بخشی از مقاله
چکیده
همانطور که گزارشات نشان میدهد، در دنیای امروزی با روند رو به رشد جمعیت شهرهای دنیا مواجه هستیم که نادیده گرفتن این موضوع در برنامهریزی شهری، باعث بوجود آمدن مسائل و مشکلات عدیدهای در زمینه محیط زیست، مسائل اقتصادی، مسائل اجتماعی و .. شده است.
از طرفی هم بدلیل حادشدن مشکلات زیست محیطی، توسعه روزافزون فقر و بی عدالتی در شهرها، بهرهگیری بی رویه از زمین و گسترش جنبشهای سیاسی و اجتماعی، موضوع زمین و نحوهی استفاده از آن بطور جدی در دستور کار مدیران اجتماعی و برنامهریزان شهری و منطقهای قرار گرفته است. از طرفی هم به نظر میرسد شیوههای برنامهریزی کاربری زمین نیاز به تغییر رویهی اساسی دارد.
به همین منظور با توجه به ویژگیهای توسعه پایدار و کاربست دیگر مفاهیم، به ارائه الگوی کارآمد در باب کاربری زمین از دیدگاه توسعه پایدار پرداخته خواهد شد. در تحقیق پیش روی ابتدا به شرح مفاهیم و تحلیل موضوع پرداخته خواهد شد، سپس با ذکر چند نمونه تجربی موفق در زمینه موضوع مورد تحقیق، به بیان راهحلهای کارآمد میپردازیم.
-1 مقدمه:
از پیامدهای رشد جمعیت و توسعه بی رویه شهرها، بروز انواع آلودگیها، تخریب محیط زیستاستفاده، نادرست از زمین و نهایتاً ایجاد ساختار نامناسب شهری می باشد، که با توجه به بروز چنین مسائلی صاحب نظران و نظریه پردازان در عرصهی شهرسازی بر لحاظ کردن مقوله پایداری در متن شهرسازی اتفاق نظر دارند. پایداری مفهومی است که در سالهای اخیر بعنوان مسألهای جهانی به آن نگریسته شده است. در همین راستا سازمان ملل متحد از سال 1972 اقدام به برگزاری اولین کنفرانس خود در زمینه محیط زیست نمود که استمرار این کنفرانسها منجر به بوجود آمدن رویکرد توسعه پایدار شده است.
-2 تعاریف و مفاهیم
-1-2 پایداری
پایداری مفهومی است که هر کس از آن برداشت متفاوتی دارد، اما به طور کلی پایداری فرآیندی است که مبانی آن توأم با تغییر شرایط، ایدهها و قابلیت های فناوری متحول می شود.
در یک سیستم پویامانند جامعه بشری،پایداری اساساً به معنی ثبات در طول زمان است. در نتیجه این مفهوم چیزی نیست که بتوان آن را به راحتی اندازه گرفت و سنجید، چرا که یک کیفیت غیر ثابت است نه یک نقطه ثابت.
در همین راستا در چند دهه اخیر موضوعات مربوط به پایداری با توجه به مسائل جهانی محیط زیست و توسعه اجتماعی - اقتصادی شهرها و کشورها تحت تأثیر نهضت های زیست محیطی بنا نهاده شده و بر مبنای حفاظت، نگهداری و حمایت از زمین و منابع و امکانات طبیعی به منظور بهره برداری بلند مدت از مواهب طبیعی برای تمامی نسل ها شکل گرفته است و این موضوع به معنی استفاده، توسعه و حفظ منابع به شیوهایست که نیاز های کنونی بشر را بر طرف نموده و در عین حال نسل های آینده نیز قادر به رفع نیازهای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی خود باشند. به عبارتی پایداری در یک دیدگاه جامع از سه جزء اساسی زیر تشکیل شده است:
- اقتصاد: در دسترس بودن منابع برای پاسخ به نیازهای انسان و اهداف او، را توصیف می کند.
- جامعه: مجموعهای از فعل و انفعالات انسانی و چگونگی سازماندهی آنهاست. انسانها به گونهای تکامل یافتهاند که کاملاً به جامعه وابسته باشند. بنابراین پایداری جوامع یک شرط مهم برای گردآوری نیازهای انسان است.
