مقاله کاربرد هوش های چندگانه گاردنر در کلاس درس

بخشی از مقاله

چکیده

نظریه ی هوش های چندگانه هوارد گاردنر به دلیل اتخاذ نگاهی جامع نگر به توانمندی های ذهنی انسان و مردود شمردن رویکرد خطی، تک ساحتی و یک بعدی نسبت به هوش، ضمن گسترش دیدگاه برنامه ریزان درسی و کارورزان آموزشی نسبت به راه های یادگیری دانش آموزان، در طراحی و اجرای برنامه های درسی نیز دلالت های کاربردی فراوانی دارد. وی اظهار داشت که هوش واحد وجود ندارد، بلکه یک رشته از هوش های مجزا و مستقل وجود دارد و انسان ها از تنوعی از هوش ها برخوردارند.

این هوش ها که عبارتند از: هوش زبانی - کلامی - ، موسیقیایی، منطقی - ریاضی، فضایی، بدنی - جنبشی - روانی - حرکتی - ، درک دیگران - میان فردی - ، درک خود - درون فردی - ، طبیعت گرایانه. در لایه های مختلف مغز قرار دارند و در تعامل با یکدیگر یا به طور مجزا عمل می نمایند و می توان این هوش ها را در فرد تقویت کرد یا نادیده گرفت و باعث تضغیف آن شد. لذا با آموزش مبتنی بر هوش چندگانه می توان به شناسایی لایه های پنهان و به کارگیری استعدادهای فراگیران در یادگیری دست زد و سبب بروز خلاقیت در آن ها شد.

حال این سؤال پیش می آید که چگونه می توان هوش های چندگانه را در کلاس درس به کار گرفت؟ بنابراین هدف ما از انجام این مقاله آشنایی بیشتر معلمان با هوش های چندگانه گاردنر و چگونگی کاربرد موثر آن در امر آموزش است. شیوه ی نگارش این مقاله »تحلیلی-مروری« است و مطالب به کار برده شده در آن از منابع کتابخانه ای انتخاب شده است.

مقدمه

نیازهای آموزشی هرجامعه را باید با توجه به تحولات اجتماعی، اقتصادی و تکنولوژی بررسی کرد. چرا که این تحولات موجب تغییر نیازها، نحوه ی تفکر رفتارها و شیوه زندگی افراد جامعه می گردد. از آنجا که رشد تکنولوژی و در نتیجه تحولات اجتماعی در این قرن شتاب بیشتری به خود گرفته است، نظام تعلیم و تربیت هر جامعه باید خود را با تحولات ناشی از آن هماهنگ سازد.

آموزش و پرورش برای ایجاد این هماهنگی نیاز به اصلاح و بازنگری دارد. برنامه های درسی باید بر مبنای جدیدترین دستاوردهای تحقیقاتی و نظریات نوین در هوش و یادگیری و ... استوار باشد. بدون اتکا به نظریه های نوین، اصلاحات، به معنای واقعی خود در آموزش و پرورش صورت نخواهد گرفت و اگر بهبودی نیز حاصل شود موضعی و مقطعی خواهد بود

هوش به عنوان یک مفهوم در سال های اخیر دیدگاه های متفاوتی را به خودش اختصاص داده است. یکی از این دیدگاه ها نظریه های هوش چندگانه است که در سال 1983 توسط هوارد گاردنر برای اولین بار در کتاب - قاب های ذهنی - مطرح شد. گاردنر با طرح این معنا که هوش دارای انواع، اشکال و مظاهر گوناگون است، و تاکید بر این واقعیت که آحاد انسان دارای نیمرخ های هوشی متفاوت هستند، مبدأ تحریکات فکری - نظری - و عملی گسترده ای در پاره ای از نظام های آموزش و پرورش در جهان شد که با تأکید بر مفهوم هوش چندگانه در جهت ایجاد تنوع و گوناگونی برنامه های آموزشی خود گام برداشت.

