بخشی از مقاله
چکیده:
رسانههای اجتماعی و جمعی امروز نقش پررنگ خود را در زندگی انسان به رخ کشیدهاند و ضمیمهای از فعالیتهای روزمره زندگی انسان را رصد همین رسانه ها به خود اختصاص داده است. مردم امروز رسانه ها را می بینند و می خوانند و نسبت به اتفاقات دنیای پیرامون اطلاعات کسب می کنند. بخشی از اتفاقات دنیای پیرامونی انسان را بحران ها تشکیل می دهد.بحران هایی که 25 درصد اخبار رسانه ها را شکل می دهند و بر اساس زمینه طبیعی یا انسانی بوجود می آیند.
بحرانهایی که بر زندگی بشر امروز سایه افکنده لزوم مدیریت پیش از بیش بحران را گوشزد می کند. مدیریت بحران به شیوه های گوناگون قابل انجام است ولیکن با توجه به اهمیت تاثیر رسانه بر افکار عمومی نقش رسانه در مدیریت بحران ها بر کسی پوشیده نیست. رسانه در طیف بحران شامل مرحله پیش،حین و پس از بحران کارکردهای مختلفی را از خود بجای می گذارد و به کمک مدیریت کلان بحران میآید.
مدیریت رسانهای بحران موضوعی است که مدلها و الگوهای گوناگونی در رابطه با آن ارائه شده است.مدل پروانهای و مدل چرخشی نمونههایی از الگوها و مدلهای مدیریت رسانه ای بحران است. این مقاله به بررسی نقش رسانهها در مدیریت بحران میپردازد، مروری بر مفاهیم بحران و مدیریت بحران و رسانه دارد و ارتباط بین رسانه و بحران را تعریف میکند و سپس به مدیریت رسانهای بحران و تبیین کارکردهای مختلف رسانه در مراحل بحران می پردازد.
- 1 مقدمه:
بشر از همان ابتدای زندگی با بحرانهای گوناگونی در تماس بوده است؛ خشکسالی،قحطی،زلزله و سیل از جمله بحرانهایی بوده که بشر آن را در زندگی خود لمس کرده از این رو بحران از جمله واژههایی که است که همواره در ادبیاتهای گوناگون مورد استفاده قرار گرفته است. امروزه هم به دلیل ماهیت سریع تحولات در زندگی بشر و بروز تهدیدات گسترده، جوامع مختلف همواره درگیر بحران است. تمامی این بحران ها به میزان حجم شان آسیب ها و لطمات متفاوتی به محیطی که در آن رخ می دهند، وارد می کنند. حجم بحران که به وسیله ی سه عامل دامنه فراگیری، شدت وقوع و مدت دوام بحران مشخص می گردد
اثرگذاری خود را در سطوح و گستره مختلفی بر جای میگذارد بنابراین برای مهار تبعات بحران و کاهش ضررهای احتمالی آن بر مدیریت این بحرانها به شیوه های مختلف تاکید میشود. مدیریت بحران از آن لحاظ اهمیت دارد که بروز یک بحران جنبههای مادی و روانی زندگی فرد و یک جامعه را تحت تاثیر قرار میدهد و ممکن است منجر به بروز تغییرات اساسی در یک سیستم شود.
از دیگر سو در در دنیای امروز که سرعت تحولات به طرز شگفتآوری افزایش یافته و در لحظه اتفاقات گوناگون در اقصی نقاط جهان اتفاق میافتد آنچه که به مردم کمک می کند تا بتوانند در سیر تحولات از قافله عقب نمانند رسانه و کارکردهای مختلف آن است. رسانه با استفاده از کارکردهایی همچون اطلاع رسانی،نظارت و آموزش و بر اساس تاثیری که بر مدیریت افکار عمومی دارد همواره نقش پررنگی را در زندگی بشر ایفا کرده است به گونهای که شاهدیم زندگی روزمره ما با رسانهها عجین شده و رسانههای جمعی و اجتماعی پیوستی از زندگی ما را تشکیل میدهند.
