بخشی از مقاله
چکیده
منطقه اکتشافی کوهسربی در شمالغربی باخرز در استان خراسان رضوي واقع شده است. کانیسازي باریت-گالن به صورت رگهاي و جانشینی در سنگ میزبان کربناته سازند نایبند - تریاس - تشکیل شده است. سنگ میزبان کربناته تحت تاثیر آلتراسیونهاي باریتیشدن، دولومیتیشدن، کلسیتیشدن و سیلیسیشدن قرار گرفته است. این آلتراسیون-ها، زمینه مناسب براي تشکیل کانیسازي را در سنگ میزبان فراهم نموده است. کانیسازي اولیه به دو شکل رخ داده است.
- 1 اصلی که کانیهاي آن شامل پیریت ± کالکوپیریت ± گالن همراه با باطله باریت، دولومیت، کوارتز و کلسیت است.
- 2 رگچهاي که گالن همراه با باطله باریت، کلسیت و کوارتز است. کانیهاي ثانویه زون اکسیدان نیز شامل مالاکیت، آزوریت، کوولیت، سروزیت، آنگلزیت، هماتیت و گوتیت است.
براساس اکتشافات ژئوشیمیایی در منطقه میزان باریم بیش از 53 درصد، سرب 8000 گرم در تن و مس 3800 گرم در تن گزارش شده است. آنالیزهاي شیمیایی مبین جانشینی گسترده عنصر باریم در سنگ میزبان است که سبب کاهیدگی قابل ملاحظهاي در کلسیم سنگ آهک شده است.
مقدمه
منطقه اکتشافی کوهسربی در جنوب شرقی مشهد و در 20 کیلومتري شمال غرب شهرستان باخرز در استان خراسان رضوي واقع شده است. این منطقه در محدوده 35 9' و 35 3' عرض جغرافیایی و در 60 11' و 60 13' طول جغرافیایی واقع شده است. این منطقه در بلوك سبزوار قرار گرفته است. زون سبزوار در بین کوههاي البرز و بینالود و بلوك لوت واقع است و مرز شمالی زون تکنار را محدود میکند. گسل فعال درونه مرز مشترك این دو زون را تشکیل میدهد. این زون با رسوبات مزوزوئیک، ترشیري و سنگهاي آتشفشانی مشخص است
کانیسازي باریت- گالن کوهسربی به صورت رگهاي در داخل سازند نایبند به سن تریاس تشکیل شده است. این منطقه اکتشافی هماکنون متعلق به شرکت معدنی درکاو است ولی هیچگونه مطالعات قبلی از آن وجود ندارد. آثار کندهکاریهاي قدیمی که به گفته افراد محلی براي استخراج سرب صورت میگرفته است در منطقه دیده میشود. این مقاله به بررسی مطالعات کانیسازي و تغییرات ژئوشیمیایی در سنگ کربناته و حریم رگه کانیسازي پرداخته است.
روش مطالعه
پس از مطالعات کتابخانهاي که شامل بررسی مطالعات انجام شده قبلی در منطقه بود.
1. عملیات صحرایی به منظور مطالعات زمینشناسی، کانیسازي و برداشت نمونههاي سنگی، کانیسازي و خرده-سنگی
2. تهیه و مطالعه 50 عدد مقطع نازك به منظور مطالعات زمینشناسی- آلتراسیون.
3. تهیه و مطالعه 6 عدد بلوك صیقلی به منظور مطالعات کانیسازي.
4. آنالیز 11 عدد نمونه خردهسنگی از پروفیل رگه سوم و یک نمونه استاندارد به روش .XRF و در نهایت جمعبندي، تلفیق اطلاعات و بدست آوردن توالی پاراژنز و نیز تغییرات ژئوشیمیایی در سنگ میزبان.
زمین شناسی
منطقه اکتشافی کوه سربی در جنوب غربی نقشه 1:100000 کاریزنو [3] واقع شده است. در نقشه کاریزنو سه بلوك قابل تشخیص است: -1 بلوك شمال غرب -2 بلوك جنوب شرق -3 بلوك کوه سرخ حصار – کوه شهران. منطقه مورد بررسی در این مقاله در بلوك کوه سرخ حصار-کوه شهران قرار دارد . بلوك کوه سرخ حصار – کوه شهران از بلوك جنوب شرق توسط یک سنکلینوریوم از سازندهاي ائوسن میانی تا ائوسن فوقانی با روند شمال غربی– جنوب شرقی جدا میشود.
تفاوت این بلوك با دو بلوك دیگر در این است که در این بلوك رسوبات تریاس فوقانی که در هیچ کجاي نقشه رخنمون ندارد، دیده میشود. این بلوك از سمت جنوب غربی و جنوبی توسط گسلهاي منسوب به اواخر نئوژن مرزبندي شده است. البته مرز شمال شرقی نیز ممکن است یک گسل مخفی باشد که توسط رسوبات و فرایندهاي ولکانیکی ائوسن پوشیده شده است .[3] سازند نایبند کهنترین واحد سنگچینهاى گروه شمشک ایران مرکزى است که نخستین بار توسط داگلاس - 1929 - در ناحیه نایبند شناسایی و به سه سرى حوض شیخ - در زیر - سرى نایبند - در وسط - و سرى حوض خان - در بالا - تقسیم شد
منطقه اکتشافی مورد بررسی در آخرین عضو سازند نایبند - سري حوض خان - واقع شده است. عضو حوضخان، شامل 465 متر سنگآهکهاى ریفی، بیشتر مرجانی و صخرهساز است که به طور عموم همراهانی از شیلهاى ورقهاى و ماسهسنگ دارد
مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی انجام شده در منطقه معرف چند واحد سنگی است: قسمتی عمدهاي از منطقه مورد بررسی از جنس سنگ آهکهاي سخت، خشن و صخرهساز همراه با میان لایههایی از شیل و سیلتستون است که در برخی نقاط آثار یک دگرگونی ناحیهاي خفیف را به صورت آهک تبلورمجدد یافته و اسلیت نشان میدهد.
