بخشی از مقاله
چکیده
ارزش های اجتماعی به عنوان بخشی از ارزش های عمومی تلقی می شوند که در گذر زمان امکان تغییرپذیری دارند. در جهت اشاعهی این ارزش ها در نسل بعد، آموزش های رسمی و عمومی اقدام به ساخت و یا تغییر نگرش و باورهای دانش آموزان می کنند.
در شرایط کنونی، نظام آموزشی کشور، در جهت ایجاد نگرش یا تغییر آن در جهت حیات ارزش های اجتماعی، اقدام به ارائه آموزش های محتوا محور کرده است. اما با توجه به نظریات گوناگون در خصوص تغییر نگرش، به نظر می رسد این امر منتج به نتیجه لازم نمی شود. بدین منظور و با استفاده از دسته ای از نظریه های تغییر نگرش، تحلیلی مبتنی بر سه رویه اساسی در جهت ایجاد و تعمیق باورها اشاره گردید . این سه رویه عبارتند از فراهم سازی شرایطی جهت برهم زدن تعادل ذهنی مخاطبان، ایجاد شرایط درک عینی از ارزش های اجتماعی و معرفی جالب توجه و جذب کننده ی ارزش ها در سطح جامعه.
مقدمه
ارزش ها و هنجارهای اجتماعی،1 اعتقادات ارزشمندی هستند که شامل عناصر عاطفی و شناختی می باشد. این عناصر به منظور هدایت مردم و ایجاد امکان زندگی مسالمت آمیز با سایرین وقوع می یابد. عناصر ارزشی با عناصر هستی شناسانه تفاوت دارند چرا که عناصر هستی شناسانه بر خلاف باورهای ارزشی در سطح اجتماع عمدتا بر روی مسائل حقیقت یا دروغ، صحت یا نادرست تمرکز می کنند
این در حالی است که ارزشهای اجتماعی عموما ممکن است نزدیکی ای با عناصر هستی شناسانه داشته باشند اما ممکن است در اجتماعی رفتاری پذیرفته یا رد شود در حالی که در نظام هستی شناسانه آن جامعه به تعاریف متفاوتی دست یافت و یا آنکه نظام هستی شناسانه نسبت به آن واکنشی نداشته باشد. گذشته از این، ارزش های اجتماعی در گذر زمان در معرض تغییر و تحول و به روز رسانی می باشند اما عناصر هستی شناسانه در گذر زمان ثابت و لایتغیر هستند
به عنوان نمونه می توان عنوان کرد که کارآفرینی در دوره های رکود اقتصادی در کشورها به عنوان یک ارزش اقتصادی و اجتماعی مطرح می شود در حالی که این ارزش فرهنگی، اقتصادی با تغییر شرایط فرهنگی و اقتصادی جامعه اهمیت خود را از دست داده یا مهم تر می شود. در حقیقت این مفهوم اجتماعی، در بازه های زمانی مختلف دارای ارزش های مختلفی می باشد این در حالی است که مفهومی همچون راستگویی به عنوان یک مفهوم هستی شناسانه که ریشه در جوامعی برگرفته از اخلاقیات آن اجتماع و یا برگرفته از بافت دینی و فرهنگی آن جامعه می باشد در بازه های زمانی مختلف ثابت بوده و ارزش خود را از دست نمی دهد.
