بخشی از مقاله
چکیده
با پیشرفتهای سریع در عرصه فناوریها و به خصوص فناوریهای مربوط با آموزش و یادگیری، نوع جدیدی از یادگیری به نام یادگیری الکترونیکی به وجود آمد. درست است که این محیطها ویژگیهای خاص خود را دارند و با محیطهای مرسوم و حضوری تفاوتهایی را دارا میباشند، اما هدف هر دو محیط را باید یادگیری و آموزش به گونهای که به یادگیری اثربخش و پایدار برسد دانست.
طراحی آموزشی که درصدد اثربخش ساختن یادگیری با استفاده از تحقیقات در حیطه یادگیری و آموزش است میتواند در این راستا در هنگام ایجاد یک محیط یادگیری الکترونیکی به کمک این محیطها بیاید تا هدف از ایجاد این محیطها که یادگیری است، را اثربخش و کارا سازد. در مقاله پیش رو سعی شده است تا درکی صحیحی از طراحی آموزشی و الگوهای آن ارائه دهیم و دو الگوی طراحی آموزشی را به عنوان نمونهای از الگوهای متعدد طراحی آموزشی توضیح دهیم. در آخر نیز خاطر نشان ساختیم که الگوهای طراحی آموزشی میتوانند بسته به موقعیت خاص، شرایط خاص، فراگیران و اهداف مورد نظر انتخاب شوند و در خدمت آموزش و یادگیری به کار گرفته شوند.
-1 مقدمه
در قرن بیست و یکم، ایجاد جامعه دانائی- محور به عنوان چشم انداز مطلوب مورد توجه قرار گرفته است. در این جامعه آموزش و یادگیری از بالاترین اهمیت برخوردارند - بازرگان، . - 1389 طراحی آموزشی نیز در خدمت همین دو مورد یعنی آموزش و یادگیری است. قبل از بحث در مورد طراحی اموزشی، بحثی در مورد یادگیری الکترونیکی و تعاریف ان ضرورری به نظر می رسد.
با ظهور پدیده یادگیری الکترونیکی برای آن تعاریف متعددی ارائه شده است که پس از بررسی برخی از این تعاریف، یک جمع بندی کلی از نکات مشترک آنها ارائه خواهیم داد برای مثال سازمان اجوکیز یادگیری الکترونیکی را محیط های یادگیری تعریف می کند که سخت افزارها، نرم افزارها، و نیروی پرسنل را شامل می شود برنامه یادگیری چند وجهی است که از یادگیری راه دور، کابل تلویزیونی تعاملی و اینترنت برای اتصال به محیط های یادگیری با منازل ، مکان های کاری و در سطح وسیع جامعه استفاده می کند.
در تعریف دیگری که وزارت آموزش و پرورش انگلستان ارائه داده است یادگیری الکترونیکی توانایی تغییر مسیر یادگیری ما را دارد و یادگیری با کیفیت و قابل دسترس را برای هر فردی فراهم می کند تا اینکه هر یادگیرنده ای بتواند به تمام پتانسیل خود دست یابد و همچنین می افزاید که اگر فردی در مسیر یادگیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده کند، در حال استفاده از یادگیری الکترونیکی است.
"برخی یادگیری الکترونیکی را با یادگیری بر پایه فناوری برابر دانسته اند، در این روش تنوع بسیار بیشتری از فرایند ها، نرم افزارها ،کلاس های مجازی و همکاری های دیجیتالی فراهم می آید و در کنار ابزار های دیگر که محصول نوآوری بشرند به آن افزوده می شوند". "به بیان دیگر می توان یادگیری الکترونیکی را استفاده نظامند از فناوری ارتباطات و اطلاعات در تدریس و یادگیری دانست".
