بخشی از مقاله
خلاصه
با توجه به اینکه شناسایی معیارهای موثر در انتخاب سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای سرمایه گذاران و کارگزاران از اهمیت بسزایی برخوردار است هدف از انجام این تحقیق، شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر جهت انتخاب پورتفولیو - سبد سهام - می باشد.
در 35 mm این راستا، مدل اولیه تحقیق پس از بررسی ادبیات مربوط بر اساس تحقیقات ادرسینگ و همکاران - - 2008، لی و همکاران - - 2008، امیری و همکاران - - 1389، تدوین شد. سپس، این پیشمدل در اختیار 38 نفر ازخبرگان جامع آماری که به روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شدند، قرار گرفت و پس از اعمال اصلاحات مبتنی بر اجماع نظر خبرگان، مؤلفهها و شاخصهای مدل پژوهش تعیین گردید.
سپس با استفاده از روش Fuzzy AHPمعیارها وزن دهی و رتبه بندی شد. نتایج حاصل از تحلیل به روش AHP فازی با کاربرد نرم افزار اکسپرت چویس و کدنویسی ویژال بیسیک، نشان میدهد عامل نسبت سودآوری با وزن نرمال 0/451 از بیشترین اولویت برخوردار است.چشمانداز شرکت با وزن نرمال 0/203 در اولویت دوم قرار دارد.نسبت نقدینگی با وزن نرمال 0/190 در اولویت سوم قرار دارد. و در نهایت نسبت رشد با وزن نرمال 0/156 از کمترین اولویت برخوردار است.
1. مقدمه
با توجه به تحوّلاتی که در جهان امروز رخ داده، خصوصاً در کشورهای در حال توسعه، که با تهدیدات عدیدهای روبهرو میباشند، این کشورها، جهت حل مشکلات اقتصادی خود نیازمند راهکارهای مناسبی جهت استفاده بهتر از امکانات و ثروتهای خدادادی خود میباشند؛ در این راستا، یکی از راهکارهای مهّم، بسط و توسعه سرمایهگذاری است
در کشور ایران با توجه به شرایط اقتصادی، سرمایههاعمدتاً به سوی سفته بازی سوق داده میشوند. در این میان، به وجود آوردن شرایطی که سرمایه گذاران از میان شقوق مختلف سرمایه گذاری، اوراق بهادار و سهام شرکتها را برگزینند، دارای اهمیت خاص می باشد. بنابراین با بررسی نیازهای سرمایه گذاران و برآورد تقاضاهای منطقی، بایستی زمینه انتقال سرمایه را از کارهای غیرمولد به سمت کارهای تولیدی را فراهم ساخت در این بازار سرمایه گذاران ، علاقه مند به کسب سود بیشتر و کاهش ریسک سرمایه گذاری های خود هستند،به همین دلیل اقدام به تشکیل پرتفوی می کنند تا از طریق متنوع کردن سرمایه گذاری ها ریسک را کاهش دهند یا برای سطح معینی از ریسک ، بیشترین بازده را کسب نمایند
انتخاب سبد سهام در مباحث سرمایه گذاری کار دشوار و سختی است. سرمایه گذار در این حالت، خود را در مقابل انتخاب های زیاد و فراوان و گوناگونی میبیند که باید یکی از آنها را به عنوان بهترین روش انتخاب کند. تصمیم گیری درباره اینکه کدام سهم در مقایسه با سایر سهام در وضعیت بهتری قرار دارد و شایستگی انتخاب شدن و قرار گرفتن در سبد سرمایه گذاری فرد را دارد و چگونگی تخصیص سرمایه بین این اوراق، مباحثی پبچیده است
روش های فعلی در زمینه انتخاب سهام و سبد سرمایهگذاری به گونه ای است که سرمایه گذاری های موجود را از لحاظ درجه ریسک و نرخ بازد به ترتیب اولویت بندی نموده و به سرمایه گذار امکان میدهد تا با در نظر گرفتن امکانات مالی و سایر سیاست های فرا روی خود، اقدام به انتخاب یک یا مجموعه ای از اوراق بهادار نماید و بدین ترتیب سبد سرمایه گذاری مطلوب خود را تشکیل دهد.
از لحاظ نظری، موضوع انتخاب سبد سهام در حالت حداقل کردن ریسک در صورت ثابت در نظر داشتن بازده با استفاده از فرمول های ریاضی و از طریق یک معادله درجه دوم قابل حل است، لیکن در عمل و در دنیای واقعی با توجه به تعداد انتخاب های زیادی که در بازارهای سرمایه وجود دارد، رویکرد ریاضی مورد استفاده برای حل این مدل، نیازمند محاسبات و برنامه ریزی وسیعی است. گوناگونی ابزارهای سرمایه گذاری از یک سو و متفاوت بودن تابع مطلوب بودن افراد در مقایسه با یکدیگر از سوی دیگر به پیچیده شدن فرآیند انتخاب منجر گردیده است
بنابراین بایستی، موضوع تصمیمگیری در انتخاب سهام را از جوانب مختلف مورد بررسی قرار داده و از چندین معیار به طور مشترک و همزمان استفاده کرد و سپس ضمن بررسی عوامل مختلف و موثر بر آن بهترین گزینه را بر حسب اولویت انتخاب نمود - احمدپور، . - 1388 رویکردهای تصمیمگیری چند شاخصه این امکان را برای سرمایهگذار فراهم میکند.
