بخشی از مقاله
خلاصه
بهمنظور مدیریت مؤثر عوامل ریسک در پروژههای ساختوساز مشخص کردن عوامل احتمالی ریسک، مهم و ارائه ابزاری برای اندازهگیری تأثیر ناشی از آنها برای سازمانها ضروری است. این مطالعه قسمتی ازتحقیقی با هدف ارائه روشی برای شناسایی و دسته بندی منابع و عوامل ریسک در پروژههای ساختوساز بهعنوان رویکردی در جهت ایجاد سیستم مدیریت پروژههای ساختوساز یکپارچه میباشد .
یک مشکل شایع در فرآیند مدیریت ریسک پروژه نیاز به تعیین اهمیت نسبی منابع ریسک بهمنظور هدایت اثرات متعاقب مدیریت ریسک و اطمینان از مقرون به صرفه باقی ماندن پروژه است. یک رویکرد ساده رتبهبندی ریسکها بر اساس محتمل بودن و شدت آن است بهمنظور مشخص شدن منابع ریسکی که بیشترین توجه را دریافت خواهند کرد.
در این مطالعه روش مورداستفاده جمعآوری اطلاعات در قالب تحقیقات و کارهای صورت گرفته قبلی مصاحبه با متخصصین و پرسشنامهها و درنتیجه تجزیهوتحلیل اطلاعات و تفسیر منطق فازی استفاده شده عوامل ریسک اصلی درباره سیستم مدیریت در پروژه یکپارچه مورد مطالعه قرار گرفت و اثر آن مشخص شد. احتمال وقوع برای هر یک از عوامل نیز ارزیابی شد.
.1 مقدمه
صنعت ساختوساز شاید بیش از بقیه گرفتار ریسک ریسک باشد و این مسئله همیشگی نیست و اغلب منتج به عملکرد ضعیف با افزایش هزینهها و تأخیر زمانی میشود. باوجود نیاز به عملکرد بهبودیافته در صنعت ساختوساز و افزایش تعهدات قراردادی نیاز به یک رویکرد مدیریت بحران مؤثر لازم بوده است. مدیریت موفق پروژه نیازمند استفاده از یک سری ابزارها و برنامههاست.کیفیت-نحوه مدیریت پروژه-آنالیز هزینه و مدیریت بحران همگی برای هر پروژهای حیاتی در نظر گرفته میشوند.
فرآیند مدیریت بحران-ابزارها-اسناد و ارتباطات نسبت به دیگر ابعاد مدیریت پروژه کمتر تطبیق دادهشدهاند. هدف از این اسناد ایجاد یک روش برای فرایند مدیریت بحران در پروژههای ساختوساز است. شناسایی عوامل ریسک آنالیز و ارزیابی برای مدیریت یک دستاورد و نمایش تاثیرعوامل ریسک بر اساس منابع ریسک مورداستفاده قرار میگیرد. هر پروژهایخصوصاً ساختوساز پویا در معرض خطر و چالش است. ریسک و عدم قطعیت به وضوح توسط عوامل داخلی و خارجی که به صورت ذاتی در صنعت ساختوساز وجود دارد اتفاق میافتد.
بهمنظور کنترل و کاهش یک ریسک نیازمند به دانش شیوه مدیریت صحیح خواه ریسک به دیگران منتقل نشده باشد یا شده باشد و گروههایی برای ارزیابی ریسک ها میباشیم. بهندرت تیم پروژه با مقادیر فازی انجام میدهند و عوامل ریسک را به صورت سیستماتیک ارزیابی میکنند. علاوه بر این حتی اگر آنها ارزیابی کنندغالباً عواقب ناشی از عوامل ریسک را کمتر ارزیابی میکنند. یک دلیل ممکن است به خاطر نبود شیوه منطقی برای تبدیل همه جوانب ریسک به صورت سیستماتیک به طرحی اولویتبندی شده و قابل مدیریت تبدیل شود. مدیریت بحران بخش مهمی از مرحله تصمیمگیری است:
واقعیت این است که ریسک ها برنامه زمانی- اجرا – کیفیت و بودجه یک پروژه ساختوساز را تحت تأثیر قرار میدهد. ریسک ها به صورت کامل حذف نمیشوند اما میتواند به حداقل رسانده شود منتقل شود یا بخش بخش به اشتراک گذارده شود. برای فهمیدن کامل ریسک یکی باید بفهمیم عوامل ریسک در سطوح مختلفی از اهمیت هستند و همچنین قدرت آنها در زمان وقوع چقدر است. عوامل ریسکساز خاص پتانسیل ایجاد وقفه در کسب کار یا شکست را دارند. در حالی که سایر عوامل ریسک باید با عوامل با اهمیت یکسان یا بیشتر به صورت ترکیبی کار کنند تا چنان نتیجهای حاصل کنند.
.2 شناسایی ریسک
هدف از شناسایی ریسک برای شناخت و طبقهبندی ریسک هایی که میتوانند پروژه را تحت تأثیر قرار دهند و سندسازی این ریسک ها است. نتیجه حاصل از شناسایی ریسک شامل لیستی از ریسک هاست. آنچه بر روی این لیست ریسک ها انجام میشود به طبیعت ریسک و نوع پروژه بستگی دارد.
