بخشی از مقاله
چکیده
حق توسعه به عنوان حقی از نسل سوم حقوق بشر بیان شده است که به نوعی می تواند تمام حقوق نسل های بشری را در خود جای دهد. ارتباط نزدیک میان محیط زیست و حق توسعه منجر به پیدایش مفهوم توسعه پایدار شد که از مفاهیم بدیع و نو در عرصه جهانی محسوب می شود.
این پژوهش ضمن بررسی مفهوم توسعه پایدار از زمان کنفرانس استکهلم1987 تا سال 2012 در اجلاس ریو 20 + به نقش سازمان های غیردولتی بین المللی در زمینه توسعه پایدار و حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست و طبیعت زنده پرداخته و کارکردهای این سازمان ها را در زمینه قاعده سازی و تدوین قوانین, اجرای قوانین, نظارت بر نحوه اجرای قوانین و چگونگی حضور این سازمان ها در پرونده های قضایی مختلف نزد دیوان ها و دادگاه های بین المللی مورد توجه قرار می دهد.
مقدمه
کارل واساک1برای اولین بار در سال 1979 نسل های حقوق بشر را با توجه به سیر تاریخی توسعه و تکامل حقوق بشر به سه دسته تقسیم میکند که شامل : -1 حقوق فردی, مدنی وسیاسی -2 حقوق اقتصادی, اجتماعی و فرهنگی -3 حقوق همبستگی یا جمعی که شامل حق بر محیط زیست, حق بر صلح و حق بر توسعه میشود.2 توسعه پایدار از جمله مفاهیمی است که در عرصه بین الملل پس از گزارش خانم برانتلند3 در سال 1987 قریب به سه دهه است که مورد توجه قرار گرفته است.
در زمانی که دولت ها شتابان به سمت پیشرفت های اقتصادی و صنعتی گام برمیداشتند کمتر کسی به مضرات این توسعه توجه میکرد و همگان در بهت ماشین آلات عظیم صنعتی و تولیدات جدید روزافزون بودند و خودخواهانه در پی کسب سود و منفعت بیشتر اقصادی بودند. کشورها هر قدر توسعه یافتگی و قدرت صنعتی و اقتصادی داشتند سهم بیشتری در آلودگی های زیست محیطی, تخریب محیط زیست و از بین بردن منابع طبیعی داشتند. با گذشت زمان و از دست رفتن منابع طبیعی جبران ناپذیری که بشر بی مهابا استفاده میکرد با تلاش اعضای جامعه مدنی مثل انجمن ها و نهادهای مردمی حامی محیط زیست کم کم جامعه جهانی به خود آمد و درصدد حفظ منابع طبیعی برآمد.
قطعنامه هایی از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد صادر شد که همه آحاد جامعه اعم دولت ها, ملت ها و سازمان های غیر دولتی را به عنوان بازیگران مستقل عرصه بین المللی را دعوت به همکاری در جهت دستیابی به توسعه پایدار میکرد. توسعه ای که هم به نیازهای کنونی انسان پاسخ دهد و هم به بقا و حفظ طبیعت و محیط زیست و منابع طبیعی برای فرزندان و نسل های آینده کمک میکند.
تاریخچه و مهم ترین اسناد توسعه پایدار
بحث مدیریت منابع محیط زیستی برای اولین بار بطور رسمی در کنفرانس استکهلم در سال 1972 با ابتکار عمل کشور سوئد و حمایت های ایالات متحده آمریکا توسط سازمان ملل مطرح شد. برنامه محیط زیست سازمان ملل 4 با قطعنامه این کنفرانس در استکهلم در 29 ماده به تصویب رسید که اصولی را مبنای هماهنگی های محیط زیستی در سطح جهانی و دیپلماسی بین المللی به وجود آورد. اما نکته ی مهمی که در این کنفرانس نادیده انگاشته شد مسئله گرم شدن کره زمین بود.5
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1983 کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه را تشکیل داد که اندیشه توسعه پایدار, اولین بار بطور رسمی توسط رئیس این کمیسیون, برانتلند, در گزارشی با عنوان آینده مشترک ما 6 موسوم به گزارش برانتلند بیان شد. موضوع این سند توسعه پایدار به عنوان مبنای هر فعالیت اقتصادی انسانی با تمرکز بر نگرانی جدی نسبت به محیط زیست و پیوند آن با تلاش برای بالا بردن سطح زندگی فقرا بود. در این سند مهمترین تعریف از مفهوم توسعه پایدار بیان شده است که عبارت است از توسعه ای که نیازهای نسل حاضر را بدون خدشه به توانایی نسل های آینده در تامین نیازهای خود, برآورده میکندد. 7 عناصر توسعه پایدار عبارتند از : توسعه اقتصادی, توسعه اجتماعی ومحیط زیست.