هفتʽ توانایی نسبتاً مستقل را برای حیطه هوش توصیف کرد: هوش زبانی- هوش منطقی/ریاضی- هوش فضایی/سه بعدی-هوش موسیقیایی - هوش بدنی/ جنبشی- هوش میان فردی - هوش درون فردی.گاردنر همچنین در کتاب بازنگری چهارچوب های ذهن که در سال 1999 منتشر شد، هوش طبعت گرایی را به هفت هوش دیگر اضافه کرد.گاردنر دیدگاه سنتی هوش انسانی را ماهیتی ساده، یکپارچه و تک عاملی قائل و ریشه در کوشش های ناظر به شناسایی عامل اصلی موفقیت تحصیلی دانش آموزان در اوایل قرن بیستم می داند و بر این باور است که هر یک از ما ترکیب منحصر به فردی از این هوش ها را داریم، لذا آموزشگر باید با توجه به هوش های چندگانه دانش آموزان از شیوه های متنوعی استفاده کند و هوش های چندگانه را در سراسر برنامه ی درسی به کارگیرد.

در برنامه ی درسی سنتی ابزارهای ارزشیابی محدود به آزمون های معلم ساخته می باشد. تکالیف دانش آموزان یکسان و یکنواخت است . اما در برنامه درسی بر مبنای هوش های چندگانه گاردنر، فعالیت های فوق برنامه - مانند فعالیت های هنری و ورزشی - از اجزای اصلی محسوب می شود و همه ی دانش آموزان ملزم به شرکت در آن ها هستند.

ساعات آموزش دروسی چون هنر و ورزش بیش از ساعات آموزشی این دروس در برنامه درسی سنتی است، اما هنر و ورزش به صورتی که فقط هوش های - بصری/فضایی - یا - جنبشی/بدنی - ان ها را فعال کند ارایه نمی شود، بلکه فعالیت ها با تلفیق این هوش ها با سایر هوش های چندگانه ارایه می شود. بنابراین ما در این مقاله برآن شدیم تا پیشنهاداتی مبتنی بر تقویت هوش های چندگانه در دانش آموزان و به کارگیری مؤثر آن در کلاس درس ارائه دهیم.

تعریف هوش

از نظر صاحب نظران، هوش تعاریف گوناگونی دارد: گروهی، هوش را قدرت یادگیری دانسته اند. برخی، هوش را قدرت سازگاری با محیط می دانند.

هوش، همان چیزی است که آزمون های هوشی می سنجند. - آلفرد بینه - هوش، مجموعه ای از توانایی های کلی فرد است برای عمل هدف دار، تفکر منطقی و سازگاری موثر با محیط. - وکسلر -

نظریه هوش چندگانه گاردنر

یکی از نظریه هایی که همخوان با تعدد و تنوع ابعاد وجودی انسان تلاش می کند تبیین و تصویری جامع تر و واقع بینانه تر از قابلیت ها و توانمندی های انسان ارائه کند، نظریه هوش چندگانه است که در سال 1983 هووارد گاردنر آن را ارائه کرد. این نظریه با مردود شمردن و به چالش کشیدن دیدگاه سنتی و رایج در زمینه ی هوش، بر تغییر رویکرد و نوع نگاه برنامه ریزان درسی و کارورزان آموزشی نسبت به مقوله هوش تأکید می کند.

در توضیح بیش تر این مطلب می توان گفت که طی سالیان متمادی تعریف رایج و دیدگاه حاکم درباره ی هوش آن بود که هوش اصولا ماهیتی ساده، یکپارچه و تک ساحتی دارد که می توان آن را از طریق کاربرد آزمون های هوشی مختلف اندازه گیری کرد و نتیجه یا نمره آن را در قالب هوش بهر ارائه کرد. کاری که نوعا روانشناسانی نظیر آلفرد بینه در سال 1905 ، بینه و سیمون در سال 1908 و لوئیس ترمن در سال 1916 با تولید و طراحی مقیاس های سنجش هوش انجام دادند. در سال 1999 گاردنر، هوش را به عنوان توانایی روانی - زیستی تعریف کرد که می تواند به منظور پردازش اطلاعات در یک محیط فرهنگی جهت حل مسائل یا ساختن چیزی با ارزش در یک فرهنگ به کار گرفته شود.

در نظریه هوش های چندگانه - MI - به جای توانایی های چندگانه که با هم هوش را می سازند، 8 گونه هوش مجزا و مستقل از یکدیگر معرفی شده است. این هوش ها عبارتند از: هوش زبانی - کلامی - ، موسیقیایی، منطقی - ریاضی، فضایی، بدنی - جنبشی - روانی - حرکتی - ، درک دیگران - میان فردی - ، درک خود - درون فردی - ، طبیعت گرایانه.گاردنر در این نظریه IQ بکشاند. وی مخالف نظریه ی سنجش هوش است و معتقد است که در فرهنگ ما هوش به درستی تعریف نشده است. - آرمسترانگ، - 1384 ذیلاٌ به اختصار این هوش ها را معرفی می کنیم.