- محیط: محیط، پیرامون انسانهاست و وجوه زندگی آنها را حمایت میکند و فعالیت های آنها را بر طبق قانون های فیزیکی پایه محدود میسازد. عوامل محیطی در رفاه کنونی تأثیر می گذارد و میراث نسل های آینده را مشخص می کند.
شکل :1 رویکرد جامع نگر به پایداری
-2-2 شهر پایدار
الگوی شهر پایدار می تواند در شکل های مختلف و بی شماری بسته به تاریخ منطقه، فرهنگ، پایه اقتصادی، اقلیم و محیط و سیاست ها نمود پیدا کند. اصولاً پایداری باید روی اهداف انسانی به عنوان هسته اصلی راهکار توسعه شهری تأکید نماید. به واسطه همین امر در موضوع کارایی یک شهر، متوجه کیفیت سکونتگاههای انسانی آن هستیم.
شهر پایدار از نظر مدیریتی مبتنی بر چگونگی اتخاذ سرمایهگذاری و تصمیمگیری ها برای آینده شهر خواهد بود. در شهر پایدار از مدیریت گسترش بزرگراهها به عنوان فاکتوری در توسعه بی رویه شهر جلوگیری می شود چون هر چه شهر بزرگتر باشد از اطراف خود بیشتر طلب می کند و خطر تخریب محیط زیست افزایش می یابد.
مبانی نظری، شهر پایدار را مبتنی بر حفاظت از اراضی، الگوی توسعه پایدار شهری، زیربنای مفید، تجدید نظر در شکل شهرها، کنترل رشد، صرفه جویی در انرژی ساختمان، تراکم متعادل، تغییر در کاربری ها، حفظ فرهنگ ها و سنت ها و ارزش ها، روی آوردن به مصالح و هنر های بوم آور، طراحی بر مبنای عابرپیاده، استفاده از دوچرخه، استفاده کاراتر از زمین، استفاده بیشتر از اراضی درون شهر و بافت های خالی، استفاده جدید از بناهای قدیمی، احیاء اراضی تخریب شده، دوری از مکان های دارای آسیب از قبیل مسیل ها و فرسایش و لغزش و گسل، پایداری مسکن، توجه به شبکه ای پیوسته از فضاهای سبز محلهای و ناحیه ای در شهر و ایجاد باغچه های شهری قرار داده است. این نظریه تلفیقی از مکتب طبیعت گرایی و توسعه پایدار و فرهنگ گرایی با استحکام مبتنی بر تکنولوژی و سازه های قوی را پیشنهاد می کند.
اقتصاد شهر پایدار باید متکی بر اشتغالزایی، صنعت و تجارت پایدار بدون تأثیر نامطلوب در طبیعت باشد. لذا حداقل آلودگی و مصرف کم انرژی از اصول شهر پایدار است.
کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه، اصول زیر را به عنوان ویژگی های ضروری یک شهر پایدار عنوان می کند:
- افزایش فرصت های اقتصادی و اجتماعی، به گونه ای که ساکنان شهری را پوشش دهد؛
- کاهش سهم انرژی در رشد شهری؛ ×
- استفادهی بهینه در مصرف آب، زمین و سایر منابعی که مورد نیاز چنین رشد شهری است؛
- کمینه کردن میزان تولید زباله و فاضلاب و بیشینه کردن بازیافت از پسماندها؛
- ایجاد سیستمهای مدیریت با قدرت و کارایی کافی جهت نیل به اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی؛
- سوق دادن فنآوریهای مورد استفاده در شهر به سمت اهداف توسعهی پایدار؛
- تقویت توان مناطق مختلف شهری، در راستای جلوگیری یا پاسخگویی به تهدیدات و اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی، که در نتیجهی عوامل طبیعی یا انسانی به وجود میآیند، همچنین انعطاف پذیری در روبرویی با اختلالات غیرمنتظره در سیستم شهر. دراین ارتباط شهر پایدار شهری است که در آن بهبود در عدالت اجتماعی، تنوع و امکان زندگی با کیفیت مطلوب تحقق یابد.
