بخشی از مقاله
چکیده:
در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران توجه به بهداشت و سلامت عمومی به عنوان یکی از حقوق اساسی ملت در کنار سایر حقوق مورد توجه بوده است . برای مثال در بند 12 اصل سوم قانون اساسی، توجه به رفاه کامل به منظور تحقق سلامت، مورد اشاره بوده و در این بند آمده است :
"پی ریزی اقتصادی صحیح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و بر طرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه های تغذیه و مسکن و کار و بهداشت و تعمیم بیمه"بر همین اساس هدف مقاله حاضر پرداختن به کارکرد های حقوق شهروندی در تأمین سلامت خانواده می باشد.
مقدمه:
امروزه اغلب افراد در محیط شهری زندگی می کنند که در این فضای زندگی ، رفع نیازهاز طریق تعامل متقابل افراد با هم صورت می گیرد. که در این روند، برای حفظ ثبات جامعه، باید قواعدی در روابط افراد جامعه وجود داشته باشد که یکی از مهم ترین این قواعد مربوط به حوزه سلامت می باشد چراکه شهروندان در حوزه سلامت از سه حق برخوردار هستند که عبارتند از:"حق بر حمایت از سلامتی " و"حق بر مراقبت از سلامت" و"حق بر حمایت بر مراقبت پزشکی " ،در مقاله حاضر تلاش شده است جهت تبیین این حقوق به کارکردهای حقوق شهروندی در حوزه سلامت خانواده پرداخته شود،لذا در ابتدا کلیاتی از حقوق شهروندی ارائه میگرددوسپس به حوزه سلامت می پردازیم.
تعریف حقوق شهروندی :
- به طور کلی مجموعه قواعدی که حاکم بر روابط اشخاص در جامعه شهری است، حقوق شهروندی نام دارد . به عبارت دیگر مجموعه حقوق امتیازاتی که به شهروندان یک کشور با لحاظ کردن دو اصل کرامت انسانی و منع تبعیض، برای فراهم سازی زمینه رشد شخصیت فردی و اجتماعی شهروندان در نظام حقوقی هر کشور تعلق می گیرد . ، حقوق شهروندی نام دارد . نکته ی قابل توجه این است که حقوق شهروندی به افرادی تعلق می گیرد که" تابعیت "یک کشور را داشته باشد . یعنی این حقوق به تبعه یک کشور فارغ از رنگ ، قومیت ، نژاد ، دین طبقه شان تعلق می گیرد و شهرنشینان هنگامی که به حقوق یکدیگر احترام بگذارند و به مسئولیت خویش ، در قبال جامعه عمل نمایند به "شهروند" ارتقاء می یابند
انواع حقوق شهروندی:
-1حقوق مدنی و سیاسی
· منع تبعیض
· حق انتخاب کردن و انتخاب شدن
· حفظ کرامت انسانی
· حق گواهی دادن در مراجع رسمی
· حق داوری
-2حقوق اقتصادی و اجتماعی : مانند حق برخورداری از فرصت های برابر شغلی ، تأمین حداقل های مورد نیاز زندگی در راستای خوراک ، پوشاک ، مسکن ، تحصیل رایگان و.... مطرح می کند.
-3 مسئولیت های فردی و اجتماعی شهروندان و دولت در قبال یکدیگر:
· مسئولیت های فردی : مانند رأی دادن ، خدمت در ارتش ، احترام به قانون و حقوق دیگران ،پرداخت مالیات و.....
· مسئولیت های اجتماعی : وظیفه شرکت در اجتماعات شهری، حضور درمحله های عمومی و پروژه های اجتماعی و.....برای پیشرفت جامعه وظیفه متقابل دولت در برابر حقوق فردی شهروندان : حفاظت از جان، ملل و حقوق فرد نسبت شهروندان، بهداشت و سلامت، آموزش، نگهداری، تعمیر و ساخت، راهها، بزرگراه ها، نگهداری از منابع طبیعی و محیط زیست.