هوش زبانی

این نوع هوش که زبان و اصولا هر نوع توانایی مرتبط با خواندن و نوشتن را در بر می گیرد می تواند به اجزا کوچک تری مثل نحو، معنا شناسی و کاربرد شناسی و همچنین مهارت های مدرسه ای مانند: نوشتن یا بیان شفاهی و فهم و درک تقسیم شود. عموماٌ در شاعران، وکلا، روزنامه نگاران و سخنرانان وجود دارد

هوش منطقی-ریاضی

این هوش که به معنای توانایی استفاده از قوانین ریاضی برای ارائه ی استدلال، تبیین پدیده ها و روابط منطقی آن ها، تقارن و حل مسئله از طریق طراحی و مدل سازی است - گاردنر، - 1993 اغلب در ریاضی دانان، علمای منطق و دانشمندان علوم تجربی نمود بیش تری دارد.

هوش فضایی/سه بعدی

این نوع هوش که ناظر بر ادراک جهان پیرامونی به صورت مکانی و بصری و توانایی تغییر در آن است - آرمسترانگ، - 1384 اغلب در نقاشان، معماران، شطرنج بازان، خلبانان، جراحان و دریانوردان بروزو تجلی بیش تری دارد

هوش موسیقیایی

افراد دارای این نوع هوش از موسیقی لذت برده و گوش دادن و تکرار آن را دوست دارند. این نوع هوش اغلب در موسیقی دانان و نوازندگان نمود بیش تری دارد

هوش بدنی- جنبشی

این هوش که شامل توانایی کنترل حرکات بدنی، کارکردن ماهرانه با اشیا، استفاده از تمام یا قسمتی از بدن برای حل مسائل و تعامل با فضای پیرامون خود است، اغلب در ورزشکاران، هنرپیشگان و صنعت گران نمود بیش تری دارد

هوش درون فردی - ادراک درونی -

این نوع هوش، شامل استعداد شخص برای خویشتن شناسی، درک احساسات، ترس ها و انگیزه های خود است مستلزم داشتن "تصویری روشن از توانایی ها و محدودیت های فردی و آگاهی از حالات درونی، مقاصد، انگیزه ها، خلق و خوی، تمایلات، قدرت خویشتن داری، انضباط فردی، ادراک و عزت نفس است

هوش میان فردی - درک اجتماعی -

این نوع هوش که ناظر بر توانایی درک و تمایز حالات روحی، مقاصد، انگیزه ها و احساسات دیگران است و اغلب در معلمان، درمانگران، فروشندگان، سیاست مداران نمود بیش تری دارد

هوش طبیعت گرا

افراد دارای این هوش در شناسایی و طبقه بندی گونه های مختلف گیاهان و جانوران مهارت بالایی دارند. در واقع "یک طبیعت گرا، بیولوژیستی است که گونه ها را تشخیص می دهد و می تواند آن ها در واژه های علمی پذیرفته شده به صورت رسمی دسته بندی کند...و ممکن است استعداد مراقبت کردن، رام کردن و ارتباط برقرار کردن با سایر موجودات زنده را نیز داشته باشد"

تکنیک های پیشنهادی برای تقویت هوش های چندگانه هوش زبانی

-1داستان سرایی: مفاهیم آموزشی را در قالب داستان برای دانش آموزان تعریف کنید.

-2افکار بکر: افکار دانش آموزان را ارزشمند شمرده و از آن ها انتقاد نکنید.

-3ضبط صوت: با استفاده از دستگاه ضبط صوت شرایطی فراهم کنید تا دانش آموزان استعدادها و قابلیت های زبانی خود را بشناسد.

-4روزنامه نگاری: با تهیه روزنامه دیواری، دانش آموزان را به نوشتن حوادث مربوط به یک موضوع خاص تشویق کنید.

-5انتشار: با فراهم کردن شرایط زمینه های انتشار و توزیع مقالات دانش آموزی، باعث انتقال فکر و تحت تاثیر قرار دادن دیگران شوید.