بخشی از مقاله
چکیده
معدن فیروزه نیشابور یکی از قدیمیترین معادن فیروزه فعال در سطح جهان است که قدمت آن به 4000 سال قبل میرسد. این معدن در 55 کیلومتری شمالغرب شهرستان نیشابور واقع شده است. محدوده استخراجی تونل غاردوم در قسمت شمال و شمالشرقی معدن فیروزهی نیشابور است. زمینشناسی منطقه شامل واحدهای ولکانیکی حدواسط با ترکیب آندزیت تا تراکیت و توده نفوذی نیمه عمیق دیوریت پورفیری است که به شدت دگرسان شدهاند. کانیسازی که هم در سنگهای آتشفشانی و هم نفوذی دیده میشود شامل مرحل اولیه و ثانویه است.
کانیسازی اولیه بصورت رگچهای، افشان و برش هیدروترمالی دیده میشود که شامل اسپیکیولاریت، مگنتیت، پیریت، کالکوپیریت و بورنیت است. کانیسازی ثانویه شامل فیروزه، کالکوسیت، کولیت، هماتیت و گوتیت میباشد. توده دیوریت پورفیری و برش هیدروترمالی بواسطه داشتن کانیسازی افشان و استوکورک، می-توانند از جمله سنگهای منشاء کانیسازی منطقه باشند.
اکتشافات ژئوشیمیایی به روش رسوبات آبراههای ناهنجاری عناصر مس، روی، کبالت، سرب و نیکل را در منطقه نشان میدهد. در ژئوشیمی به روش خردهسنگی نیز دامنه تغییرات عناصر به این شرح است؛ مس از 8 تا 3222 ppm، روی از 1 تا 332 ppm، سرب از 3 تا 71 ppm، مولیبدن از 8 تا 58 ppm، کبالت از 1 تا ppm 75، نیکل از 1 تا 36 ppm، نقره از 1 تا 241 ppm، بیسموت از 18تا 67 ppm و طلا از 3 تا .20 ppb بیشترین ناهنجاری مربوط به عنصر مس میباشد که با واحد هورنبلند تراکیت و با آلتراسیون سیلیسی شدید دیده میشود.
-1 مقدمه
محدوده استخراجی تونل غاردوم، در قسمت شمال و شمالشرقی معدن فیروزه نیشابور قرار دارد. این معدن در 55 کیلومتری شمالغرب شهرستان نیشابور به مختصات طول جغرافیایی 58 23 و عرض جغرافیایی 36 25 واقع شده است. معدن فیروزه، در زون ساختاری البرز شرقی قرار دارد. منطقه مطالعاتی، در گوشه شمالشرقی نقشه زمینشناسی 1:100000 سلطانآباد - اکرمی و عسکری، - 1379 واقع شده است. فعالیتهای آتشفشانی منطقه در ائوسن به اوج خود رسیده است که شامل آندزیت، تراکیت، تراکیآندزیت و بازالتآندزیتی با رنگهای عمدتا خاکستری و قرمز مایل به قهوهای است.
کمربند آتشفشانی بزرگ منطقه - کمربند آتشفشانی جنوب قوچان - با روند شمالغربی- جنوبشرقی در مرکز محدوده مورد مطالعه گسترش دارد و معدن بزرگ فیروزه نیشابور در آن واقع شده است. واحدهای سنگی و نفوذی محدوده تونل غاردوم بهترتیب شامل؛ تراکیت، هورنبلند تراکیت، آندزیت، لاتیت، لاتیت آندزیت، بیوتیت لاتیت هورنبلند لاتیت آندزیت و دیوریت پورفیری است و واحدهای برشی شامل؛ برش گسلی، برش هیدروترمال و برش آتشفشانی میباشند. این واحدها تحت تأثیر دگرسانیهای آرژیلیکی، سیلیسی، سیلیسی-آرژیلیکی، کربناتی، تورمالینی، سیلیسی- پروپلتیک ضعیف و سیلیسی- کربناتی قرار گرفتهاند.
در این منطقه گزارش ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی بهترتیب توسط ایرانمنش و همکاران - 1353 - و تدین اسلامی - 1353 - با همکاری سازمان زمین شناسی کشور، ارائه شده است؛ همچنین نقشه زمینشناسی با مقیاس 1:50000 توسط موحد - 1980 - با همکاری سازمان انرژی اتمی تهیه شده که بسیار قدیمی بوده و مطابق امکانات و اطلاعات آن زمان است.
نظر به اینکه معدن فیروزه نیشابور یک معدن سنگ قیمتی میباشد، تاکنون کلیه بهرهبرداریها معطوف به آن بوده و توجه زیادی به وجود دگرسانیهای متنوع، زونهای گوسان و آنومالیهای عناصر روی، نقره، آرسنیک، بیسموت، نیکل، کبالت و مولیبدن نشده است. در صورتیکه شواهد نشان میدهد، احتمال وجود کانیسازیهای دیگری در منطقه نیز است. بنابراین هدف از این کار ژئوشیمی، کانیسازی و تهیه نقشهی کانیسازی و ژئوشیمی محدوده تونل غاردوم با مقیاس مناسب است.
-2 روش تحقیق
در جهت تحقق اهداف تعیین شده، فعالیتهای زیر صورت گرفته است:
-2-1 مطالعات کتابخانهای
مطالعات کتابخانهای این کار را میتوان به دو بخش تقسیم نمود:
الف - گردآوری و مطالعه کلیهی اطلاعات موجود از منطقهی معدن فیروزه نیشابور شامل؛ نقشهها و گزارشهای مختلف که در قسمت تاریخچهی مطالعاتی به آنها اشاره شده است.
ب - مطالعهی مطالب مربوط به ذخایر - IOCG - ، مس پورفیری و موضوعات مرتبط با آنها از جنبههای مختلف - کانیسازی، آلتراسیون، ژئوشیمی، سنگشناسی، نحوه تشکیل کانیسازی و غیره - در مجلات و کتب مختلف.
-2-2 مطالعات صحرایی
با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه، برداشتهای صحرایی از تاریخ 1389/7/24 تا تاریخ 1389/7/30 به مدت 6 روز انجام شد. در این مدت فعالیتهای زیر صورت گرفته است:
الف - برداشت 14 نمونهی سنگی به منظور تهیه نقشهی کانیسازی با مقیاس 1:2000در منطقهای به وسعت 0/6 کیلومتر مربع. ب - برداشت 21 نمونهی خرده سنگی به منظور مطالعات ژئوشیمیایی در منطقهای به وسعت 0/6 کیلومتر مربع.
پ - برداشت 10 نمونه رسوب آبراههای به منظور مطالعات ژئوشیمیایی در منطقهای به وسعت 2/6 کیلومتر مربع.
