بخشی از مقاله
چکیده
از مهمترین آالینده های محیط زیست فلزات سنگین می باشند. آلودگی ناشی از این فلزات به علت پایداری در محیط زیست از اهمیت قابل مالحظه ای برخوردار است . در این میان زیست پاالیي گیاهي به عنوان یكي از ارزانترین، اقتصادی ترین و كاربردي ترین روشها براي جذب و كاهش آلودگي فلزات سنگین به شمار می رود. تحقیق حاضر با هدف بررسی میزان جذب سرب در برگ های دو گونه ی درختی نارون چتری - - ulmus densa و سرو خمره ای - - Platycladus Orientalis در شهرکرد صورت گرفته است.
برای این منظور در رویشگاه های آلوده - خیابان کاشانی و ترمینال مسافربری - و رویشگاه شاهد - دانشگاه شهرکرد - نمونه برداری از برگ گونه های درختی دراواخر فصل بهارانجام شد. تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده بوسیله نرم افزار SPSS انجام و از آزمون چند دامنه ای دانکن برای مقایسه میانگین ها استفاده شد. نتایج نشان داد که مقدار تجمع فلز سرب ، در رویشگاه آلوده - خیابان کاشانی - بیشتر از رویشگاه های دیگر بوده، ضمن اینکه بیشترین مقدار تجمع فلز سرب، در گونه درختی سرو خمره ای یافت شد.
.1 مقدمه
در طول چند دهه گذشته استفاده گیاهان چوبی در زیست پاالیی فلززات سنگین در سراسر جهان رو به افززایش اسزت. آالینزده هزا از جملزه عوامل مختل کننده اکوسیستم ها به شمار مزی رونزد. در ایزن میزان فلزات سنگین به دلیل اثرات فیزیولوژیکی آنها بر موجودات زنده در غلظت های کم حائز اهمیت شناخته شده اند.[1]آالینده های حاوی فلزات سنگین،از چندین منبع مختلف همانند صنعت، احتراق سوخت فسیلی ناشی از ترافیک وسایل نقلیه و تولید انرژی آزاد می شوند. در این بزین حمل و نقل به عنوان یکی از مهترین منابع آلودگی هزوا در منزاطق شهری به شمار می رود.
با افزایش ترافیک فلزات سزنگین در محزیط آزاد شده و خاک، آب، اتمسفر، گیاهان و موجودات زنده پیرامون خود را تحت تاثیر قرار میدهند.[7] فلزات سنگینی مانند سرب، با ایجزاد اثرات سمی شدید در موجودات زنده نقش مهمی در آلودگی محزیط زیسزت دارد. این فلز نقش موثری در واکنش های فیزیولوژیک گیاهان نزدارد اما به علت شباهت شیمیایی آن با عناصر ضروری،امکان جذب آن توسزط گیاهان وجود دارد.بطوریکه میزان جذب سرب با غلظت آن در محزیط ارتباط داشته و با افزایش فاصله از جاده میزان سرب در گونه هزای گیاهی کاهش و با باال رفتن میزان تردد خودروها این میزان افززایش می یابد
سرب به دو طریق گیاهزان اطزراف جزاده را آلزوده مزی سازد، رسوب بر روی شاخ و برگ از راه اتمسفر و رسوب در خاک و جذب آن بوسیله ریشه گیاهان و انتقال آن به اندام های فوقزانی.[4] نزه تنها سرب بلکه کادمیوم و روی مرتبط با منابع متحرک است؛چون آنها درموتورها،بنزین،تایرها،روغن های روغن کاری وبخش های گزالوانیزه وسایل نقلیه هستند
آنزالیز عنصزری از نمونزه هزای گیزاهی یزک جایگزین آسان و راه موثر بزرای انجزام تحقیقزات زیسزت محیطزی در مناطق شهری برای سالهای زیادی مورد توجه قرار گرفته اسزت.[ 10- 9] شناسایی گونه های مناسب گیاهی که شرایط سخت محیط را تحمل نمزوده و توانایی زیادی برای جذب و انباشت فلزات سنگین داشته باشند، در افزایش کارایی روش گیاه پاالیی تاثیر مهمزی دارد. همچنزین بررسزی پوشش گیاهی در شهرهای آلوده و تعیین غلظت فلزات سزنگین در آنهزا میتواند در شناسایی گونه های ابرانباشتگر مفید واقع شود.
