بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تحلیل منشا کانی شناسی رخساره هاي کربناتی سازند قم در غرب سد ساوه درنهشته هاي سازند قم، تعداد 28 نمونه سنگی انتخاب و براي تشخیص کانی شناسی اولیه از نمونه هاي موجود تعداد 16 نمونه انتخاب شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
مقاسیه منطقه مورد مطالعه و مناطق معیار نشان می دهد سنگ هاي آهکی نیمه قطبی پرمین ، محدوده آراگونیتی حاره اي عهد حاضر ونزدیک به نمونه هاي کل کربناته مناطق معتدله عهد حاضر تاسمانیا قرار دارد.
علت این امر می تواند به دلیل مینرالوژي مخلوط کلسیتی و آراگونیتی در این سنگ آهک ها باشد. مقاسیه منطقه مورد مطالعه و مناطق معیار نشان میدهد. بعضی از نمونه ها در محدوده سنگ هاي آهکی آب سرد پرمین با مینرالوژي کلسیتی و داراي ضریب همبستگی پایین می باشد.
مقدمه
در سنگ آهک هاي دیرینه تفکیک و تشخیص مینرالوژي اولیه آراگونیتی و کلسیتی کاري مشکل است. از آن جایی که اغلب سنگ آهک هاي دیرینه تحت تأثیر دیاژنز متالوریک و یا تدفینی قرار گرفته و به کلسیت کم منیزیم - low-Mg - تبدیل شده اند، لذا استفاده از منحنی پراش پرتو x و میزان Mg سنگ آهک هاي دیرینه در تشخیص آراگونیت اولیه از کلسیت کاربرد چندانی ندارد.
کلسیت کم منیزیمعمدتاً پایدار باقی مانده و فقط در سیستم هاي دیاژنز باز - open diagenetic systems - دستخوش تغییرات شیمیانیی جزئی می گرد. سنگ آهک هاي کلسیتی نسبت به کربنات هاي آراگونیتی مدل هاي بهتري براي دیاژنز متائوریکی می باشند بنابراین تشخیص آراگونیت از کلسیت براي فهم دماي محیط رسوب گذاري، دیاژنز و ژئوشیمی کربنات ها امري لازم و ضروري می باشد.
تغییراتی که در میزان عناصر فرعی - trace element - بین رسوبات کربناته - آهکی - آب سرد و آب گرم عهد حاضر وجود دارد، معیاري براي تشخیص و تفکیک معادل هاي دیرینه آنها است. این تفاوت به دلیل اختلاف در میزان عناصر فرعی در کربنات هاي آهکی آب سرد و آب گرم می باشد که خود باعث تغییراتی در مینرالوژي کربنات ها می گردد.
در این مطالعه براي بررسی ویژگیهاي ژئوشیمیایی حاکم بر ته نشست رسوبات و ترکیب کانیشناسی اولیه کربناتها، از روشهاي نوین مطالعاتی ماننداستفاده ازتغییر عناصر فرعی در برش هاي مورد مطالعه استفاده شده است.
منطقه مورد مطالعه بخشی از شمال غربی چهارگوش 1:250000 قم را شامل میشود در شمال شهرستان اراك و غرب شهرستان تفرش جاي دارد. راه هاي دسترسی به منطقه شامل جادههاي آسفالته سلفچگان- تفرش، تفرش-آشتیان- فرمهین، اراك-تفرش، تفرش-روستاي فرك و جاده در حال احداث تفرش -نوبران میباشد که جادههاي فرعی و شوسه خاکی منشعب از آنها امکان دسترسی به تمام نقاط منطقه را میسر میسازند
شکل ١ : موقعیت دونقطهAB و CD منطقه مورد مطالعه سازند قم درجنوب غرب ساوه - شمال اراك - در نقشه زمین شناسی فرمهین
روش تحقیق
براي عملیات صحرایی منطقه مورد نظر برروي نقشه توپوگرافی تعیین ودو برش AB و CD مشخص گردید. نمونههاي مورد نظربراي آنالیز بهآزمایشگاه انتقال یافت.طی پروژههاي مختلف ناحیهاي، جزء -80 مش را بعنوان مناسبترین اندازه دانهها براي برداشت نمونههاي رسوبات آبراههاي معرفی میکنند. در ایران نیز طبق روال معمول در پروژههاي مختلف ژئوشیمیائی، نمونههاي ژئوشیمیائی با ابعاد-80 مش برداشت میشود. بدین ترتیب در محل نمونهبرداري 100تا200گرم از جزء -80 مش رسوب آبراههاي برداشت شد، سپس مشخصات محل نمونهبرداري و خود نمونهها در برگههاي توضیحات ثبت شدند.
آزمون تعیین ترکیب شیمیایی به روش .XRF استاندارد مرجع : ١٣ _٢١۶١ -ASM E شرایط محیطی ازمایشگاه، دما : 25 درجه سانتی گراد ، رطوبت : 30 ./. نتیجه حاصل از آنالیز شیمیایی نمونه ارسالی به وسیله دستگاه XRF براساس درصد وزنی عناصر وترکیبات تشکیل دهنده بدست آمد.برخی عناصربه علت ناچیز بودن قابل شناسایی نیست و کمتر ازمحدوده اندازه گیري دستگاه می باشد. جهت اندازه گیري L.O.I - وزن از دست رفته - ،نمونه به مدت یک ساعت در دماي 900 درجه سانتیگراد قرار گرفت.
بحث
در این مطالعه با استفاده از عناصر اصلی و فرعی ، مینرالوژي اولیه سنگ آهک هاي فرمهین جهت شناخت مینرالوژي اولیه کربنات هاي دیرینه استفاده شد. اطلاعات عنصري - Fe , Mn, Na , Sr - و با محدوده هاي کربنات هاي عهد حاضر مناطق حاره اي - ۴١٩٧ - Milliman, و معتدله ، کربنات هاي حاره اي اردویسین با مینرالوژي اولیه آراگونیتی - ۱۹۹۱ - Rao, و کربنات هاي سرد نیمه قطبی - subpolar - پرمین با مینرالوژي کلسیتی - ١٩٩١ - Rao, واقع در ایالت تاسمانیا در استرالیا ومینرالوژي اولیه آراگونیتی در سنگ هاي آهکی دیرینه - سازند مزدوران - مقایسه شده است
تغییرات Sr-Mn
نمودار تغییرات Sr-Mn در سنگ آهک هاي مورد مطالعه در شکل 2 آورده شده است.
شکل : 2 مقایسه مقادیر Sr و Mn همراه با محدوده هاي سنگ هاي آهکی مزدوران مربوط به بخش کم عمق حوضه
شکل 2 نشان می دهد که نمونه هاي کربناته مورد مطالعه در محدوده سنگ هاي آهکی حاره اي گوردون اردویسین با مینرالوژي آراگونیتی قرار گرفته است.مقاسیه منطقه مورد مطالعه و مناطق معیار نشان می دهد منطقه - ۵٢٠١ - Farmahin, در محدوده سنگ هاي آهکی اردویسین بامینرالوژي آراگونیتی قرار دارد وبه طورکلی مقداراسترانیم دراین منطقه کم است.
تغییرات Na و Mn
در شکل 3 تغییرات مقادیر Na و Mn در سنگ آهک هاي سازند قم در منطقه مورد مطالعه آورده شده است.
شکل : 3 تغییرات مقادیر Na و Mn در سنگ آهک هاي مورد مطالعه مربوط به بخش کم عمق حوضه - Adabi and Rao, - ١٩٩١. محدوده ها و علائم به کار رفته مشابه 2 می باشد.