ویژگیهای توسعه پایدار که در گزارش فوق به آنها اشاره شده است عبارتند از :
- 1 مسائل مربوط به توسعه اقتصادی و مسائل مربوط به مشکلات محیط زیست غیرقابل تفکیک است. به این معنی که تنزل قابلیتهای محیط زیست، باعث تحلیل پتانسیل توسعه اقتصادی می شود و از طرفی دیگر فقر و توسعه نیافتگی می تواند علت و معلول مسائل زیست محیطی باشد.
- 2 افزایش جمعیت و توسعه صنعتی، قدرت لازم را برای تاثیرگذاری شدید و جبران ناپذیر بر محیط زیست به انسانها داده است.
3 - لزوما رشد اقتصادی به محیط زیست آسیب نمی رساند بلکه آنچه در حال حاضر مورد نیاز است گستره خاصی از رشد اقتصادی است، یعنی رشدی که از نظر اجتماعی و زیست محیطی پایدار باشد.
گرچه کشورهای صنعتی و توسعه یافته با جمعیتی حدود 16 درصد جمعیت جهان مصرفکننده 75 درصد از منابع انرژی و ذخایر طبیعی جهان هستند اما فقر و توزیع ناصحیح درآمد در این کشورها اثرات نامطلوبی بر محیط زیست و جامعه انسانی آنها میگذارد.
در سال 1989 مجمع عمومی قطعنامه ای صادر کرد که منجر به تشکیل یک کنفرانس بین المللی بی سابقه با دستاوردهای بسیار در باب محیط زیست و توسعه شد. این کنفرانس در سال 1992 با عنوان اجلاس زمین9 در شهر ریودوژانیرو برزیل با مشارکت بزرگترین گردهمایی سران بیش از 170 کشورهای جهان و حضور حدود 2400 متخصص و سازمان غیر دولتی - NGOs - تشکیل شد.10 در این اجلاس پنج سند به قرار ذیل به تصویب رسید:
الف-اعلامیه ریو در مورد محیط زیست و توسعه حاوی 27 اصل است که کشورها باید الگوهای توسعه ای که از نظر حفظ محیط زیست پایداری بیشتری دارد را اتخاذ کنند.
ب-دستورالعمل 12 21 که شامل 40 فصل و حدود 800 صفحه در باب مشکلات زیست محیطی و ترویج توسعه پایدار بود. سندی غیرالزام آور است. وجه تسمیه این سند تهیه دستورالعملی در محدوده محلی, ملی, منطقه ای و جهانی در قرن 21 بوده است. دارای چهار بخش با ابعاد اجتماعی و اقتصادی که به مسئولان دولتی توصیه هایی در باب حفظ و مدیریت منابع, تقویت نقش گروه های اصلی مثل زنان, جوانان, مردمان بومی, سازمان های غیردولتی, اتحادیه ها و.. و شیوه های اجرای برنامه می باشد را صادر نمود.
ج-اصول مربوط به حفظ و توسعه جنگل13که غیرالزام آور است و جنبه توصیه ای دارد. از یک اجماع جهانی برای حفاظت از جنگل ها دعوت میکند.
د- کنوانسیون ساختاری تغییر آب و هوا14که الزام آور است.
ه- کنوانسیون تنوع ساختاری زیستی15که توسط165 کشور مورد تصویب قرار گرفت و از دسامبر 1993 لازم الاجرا شد. ضمن اینکه این اجلاس منجر به تصویب ایجاد کمیسیون توسعه پایدار در سازمان ملل متحد شد که نهایتا در فوریه 1993 شکل گرفت و متشکل از نمایندگان 53 کشور جهان است و جلساتی را در طی سال برگزار میکند