ارزشها یکی از بخش های ضروری و البته اساسی در ساختار زندگی اجتماعی به حساب می آیند . ارزش ها، به طور کلی غایت های نامحدود از منظر مکانی هستند که شاخصه های زندگی موفق اجتماعی را تعیین می کنند. ارزش ها در واقع قضاوت های ذهنی افراد به صورت فردی می باشد که در خصوص مفاهیمی چون خدا و آزادی به طور مستمر مورد حال فراخوانی و بازخوانی قرار می گیرند. بر اساس ارزش ها ی جاری در هر جامعه، علی الخصوص ارزش های فرهنگی، می توان به میزان پیچیدگی یا سادگی و وضوح ادراک اجتماعی نسبت به مبانی هستی شناسانهی ارزش ها دست یافت. به عبارت دیگر ارزش ها یکی از مهم ترین شاخصه های تعیین کننده در شیوه عملکرد، مسیر فعالیت ها و چگونگی اولویت بندی اهداف در نظام های فرهنگی ، آموزشی ، خانوادگی و سیاسی و مذهبی هر جامعه ای هستند
ارزش ها به رفتارهای انسانی جهت داده و نوع واکنش های او را شکل می دهند به همین دلیل در اولین لایهی خود دارای بار عاطفی هستند. از دیگر خصوصیات شاخص ارزش ها ، ویژگی سلسله مراتبی بودن آنهاست به گونه ای که در جامعه می توان به مقیاس ارزش ها اشاره می شود تا مشخص نماید که بر اساس ویژگی های جامعه، فرد، گروه و بافت مورد نظر چه اهدافی مهم می باشند و در ارتباط با این اهداف چه ارزش هایی برای جامعه در اولویت هستند
به عنوان مثال، ارزش های انتزاعی با تمایل به ارزش های هستی شناسانه همچون حقیقت جویی بخشی از این سلسله مراتب ارزش ها می باشد. دستهی دیگر ارزش ها، ارزش های اقتصادی می باشد که عمدتا به سود مندی اشیا توجه می کند و جنبه های عملگرایانه و اقتصادی در این بخش مورد نظر است. دسته سوم ارزش های هنری می باشد. این جنبه از ارزش های اجتماعی با ویژگی صلح طلبی، نوع دوستی و محبت به انسانها همراه است. دستهی چهارم ارزش های اجتماعی می باشد. دستهی پنجم ارزش های سیاسی می باشند که مهمترین ارزش در این دسته ، قدرت ، نفوذ شخصی و شهرت است. آخرین نوع ارزش ها، ارزش های مذهبی است . مهمترین ویژگی نوع ارزش های مذهبی وحدت جویی ، تعالی گرایی و عرفان مداری است
شیوه شکل گیری ارزش های اجتماعی
شکل گیری ارزش های اجتماعی را می توان از ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار داد. اما برای این منظور شایسته است مدلی ساده، قابل فهم و مورد قبول را در نظر گرفته و به شیوه شکل گیری ابعاد ارزش های اجتماعی اشاره نمود. به همین منظور مدل هافستده - Hofstede - را در شکل 1 می توان مورد توجه قرار داد. بر اساس این مدل ارزش های اجتماعی دارای پایه و اساس و همچنین رویه یا سطحی برای نمود خود هستند. پایهی ارزش های اجتماعی، متشکل از ارزشهای فردی است و از سوی دیگر، رویهی ارزش های اجتماعی نیز به برساخت های اجتماعی تعبیر می شود.
شکل :1 نسبت ارزش ها و اجتماع - Cohn & Russell, 2015: 128 -
در حقیقت ساخت ارزش های اجتماعی خود متاثر از مجموعه ارزش های فردی افراد جامعه می باشد. ارزشهایی که افراد جامعه به آن اعتقاد دارند که می تواند به آنها در حل مشکلات و مسایل شان به آنها کمک می کند یا برای آنها مفید است. ارزشهایی که می توانند به آنها در ایجاد درک مشترک با سایرین نقش ایفا نموده و روابط اجتماعی را تسهیل نماید. از این گذشته، نوع دیگری از ارزش های فردی نیز قابل تعریف هستند که مبتنی بر ارزش های معنوی افراد می باشند.
از سوی دیگر، ارزش های اجتماعی به اصولی اطلاق می شود که افراد برای یک زندگی مسالمت آمیز به آنها نیاز داشته و مورد قبول عموم جامعه است - . - Piepenburg, 2011 لایهی بیرونی ارزش ها، برساخت های اجتماعی است که در حقیقت مورد پذیرش عموم افراد جامعه قرار گرفته است و ارزش های اجتماعی را عینیت می بخشد. این عینیت بخشی خود را در قالب زبان، هنر، معماری، ساختار فرهنگی، کتب و ... نشان می دهد
به همین دلیل می توان به ارزش های در حال شکل گیری اجتماع، در قالب برساخت ها دست یافت به عنوان مثال در جامعه ای که کم کم به کارآفرینی روی می آورد و آن را ارزشی برای خود تلقی می کند اندک اندک برساخته های اجتماعی همچون کلمات خاص این مفهوم همچون تعریف واژه های کارآفرینی، تولید و اقتصاد و .. کسترده می شود. کتب مربوط به آن در میزان بیشتری انتشار پیدا می کند. برنامه های تلویزیونی مربوط به آن ساخته می شود و ساختمان های نشان دهنده ی شرکت های کارآفرین و اداره کننده این نوع از نگاه اقتصادی رشد می یابند.
نظریه های مرتبط با ساخت و تغییر نگرش
ساخت و تغییر ارزش های اجتماعی که ریشه در شناخت و علی الخصوص عواطف افراد دارد لازم است که از دوران آموزش های رسمی و عمومی آغاز گردد تا در نوجوانی و جوانی افراد با ارزش های اجتماعی به اندازه کافی آشنا بوده و توانسته باشن