برهمین اساس در تحقیقات مختلفی با استفاده از این رویکردها به موضوع انتخاب پورتفولیو، پرداته شده است. از جمله؛ جنانی و همکاران - 2008 - 1 در مقاله خود با عنوان "انتخاب پرتفولیو با بکارگیری تصمیمگیری چند معیاره بورس اوراق بهادار تهران" ابتدا با استفاده از روش بردار ویژه وزن معیارها را محاسبه نموده و سپس با استفاده از روش تاپسیس به تعیین و انتخاب پرتفولیو با توجه به معیارهای نرخ بازگشت سرمایه، درآمد هر سهم، نسبت قیمت به درآمد، ریسک سیستماتیک بتا، نرخ بازده دارایی، نسبت جاری پرداختهاند.
لی و همکاران - 2008 - ، در پژوهشی با نام "ترکیب تکنیکهای تصمیمگیری چند معیاره برای انتخاب سهام بر اساس دیدگاه مدل گوردون" معیارهای مؤثر بر قیمت سهام را شناسایی کردند.
ساماراس - - 2008، با استفاده از یک روش چند معیاره و مطابق با سیستم حمایت تصمیمگیری به ارزیابی سهام شرکت های موجود در بورس اوراق بهادار آتن پرداخت. مهدی دلبری - 1380 - ، در پژوهش خود با عنوان "بررسی معیارهای موثر بر انتخاب سهام در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی" به مطالعه معیارهای مؤثر بر انتخاب سهام در بورس پرداخته است.
با بررسی تحقیقات انجام شده معلوم می شود که از بین روش های تصمیم گیری چند معیاره ، روش تحلیل سلسله مراتبی - - AHP پر کاربردترین روش می باشد. زیرا این تکنیک امکان فرموله کردن مسأله را به صورت سلسله مراتبی فراهم میکند و همچنین امکان در نظر گرفتن معیارهای مختلف کمی و کیفی را در مسأله دارد، این فرایند گزینههای مختلف را در تصمیم گیری دخالت داده و امکان تحلیل حساسیت روی معیارها و زیرمعیارها را دارد، علاوه بر این بر مبنای مقایسه زوجی بنا نهاده شده، که قضاوت و محاسبات را تسهیل مینماید. همچنین میزان سازگاری و ناسازگاری تصمیم را نشان میدهد که از مزایای ممتاز این تکنیک در تصمیم گیری چند معیاره میباشد
در AHP فرض اساسی این است که مسأله تصمیمگیری را میتوان به شکل خطی از بالا به پایین همانند یک سلسله مراتب، تجزیه و تحلیل کرد. در این حالت، سطوح بالاتر به طور کارکردی مستقل از همه سطوح پاییینتر خود میباشد و همچنین، عناصر واقع در هر سطح نیز مستقل از هم در نظر گرفته می شوند.
از طرفی در مدل های MADMقطعی معمولاً فرض بر این است که نقطه نظر نهایی در مورد یک گزینه به صورت یک عدد حقیقی بیان میگردد، اما در شرایط واقعی ممکن است دیگر این شرط وجود نداشته باشد و نتوان از اعداد قطعی برای بیان اهمیت شاخصها یا ارزش گزینهها نسبت به شاخصهای مختلف استفاده کرد، در این حالت روشهایتصمیم گیری چند معیاره فازی - - FMADM مناسب می باشند
یورداکول و آیس روی مزیت اعداد فازی در مدل تصمیم گیری چند معیاره ، مطالعه کردند. آنها استفاده از اعداد فازی را زمانی که سطح زیادی از ابهامات در داده ها وجود دارند، پیشنهاد کردند. البته به غیر از ارزیا بی غیر فازی که باید اولویت داده شوند
به عبارت بهتر، استفاده از مجموعه های فازی، سازگاری بیشتری با توضیحات زبانی و بعضاً مبهم انسانی دارد و بنابراین بهتر است که با استفاده از مجموعه های فازی - بکارگیری اعداد فازی - به پیش بینی بلند مدت و تصمیم گیری در دنیای واقعی پرداخت. منطق فازی از جمله منطقهای چند ارزشی بوده، و بر نظریه مجموعههای فازی تکیه میکند. مجموعههای فازی خود از تعمیم و گسترش مجموعه های قطعی به صورتی طبیعی حاصل میآیند.
مجموعه های قطعی - - Crisp sets در واقع همان مجموعههای عادی و معمولی هستند که در ابتدای نظریه مجموعه کلاسیکها معرفی میشوند. در مجموعه فازی هر یک از این صفات براساس تابع عضویت تعریف و بین صفر تا یک ارزشگذاری میشود. عضویت عنصر صفر بیانگر این است که عنصر موردنظر کاملاً خارج از مجموعه است.
