل تبدیل شده است. این جایزه به وسیله ی بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت و جایزه کیفیت انگلستان برای تعالی کسب و کار در سال 1994 به وسیله بنیادکیفیت بریتانیا تاسیس شد - تاملینسون1، - 2004 در این مدل، 9 حوزه مورد توجه است که پنج حوزه در رابطه با رویکردهایی است که ایجادکننده ی توانمندیها و قابلیتهای مورد نیاز سازمان است.
به همین علت »توانمندسازها « نامگذاری شدهاند. چهار حوزه دیگر به بررسی نتایج حاصل از بهکارگیری رویکردها پرداخته و به نام »نتایج« شناخته میشوند. اهدافی که از استقرار مدل تعالی سازمانی EFQM دنبال میشود، در گرو مدیریت مناسب فرایندهای یاد شده است که در حوزه مدیریت تعالی سازمانی تعریف میشود - حسین زاده، . - 1388 این مدل براساس اصول هشتگانه ی مدیریت کیفیت طراحی و تدوین شده است و درکشورهای مختلف به عنوان مدل ارزیابی عملکرد سازمان ها، عارضه یابی و تعالی سازمانی شناخته شده است.
در کشور ایران نیز این مدل چندسالی است مورد استفاده قرار می گیرد و حتی مبنای تدوین جایزه ی ملی بهره وری و تعالی سازمانی نیز قرار گرفته و هر ساله به شرکت های ایرانی که عملکرد مناسبی را در حوزه ی تعالی سازمانی نشان داده اند، داده می شود. سازمان ها با به کارگیری این مدل و با ارزیابی سازمان خود به نتایج زیر خواهند رسید:
-1شناسایی نقاط قوت سازمان، -2 شناسایی حوزه های قابل بهبود برای تعالی سازمان، -3شناسایی پروژه ها و برنامه هایی که اجرای آن ها سازمان را به سمت تعالی هدایت خواهد کرد - جلوداری ممقانی، . - 1389 ارزش ها و مفاهیم بنیادین تعالی سازمانی بدون توجه به بخش و اندازه سازمان ها، برای کلیه ی آن ها قابل کاربرد بوده و مدل تعالی سازمانی را پشتیبانی می نماید. ارزش ها و مفاهیم بنیادین هشت گانه تعالی عبارتند از:
دست یابی به نتایج متوازن: سازمان های متعالی با برنامه ریزی و دست یابی به مجموعه ای متوازن از نتایج که نیازهای کوتاه مدت و بلندمدت ذینفعان را تامین کرده و یا در موارد مربوطه فراتر می رود، ماموریت خود را به تحقق رسانده و به سوی چشم انداز پیش می روند.
ارزش افزایی برای مشتریان: سازمان های متعالی تلاش می کنند از طریق درک و پیش بینی نیازها و انتظارات مشتریان برای آن ها نوآوری و ارزش ایجاد نمایند.
رهبری با دوراندیشی، الهام بخشی و درستی: سازمان های متعالی رهبرانی دارند که آینده را به تصویر کشیده و آن را محقق ساخته و به عنوان الگو برای ارزش ها و اخلاق سازمانی ایفای نقش می کنند.
مدیریت به وسیله ی فرایندها: سازمان های متعالی به وسیله ی فرایندهای سازمان یافته و همسو با استراتژی ها و یا با بهره گیری از تصمیم گیری مبتنی بر واقعیت ها مدیریت می شوند تا نتایجی متوازن و پایدار را ایجاد نمایند.
موفقیت از طریق کارکنان: سازمان های متعالی برای کارکنان خود ارزش قایل می شوند و برای دست یابی به اهداف فردی و سازمانی فرهنگ توانمندسازی را ایجاد می کنند.
پرورش خلاقیت و نوآوری: سازمان های متعالی به وسیله ی نوآوری مستمر و با هدایت خلاقیت ذینفعان خود، ارزش و سطوح عملکردی بالایی را ایجاد می کنند.
ایجاد شراکت ها: سازمان های متعالی جهت کسب اطمینان از موفقیت دو جانبه، با انواع شرکاء روابط مبتنی بر اعتماد را جستجو، ایجاد و حفظ می کنند. این شراکت ها می تواند با مشتریان، جامعه، تامین کنندگان کلیدی، نهادهای آموزشی و سازمان های غیردولتی صورت گیرد.
مسئولیت پذیری برای آینده ای پایدار: سازمان های متعالی در فرهنگ، ارزش ها و اخلاقیات خود، ارزش های شفاف و بالاترین استانداردها را برای رفتارهای سازمانی ایجاد کرده اند تا بتوانند با کمک آن ها توسعه ی اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی پایدار فراهم آورند - همایونفر، . - 1389 ارزش ها و مفاهیم هشت گانه فوق پایه های اصلی برنامه ریزی و استقرار نظام های مدیریت و اداره سازمان را تشکیل می دهند و برای شناخت وضعیت عملکردی سازمان ها باید معیارهایی تعریف و به کار گرفته شود که با استفاده از آن ها، میزان تحقق هشت مفهوم بنیادین و میزان موفقیت سازمان در دست یابی به نتایج را بتوان اندازه گیری کرد. این مدل دارای دو معیار کلی و 9 زیر معیار به شرح ذیل می باشد.
یادگیری، خلاقیت و نوآوری
معیارهای توانمندساز: معیارهای توانمندساز آن چه را یک سازمان انجام میدهد پوشش میدهند. این معیارها به پنج دسته تقسیم می شوند که عبارتند از :
رهبری
سازمان های متعالی، رهبرانی دارند که به آینده شکل می دهند و همیشه نقش الگو را برای ارزش ها،اصول اخلاقی و اعتماد ایفا می کنند. آن ها انعطاف پذیرند و سازمان را برای پیش بینی و واکنش به هنگام جهت اطمینان از موفقیت مستمر سازمان توانمند می سازند. زیر معیارهای رهبری عبارتند از:
.a1 رهبران ماموریت، چشم انداز، ارزش ها و اخلاقیات را ایجاد کرده، توسعه داده و خود به عنوان الگو عمل می کنند.
.b1 رهبران، سیستم مدیریت سازمان و عملکرد آن را تعریف، نظارت، بازنگری و هدایت کرده و بهبود می دهند.
.c 1 رهبران با ذی نفعان بیرونی در تعامل هستند.
.d 1 رهبران با همراهی کارکنان سازمان، فرهنگ تعالی را تقویت می کنند.
.e1 رهبران اطمینان دارند که سازمان انعطاف پذیر است و تغییر را به طور اثربخشی مدیریت می کنند.