رسانهها نه تنها می توانند با آ گاهی بخشی و ایفای نقش نظارتی از بروز بسیاری از بحران های بالقوه پیشگیری و در صورت بروز آ نها را پایش کنند، بلکه می توانند به فرصت سازی از بحران نیز همت گمارند. این نقش پررنگ رسانهها با توجه به شیوهها مختلف آن بر هدایت افکار عمومی زمینه مطالعاتی را با موضوع مدیریت رسانهای بحران فراهم آورده است؛ از آنجایی که بحران در بیشتر مواقع با خسارت همراه بوده و ضررهای مادی و معنوی را در جامعه بحران زده بر جای میگذارد بنابراین بر لزوم بکارگیری تمامی ظرفیتها برای مهار بحران و کاهش آسیب های آن تاکید می شود و یکی از ظرفیت های عظیم که می تواند در همین زمینه بکارگیری شود ظرفیت رسانه است.
در این مقاله سعی شده که رابطه مدیریت بحران و رسانه مورد بررسی قرار گیرد.نقش رسانهها در بحران زایی و بحران زدایی تعریف میشود و بررسی شود که رسانهها با چه راهبردها و رویکردهایی می توانند در مدیریت بحران نقش ایفا کنند، رسانه ها در طیف بحران چه نقشی را می توانند عهده دار باشند و سرانجام اینکه در مراحل مختلف بحران کدام کارکرد رسانه اهمیت بیشتری دارد.
-2 تعریف مفاهیم
· بحران:
لغت نامه ها و صاحب نظران مختلفی پیرامون واژه بحران3 معانی متعددی را ارائه کردهاند که هریک از این معانی در بردارنده مفاهیم کلیدی است ولیکن آنچه تاکنون بدست آمده نتوانسته معنیای جامع و کامل را پیرامون واژه بحران ارائه دهد و شفافیت در ارائه معنی این واژه همچنان ناپیداست. ریشه یونانی واژه بحران Krisis است و معادل انگلیسی آن را Crisis می دانند و برخی آن را به عنوان نقطه عطف در بیماری تعریف کردهاند . بر اساس تعریف دانشنامه آزاد ویکی پدیا، بحران پیشامدی است که بصورت ناگهانی و گاهی فزاینده رخ می دهد و به وضعیتی خطرناک و ناپایدار برای فرد، گروه و یا جامعه میانجامد
بر اساس تعریف سیستم بعنوان اجزای به هم پیوسته نیز بحران را این چنین تعریف کردهاند: بحران عبارت است از وضعیتی که نظم سیستم اصلی یا قسمتهایی از آن را مختل کرده و پایداری آن را بر هم زند. بهبیان دیگر بحران وضعیتی است که تغییری ناگهانی در یک یا چند قسمت از عوامل متغیر سیستم بهوجود میآورد.
در قانون مدیریت بحران کشور نیز آمده است که بحران شرایطی است که در اثر حوادث، رخدادها و عملکردهای طبیعی و انسانی - بهجز موارد موضوعه در حوزههای امنیتی و اجتماعی - بهطور ناگهانی یا غیرقابل کنترل بهوجود میآید و موجب ایجاد مشقت و سختی به یک مجموعه یا جامعه انسانی میگردد و برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراری، فوری و فوقالعاده دارد.
از نظر هرمان هم بحران حادثهای است که موجب سردرگمی و حیرت افراد میشود، قدرت واکنش منطقی و مؤثر را از آنان سلب میکند و تحقق اهدافشان را به خطر میاندازد - روشندل اربطانی و صلواتیان, . - 1389 پرو با تفاوت قائل شدن بین حادثه و بحران، بحران را اختلالی عمده میداند که برعکس حادثه، کل سیستم را از کار باز میدارد و سیستم را با مشکلات عمده روبهرو میکند و حیات آن را به مخاطره میاندازد. - روشندل اربطانی و صلواتیان, . - 1389 همچنین بحران به معنای تهدید قابل توجهی که نتیجه منفی در بر داشته نیز تعریف شده است . - coombs, 2007 - همانطور که تعاریف فوق می بینیم نقاط افتراق و مشترکی در تعاریف از بحران ارائه شده است ولیکن تعریف جامعی کماکان برای این واژه وجود ندارد.
اما کلید واژه هایی که می توان توسط آنها واژه بحران را تعریف کرد در قالب تصویر 1 آمده است. یقینا این کلید واژها تنها به ساماندهی ذهن ما نسبت به تعریف پیش فرضی که از واژه بحران داریم کمک می کند.این کلید واژه ها متداول ترین ها در تعریف واژه بحران است که از سوی صاحب نظران و فرهنگ لغت های مختلف ارائه شده است.