در حالی که عدد یک نشاندهنده این است هک عنصر موردنظر کاملاً در مجموعه قرار دارد و بدین صورت به اعمال و طرز فکر آدمیان بیشتر نزدیک می شود. - زراءنژاد واحمدی،. - 1391 در این راستا، میر غفوری و همکاران - - 1388، در پژوهشی به بررسی و اولویتبندی عوامل مؤثر بر ترجیح سرمایهگذاران در انتخاب سهام در بورس اوراق بهادار با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی پرداختند. لی چن و همکاران - - 2013، در تحقیقی با عنوان" به کارگیری روش تلفیقی AHP-TOPSISبا رویکرد فازی در انتخاب پورتفولیو" از روش های تصمیم گیری چندمعیاره فازی استفاده کردند.
در تحقیق حاضر نیز با الهام گرفتن از تحقیقات پیشین، به شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر در انتخاب پورتفولیو بورس اوراق بها دارتهران با روش AHPفازی پرداخته شده است و انتظار میرود که این تحقیق از لحاظ نظری:
· مهمترین عوامل مؤثر در گزینش سهام در بازار سرمایه را معرفی نماید.
· به دانش و ادبیات مفهوم سرمایهگذاری در بازار بورس و پورتفولیو، بیفزاید.
· زمینهای برای تحقیات بیشتر باشد.
· باعث تقویت استنتاج نهایی سرمایه گذار، به عنوان یک تصمیم گیرنده شود.
و در بخش متدولوژی و عملی تحقیق انتظار میرود:
· مهمترین عوامل تأثیرگذار در گزینش سهام را به لحاظ اهمیت با استفاده از روش نوینی از ترکیب فرایند تحلیل سلسله مراتبی و تاپسیس در شرایط فازی، اولویتبندی نماید.
2. روش شناسی تحقیق
این تحقیق از نطر هدف کاربردی است؛ زیرا از دانش موجود، برای استفاده در محیط واقعی بهره میبرد.روش کار توصیفی- اکتشافی است.
جامعه آماری شامل فعالان در بازار سرمایه اعّم از کارشناسان، تحلیل گران، سرمایهگذاران و کارگزاران است و از آنجا که در این تحقیق مبنای گردآوری اطلاعات خبرگی و تخصص افراد در حوزه سرمایهگذاری در بورس میباشد، از نمونه گیری هدفمند استفاده میگردد. نمونهگیری هدفمند، بهترین راه، برای فراخواندن نظرات افرادی است که در زمینه خاصی مهارت دارند.
بشرایط برای انتخاب این خبرگان از مهمترین مراحل چنین تحقیقاتی به حساب میآید؛ زیرا اعتبار نتایج کار بستگی به شایستگی و دانش این افراد دارد - پاول، 2003ص376-382؛ اِستوری و همکاران، 2001، ص - 487-504معمولاً. انتخاب خبرگان از طریق نمونهگیری غیراحتمالی صورت میگیرد.
یکی ازروشهای استفاده شده در این زمینه، نمونهگیری هدفدار یا قضاوتی است. این روش بر این فرض استوار است که دانش پژوهشگر درباره جامعه برای دستچین کردن اعضای پانل قابل استفاده استحَسُن، - 2003، ص1008-1015، - .هنگامی که میان اعضای پانل تجانس وجود داشته باشد، حدود 10 تا 20 عضو توصیه شده است - پاول،2003، ص376-382؛اُکالی پالوسکی،2004، ص15-30؛ استوری و هاردلی، ص . - 487-504 با عنایت به مطالب ذکرشده. به این ترتیب 37 نفر کارشناس خبره در زمینه مسائل مالی و سرمایهگذاری در بازار سرمایه شناسایی شد.
3. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
در این تحقیق برای رتبهبندی معیارها و زیرمعیارها از مدلهای تصمیمگیری چندمعیاره و مدل فرایند تحلیل سلسلهمراتبی با رویکرد فازی - FAHP - استفاده شده است. در گام نخست معیارها و زیر معیارهای مطالعه شناسائی و انتخاب شد. معیارهای اصلی مطالعه عبارتند از: نسبت نقدینگی، رشد، چشمانداز شرکت و نسبت سودآوری.
برای هریک از معیارهای اصلی زیرمعیارهائی شناسائی شده است. در مجموع 12 زیرمعیار شناسائی شده است. در گام نخست برای شناسائی زیرمعیارها از ادبیات پژوهش و مصاحبه های تخصصی استفاده شده است. الگوی معیارها و زیرمعیارهای مدل با استفاده از تکنیک AHP در شکل ترسیم شده است. همچنین معیارها و زیرمعیارهای تحقیق با اندیس عددی بصورت جدول 1 نامگذاری شدهاند تا در جریان تحقیق به سادگی قابل ردیابی و مطالعه باشد.