در تعریفی دیگر، یادگیری الکترونیکی عبارت است از: -1 ادغام و ترکیب اینترنت با یادگیری -2 هر نوع یادگیری که براساس اینترنت باشد -3 استفاده از فناوری شبکه ای برای ایجاد و کار کردن با آن، ارائه و آسان سازی یادگیری در هرجا و هر زمان -4 ارائه محتوای یادگیری انفرادی ،همه جانبه و دینامیک، در زمان واقعی که رشد دانش مردمی را در فرد ایجاد می کند و سبب ارتباط دهی فراگیران، مجریان و متخصصان با یکدیگر می شود -5 پدیده ای که با معرفی فرصت ها و قابلیت ها و با در دسترس قرار دادن بسیاری از موضوعات موجب می شود که مردم و سازمان ها خود را با تغییرات سریعی که اینترنت را تعریف می کند، تطبیق دهند.-6 پروتکل: نیرویی که مردم و سازمان ها را به مرزی از واقعیت می رساند که سبب جلوتر بودنشان از اقتصادی می شود که جهانی بوده و به سرعت در حال تغییر است.
اگر یادگیری الکترونیکی درست طراحی و اجرا شود، همه موارد فوق انجام یا در آن دیده می شود، در هرحال مشکل همه این تعاریف در مورد این کلمه الکترونیکی این است که مقوله یادگیری ابردینامیک زنده و پویا است و باید سیال و انعطاف پذیر باشد. دلیل دیگر آن نیز این است که در تعاریف ارائه شده این طور به نظر می رسد که بر روی بخش الکترونیک تکنیکی آن خیلی تاکید شده است، درحالی که یادگیری الکترونیکی مثل هر یادگیری دیگر می تواند به صورت زنده، فعال، سیال و دینامیک برای هر فرد به صورت فردی و شخصی متناسب با توان ذهنی و فکری اش جریان یابد، همه نوآوری های یادگیری الکترونیکی در این موضوع می تواند نهفته باشد که محتوای اطلاعاتی آن برای اذهان و متناسب با توان فکری مخاطب طراحی می شود.
البته برای موفقیت در محیطهای یادگیری الکترونیکی عناصری لازم است که به عنوان نمونه می توان به پنج عنصر موفقیت آفرینی که در کتاب راهنمای راهبردهای یادگیری الکترونیکی آمده است اشاره کرد که این پنج عنصر عبارتند از: ابزارها و دسترسی به آن ها، پردازشگرها، پشتیبانی و حمایت، کارآموزی و افرادی که دانش، مهارت ها، ابزارها و پشتیبانی های درخواست شده را فراهم می کنند.
هورتون یکی از متخصصان این حیطه، یادگیری الکترونیکی را هرگونه استفاده از فناوریهای وب و اینترنت برای آفرینش تجارب آموزشی می داند و نگاهی عمیق و فکور را برای نوع پروژه یادگیری الکترونیکی را الزامی می داند.
با بررسی تعاریف متعدد میتوان نتیجه گرفت که یادگیری الکترونیکی مجموعه وسیعی دارد و آن شامل سخت افزارها، نرم افزارها، شبکه، اینترنت، چندرسانه ای ها، و هر آنچه به صورت الکترونیکی ارائه می شود، است و همراه با خود مزایا و معایب خاصی را داراست.
اثر بخشی و کیفیت یادگیری از طریق محیط الکترونکی تا حد زیادی به کیفیت طراحی آن بستگی دارد - هورتون - . ایجاد محیطهای اثربخش تصادفی نیست و نیازمند انتخاب هوشمدانه عناصر و ترکیب آنها با یکدیگر در راستای یازهای واقعی مخاطبان است
با توجه به ضرورت آموزش و یادگیری در فرایند تربیت، طراحی آموزشی از جایگاه خاص و ممتازی برخوردار است. به گونه ای که بدون توجه به آن، آموزش و یادگیری موثری اتفاق نمی افتد و اتلاف منابع انسانی و غیر انسانی را در نظام آموزشی به همراه خواهد داشت