سیر تاریخی حقوق شهروندی :
برابری شهروندان در برابر تمام حقوق امتیازات در جوامع اسلامی همیشه مطرح بوده به طوری که در نهج البلاغه بارها توصیه اکید حضرت به تلاش و کار برای تمام شهروندان است یعنی ایشان برخورداری از حقوق شهروندی را برای همه شهروندان یک حق تلقی می کردند و رعایت آن را بر حاکم، لازم و واجب می شمردند .
اعلامیه حقوق بشر و شهروندی سال 1789 میلادی و قانون اساسی 1791 میلادی کشور فرانسه، جایگاه برجسته ای در تحولات قرن 18 به خود اختصاص دادند . لذا قرن 18 نقش غیر قابل انکاری در عبور " جامعه اقتدارگرا" به " جامعه قانونگرا" ایفا می کند . به طوری که بعد ها در مقدمه قانون اساسی سال 1985 میلادی، فرانسه به طور رسمی پیوستگی خود را به "حقوق بشر" اعلام می کند . از سوی دیگر مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ 10 دسامبر 1948 میلادی اعلامیه حقوق بشر را پذیرفت . اعضای شورای اروپا چهارم نوامبر 1950 میلادی کنوانسیون حفاظت از حقوق بشر و آزادی های بنیادین را تصویب کردند و کم کم مفهوم "آزادی عمومی " هم به عنوان مطالبات شهروندان در برابر قوای عمومی قد علم کرده و با مجموعه "حقوق بشری " درهم آمیخت . - همان -
اعلامیه حقوق بشر در حوزه سلامتی :
اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز حق بر سلامتی را به صورت جدی مورد توجه قرار داده، به طوری که در ماده 25 این اعلامیه آمده است : "هر کس بر چنان سطحی از زندگی حق دارد که برای سلامتی و رفاه خود او و خانواده اش از جمله غذا، پوشاک ، مسکن و مراقبت های پزشکی و خدمات ضروری اجتماعی کافی باشد" . در ادامه نیز میثاق بین المللی حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی که جزء جدا ناپذیر منشور ملل متحد تلقی می شود ، در ماده 12 خود ، خطاب به دولت ها و حکومت های بین المللی مقرر کرده است که در "دولت های عضو میثاق حاضر، حق هر فردی را به بهره مندی از بالاترین استاندارد قابل حصول سلامتی جسمی و روانی به رسمیت می شناسند ".
علاوه بر این در اسناد بین المللی که به عنوان قواعد جهان شمول، مورد توجه تمامی کشورهای جهان قرار دارد، در کنوانسیون ها و معاهدات خاص بین المللی نیز حق بر سلامتی مورد توجه بوده است . در ماده 5 کنوانسیون محوکلیه اشکال تبعیض نژادی، دولت های عضو متعهد شدند تا حق هر فردی را نسبت به سلامتی عمومی، مراقبت های پزشکی ،تأمین اجتماعی و خدمات اجتماعی تضمین می کند . در برخی اسناد منطقه ای از جمله ماده 17 اعلامیه قاهره درباره حقوق بشر در اسلام، ماده 26 کنوانسیون امریکایی حقوق بشر و ماده 11 منشور اجتماعی اروپا نیز به موضوع حق بر سلامتی به عنوان یکی از تکالیف جدی دولت ها در قبال شهروندان تأکید شده است
جایگاه نظام سلامت در منشور حقوق شهروندی
16 ماده از منشور حقوق شهروندی به مسائل مربوط به حوزه سلامت ، بهداشت و رفاه زندگی اجتماعی اختصاص دارد .
در این منشور، مواد 1 تا 6 با عنوان "حق حیات، سلامت و کیفیت زندگی" و مواد 85 تا94 به عنوان "حق رفاه و تأمین اجتماعی "آورده شده است .
در موارد یک و دو این منشور با اشاره به اینکه "شهروندان از حق حیات برخوردارند و این حق را نمی توان از آنها سلب کرد مگر به موجب قانون"، شهروندان باید از حق زندگی شایسته و موارد مربوطه به آن مانند آب بهداشتی، غذای مناسب، ارتقای سلامت، بهداشت و درمان برخوردار باشند