بر این اساس مطالعات مربوط به تعیین میززان و نزو آالینزده هزاي ناشي از ترافیک شهري و صنعتي در بزرگ درختزان میتوانزد راهگشزاي ارائه راه حل هاي عملي در جهت سالم سازي محیط زیست قرار گیزرد . بنابراین اجراي یک طرح تحقیقاتي با روش زیست پاالیي ضروري به نظر مي رسد. این تحقیق با هدف مطالعه گیاه پاالیی و بررسی جزذب عنصزر سرب در برگ درختان نارون و سرو خمره ای، در یک منطقه با ترافیزک نسبتأ باال و مقایسه آن از این نظزر بزا دیگزر منزاطق موجزود بزا ترافیک کمتر در جنگلداری شهری شهرکرد در ارتباط با آلزودگي هزاي محیطي ناشي از وسایل نقلیه انجام گرفته است.
.2 مواد وروش اجرا
مواد
استان چهارمحال و بختیاری ازجمله مناطق کوهستانی فالت مركزی ایران محسوب مي شود .مرکز این استان شهرستان شهرکرد، با ارتفا 2060 متر از سطح دریا و مساحت 23/85 کیلومتر مربع، در طول شرقی 49 درجه و 22 دقیقه تا 50درجه و 49 دقیقه و از نظر عرض جغرافیایی در عرض شمالی 32 درجه و 20 دقیقه تا 33 درجه و 31 دقیقه قرار گرفته است. آب و هوای حاکم بر این پهنه، معتدل و سرد با تابستان های گرم و خشک ، متوسط دمای ساالنه 11/5 درجه سانتی گراد و میانگین بارش ساالنه 116 میلی متر می باشد.
موقعیت و محل اجرای پژوهش
این تحقیق در سه منطقه واقع در شهرستان شهركرد و حومه براي بررسي برخي از مقادیر فلزات سنگین به شرح ذیل اجرا شد :
-1 دانشگاه شهرکرد
-2 خیابان کاشانی
-3 ترمینال مسافربری شهرکرد
روش نمونه برداری
به منظور بررسی عناصر سنگین ترافیکی، نمونه برداری از سه منطقه مورد اشاره از قسمت بیرونی تاج پوشش و سمت جاده، كه حجم ترافیك زیاد است به صورت تصادفي انجام پذیرفت. گردآوري نمونه ها با استفاده از قیچی باغبانی صورت گرفت . به منظور آماده سازي نمونه هاي برگ، ابتدا نمونه ها در دماي اتاق خشک و براي رسیدن به وزن ثابت، به مدت 24 ساعت در دماي 60 درجه سانتي گراد درآون قرار داده شدند .جهت هضم شیمیایي، ابتدا نمونه ها آسیاب شده و پس از همگن سازي نمونه ها ، میزان مشخضي از آنها توزین شد.
براي تعیین غلظت فلزات سنگین، نمونه هاي برگ، درمحلول اسید نیتریک و هیدركلریدریك اسید - نسبت 3 به - 1 حل ومخلوط به مدت 24 ساعت نگه داري شد. سپس نمونه ها به مدت یك ساعت در دماي 35 درجه سانتي گراد روي هات پلیت حرارت داده شدند. پس از سرد شدن، به نمونه ها آب مقطر افزوده شد تا بي رنگ شوند، پس از صاف كردن با كاغذ صافي واتمن 42، نمونه ها داخل بالن 25 میلي لیتري به حجم رسانده و غلظت عنصر سنگین - سرب - در آن ها با استفاده از دستگاه جذب اتمي - AAS - به تفکیک گونه اندازه گیری شد. به منظور بررسي توان زیست پاالیي گونه ها ي درختي مورد استفاده در جنگلداري شهري شهركرد، از آزما یش فاكتوریل بر پایه طرح كامال تصادفي استفاده و تجزیه و تحلیل آماري بوسیله نرم افزار - - SPSS انجام گرفت .
.3 نتایج
تجزیه و تحلیل آماری - تجزیه واریانس - داده های جمع آوری شده مربوط به تجمع فلزات در برگ گونه ها و مناطق مورد بررسی در جدول 1 آورده شده است.
جدول -1 تجزیه واریانس داده هاي مربوط به تجمع فلز سرب در برگ گونه هاي مورد مطالعه