براساس تقسیم بندي دانهام - 1962 - آهکها از انواع عمدتا پکستون در موارد کمتري وکستون و نیز موارد نادري گرینستون هستند. در میانه منطقه مورد بررسی زبانهاي از ماسه سنگ مشاهده میشود و در نهایت قسمتی از حاشیه منطقه مذکور را ماسه سنگهاي آهکی
پوشاندهاند. انواعی از فسیلهاي دوکفهاي، فرامینیفرها و اکینودرمها نیز در مقاطع نازك مورد مشاهده قرار گرفت که از میان فرامینیفرها سه جنس به صورت کامل مورد شناسایی قرار گرفت. که این فرامینیفرها معرف زمان Rhaetian و Scythian هستند.
آلتراسیون
آلتراسیون عمده که در منطقه مشاهده میشود، باریتیشدن در سه رگه اصلی در محدوده اکتشافی است. آلتراسیون-هاي دیگري که در منطقه مشاهده میشود شامل دولومیتیشدن، کلسیتیشدن و سیلیسیشدن است.
رگه اول باریت- گالن مورد بررسی قرار گرفته داراي ضخامت 8 متر و امتداد N67W درجه و شیب 66NW است. در اطراف این رگه عمدهترین آلتراسیونی که به صورت رگچهاي و نیز به میزان کمتر در متن سنگهاي میزبان مشاهده میشود، آلتراسیون کلسیتی است. ضخامت رگچههاي کلسیتی اطراف این رگه باریت در مرز سنگ میزبان حتی تا -10 15 سانتیمتر میرسد. در این رگچه ها با دورشدن از رگه اصلی کاهش ضخامت و نیز کاهش تراکم مشاهده میشود.
رگچههاي باریت با ضخامتهاي 3-2 سانتیمتر اطراف رگه اصلی مشاهده میشوند، که آنها نیز با دور شدن از رگه کاهش تراکم مییابند. رگچههاي سیلیسی داراي کمترین تراکم و کمترین ضخامت نسبت به رگچههاي دیگر هستند.
در اطراف این رگه آلتراسیون دولومیتی اندکی به صورت حضور در متن سنگ میزبان مشاهده میشود.
در فاصله 150 متري از رگه اول، رگه دوم باریت به صورت کاملا مشخصی در محل گسل قابل مشاهده است. گسل از نوع چپ لغز نرمال است که موقعیت فرودیواره گسل که رگه باریت میباشد به شرح زیر است: N15W و .68SW
آلتراسیون عمده اي که در اطراف این رگه قابل مشاهده است، آلتراسیون دولومیتی است که سنگ آهک میزبان را تحت تاثیر خود قرار داده است. نحوه تاثیر این آلتراسیون به صورت دولومیتیشدن متن سنگ میزبان است که با دور شدن از اطراف رگه به فاصله 40-30 متر به حالت اولیه آهکی باز میگردد. نوع، جنس، و تراکم رگچهها اطراف این رگه از نزدیکترین فاصله از رگه، رگچههاي باریت تا فاصله بیشتر به رگچههاي کلسیت متغیر است. رگچههاي باریت بیشتر در جهت شرقی- غربی جهت یافتهاند. رگچههاي کلسیت نیز با فاصله از رگه افزایش مییابند.
در فاصله بیش از 500 متري از رگه دوم باریت در جهت جنوب رگه سوم با امتداد S30W و شیب 72SW و ضخامت 60 متر دیده میشود. در اطراف این رگه نیز مثل رگه اول آلتراسیون دولومیتی اندکی اتفاق افتاده است، و آنچه که بیشترین باطله را به خود اختصاص میدهد، رگچههاي کلسیتی است. در محلهایی بافت پرکننده فضاي خالی کلسیت با باریت به چشم میخورد. علاوه بر کلسیت، آراگونیت نیز با بلورهاي رشد کرده و بسیار زیبا در محل مشاهده میشود.
در مرز رگه با سنگهاي میزبان در قسمت شرق رگه تراکم رگچههاي سیلیسی و نیز سیلیسیشدن متن سنگ آهک میزبان قابل ملاحظه است. در مجموع در قسمتهاي وسیعی از منطقه حتی در فواصل دورتر نسبت به رگههاي اصلی کانیسازي، رگچههاي باریت و کمتر کلسیت قابل مشاهده است و آلتراسیون باریتی شدن در کل روي منطقه به صورت رگچهاي موثر بوده است.
کانیسازي
سنگ میزبان کانیسازي باریت-گالن رگهاي منطقه اکتشافی کوهسربی سازند کربناته نایبند است. کانیسازي در منطقه کاملا کنترل گسلی داشته است و به صورت رگهاي و جانشینی در سنگ میزبان کربناته تشکیل شده است.
کانیسازي در دو مرحله رخ داده است: - 1 کانیسازي اولیه که به دو شکل اصلی و رگچهاي تشکیل شده است