گامهای اصلی در مدیریت ریسک یک پروژه:
شناسایی ریسک – ارزیابی ریسک – اولویتبندی –واکنش به ریسک مرحله شناسایی از اهمیت فراوانی برخوردار است چون آن مرحله از تجزیه تحلیل ریسک و مدیریت واکنش فقط روی ریسک های بالقوه شناساییشده قابلاجراست. اسکاتفن اشاره دارد به این که مرحله شناسایی ریسک شامل شناسایی منابع ریسک بالقوه اصلی مربوط به اهداف پروژه است.
بیش از %81 اتفاقات پروژه مربوط به نامعلومی خطاهای انسانی -برنامه ریزی - طراحی و مصالح که در طول ساختوساز قبل از اتمام ساخت اتفاق می افتد. بنابراین تحقیقات بیشتری برای یافتن علل و راهحلهای ریسک ها در طول مراحل ساختوساز لازم است. مرحله شناسایی ریسک باید شامل بررسی تمام منابع بالقوه ریسک ها پروژه و عواقب بالقوه ریسک ها و ثبت و سندسازی مشخصات آنها باشد. هدف از این گام شناسایی تمامی ریسک ها بالقوه و مشخص کردن تأثیر آنها بر روی مدت زمان کلی – کیفیت و هزینه پروژه میباشد. بعد از اینکه تمام ریسکها مشخص شوند و به هم ارتباط داده شدند.
10 منبع ریسک انتخاب شده و رتبهبندی میشوند بهعنوان متغیرهای مهمترین ریسک. آنالیز ریسکمعمولاً ارزیابی ریسک کیفی یک پروژه مشخص خواهد کرد تعداد ریسکهایی را که رخداد آنها محتمل هست و یا عواقب آنها جدی است که تحلیل کمیان موجه است. هدف اصلی آنالیز کمی ترکیب آثار پیشامد ریسک های گوناگون مشخصشده و روی برآورد ریسک کلی پروژه ارزیابیشده . آنالیز ریسک شامل ارزیابی کمی و کیفی عوامل ریسک می باشد. مدیریت پروژه باید احتمال اتفاق عوامل ریسک بهعلاوه جوانب بالقوه آنها را برآورد کند و جوانب ریسک روی هریک از پارامترهای پروژه همیشه مدلسازی میشود. روی یک تابع توزیع احتمال که ارزش ریسک و احتمال وقوع آن را نشان میدهد
پایگاه داده مدیریت ریسک میتواندبعداً توسط اطلاعات جدید بهروز شودعموماً. در ادبیات مدیریت ریسک ارائهشده است که آن قسمت از فرآیند مدیریت بحران نیازمند آنالیز ریسک ها شناساییشده به لحاظ عواقب بالقوه و احتمال وقوع آنها.
1 ریسک مربوط به سیستم و مدارک
2 ریسک مربوط به مدیریت سیستم
3 ریسک مربوط به مدیریت منابع
4 ریسک مربوط به نیازهای تحقیق
5 ریسک مربوط به نیازهای درمانی
6 ریسک های تکنیکی
7 ریسک های بازار
8 ریسک های مالی
9 ریسک های سیاسی
10 ریسک های قراردادی
آنالیز ریسک یک پیوند حیاتی بین شناسایی سیستماتیک ریسک و مدیریت منطقی آنهایی که قابلتوجه هستند و بنیان تصمیمگیری بین استراتژیهای مدیریتی مختلف را فرم میدهد.
.3 تعیین ریسک
چندین رویکرد مختلف برای شناسایی ریسک ها در پروژههای ساختوساز وجود دارد. باکارینی و آرچر یک روش برای رتبهبندی ریسک بر اساس اولویت ریسک در پروژهها را توضیح میدهند و همچنین ارتباط اهداف با احتمال در مقابل نتایج را ذکر کردند.23 ریسک مهم مشخصشده توسط اندی برای پروژههای ساختوساز و زیرساخت مشخصشده است که این ریسکها که در پروژههای ساختوساز مهم در نظر گرفتهشدهاند. همچنین در پروژههای زیرساخت هم مهم هستند.
عوامل ریسک به 5 گروه تقسیم میشوند:[3] ریسک مربوط به پروژه – ریسک های مربوط به دولت – ریسک های مربوط به مشتری – ریسک های مربوط به طراحی – ریسک های مربوط به پیمانکار و ریسک های مربوط به مشاور و بازار. در این مطالعه ما با 10 تا منبع سروکار داریم بر اساس ادبیات بالا ریسک ها دستهبندی میشوند بر اساس منابع به 2 گروه اصلی:
منبع ریسک داخلی - مربوط به سیستم - :
این گروه اشاره دارد به عواملی که بستگی دارند به ریسک مربوط به مدیریت ساختوساز- ریسک مربوط به مدیریت کیفیت و ریسک مربوط به مدیریت محیطی
منبع ریسک خارجی - مربوط به پروژه - :
این گروه از منبع ریسک اشاره دارد به تمام ریسک های مربوط به مراحل پروژه. هرکدام از این گروهها شامل تعدادی ریسک هستند بر اساس چرخه حیات پروژه و برنامه ریزی و شروع پروژه – طراحی – ساختوساز – تست و عملیات و نگهداری.
